Μια μητέρα προβληματίζεται για τον 16χρονο γιο της, ο οποίος, εδώ και 1 χρόνο περίπου, ασχολείται 4-5 ώρες την ημέρα με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Τις τελευταίες 3 εβδομάδες, μετά το τέλος των σχολικών εξετάσεων, ο έφηβος ασχολείται με το διαδίκτυο καθημερινά πάνω από 8-9 ώρες. Κάθε πρωί μόλις ξυπνήσει, το πρώτο πράγμα που θα κάνει είναι να ανοίξει τον υπολογιστή.
Μοιάζει σαν όλο του το ενδιαφέρον για τη ζωή να έχει επικεντρωθεί εκεί. Παλαιότερα ήταν κοινωνικός, επεδίωκε να συναντιέται με τους φίλους του και ήταν η ψυχή της παρέας. Τώρα, συναντιέται μαζί τους συνήθως σε internet cafe. Η επίδοση του στο σχολείο έχει πέσει την τελευταία χρονιά. Η μητέρα δεν ξέρει πώς να χειριστεί την κατάσταση.
Όλοι μας απολαμβάνουμε τα πλεονεκτήματα του internet και για πολλούς ανθρώπους, αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της εργασίας τους, της εκπαίδευσης ή της διασκέδασής τους. Ωστόσο, η χρήση του διαδικτύου, ειδικά στην εφηβική ηλικία, ενέχει ορισμένους κινδύνους, όπως την ανάπτυξη εξάρτησης.
Η εξάρτηση από το διαδίκτυο ορίζεται ως:
1) Εξάρτηση από το διαδικτυακό σεξ (συνεχής και ψυχαναγκαστική χρήση διαδικτυακού πορνογραφικού υλικού, συμμετοχή σε chat rooms με ερωτικό περιεχόμενο κ.λπ.).
2) Εξάρτηση από διαδικτυακές διαπροσωπικές σχέσεις, που γίνονται τελικά πιο σημαντικές από τις σχέσεις με συγγενείς και φίλους στην πραγματική ζωή.
3) Ψυχαναγκαστικές ενασχολήσεις π.χ. τζόγος.
4) Εξάρτηση από ηλεκτρονικά διαδικτυακά παιχνίδια.
Πολλοί έφηβοι στρέφονται στο διαδίκτυο, προκειμένου να αντιμετωπίσουν συναισθήματα άγχους, μοναξιάς, κατάθλιψης. Είναι ένας τρόπος διαφυγής από την πραγματικότητα και τα καθημερινά προβλήματα. «Χάνοντας» τον εαυτό τους στο internet, μπορούν να νιώσουν μια προσωρινή ανακούφιση από δύσκολα και οδυνηρά συναισθήματα και σκέψεις. Ωστόσο, όση ανακούφιση και αν προσφέρει το internet, τα συναισθήματα και οι σκέψεις του εφήβου εξακολουθούν να είναι παρόντα όταν σβήσει η οθόνη, τα προβλήματα και η πραγματικότητα παραμένουν και υπάρχουν πάντα πιο αποτελεσματικοί τρόποι, για να αντιμετωπίσει ένας έφηβος όσα τον ανησυχούν. Η άσκηση, η μουσική, το διάβασμα, η συζήτηση, η συναναστροφή με τους συνομηλίκους μπορούν να αντικαταστήσουν εποικοδομητικά το «βύθισμα» στο internet, την ανούσια ενασχόληση με παιχνίδια και δραστηριότητες που υποκαθιστούν την πραγματική ζωή και στερούν, μαζί με τα δυσάρεστα συναισθήματα, κάθε πραγματική ευχαρίστηση.
Κάποια παθογνωμονικά στοιχεία, που θα πρέπει να ανησυχήσουν έναν ενήλικα, είναι όταν ο έφηβος χάνει την αίσθηση του χρόνου ασχολούμενος με το διαδίκτυο, παραμελεί τις σχολικές του υποχρεώσεις ή άλλες σημαντικές δραστηριότητες, απομονώνεται από την οικογένεια και τους φίλους του και όταν νιώθει ότι «μόνο το internet μπορεί να του προσφέρει ένα αίσθημα ευφορίας». Επίσης, οι έφηβοι που ασχολούνται υπερβολικά με το διαδίκτυο συχνά παρουσιάζουν διαταραχές στον ύπνο, ξηροφθαλμία και ερυθρότητα οφθαλμών, άλγη στην πλάτη και στον αυχένα, σοβαρές κεφαλαλγίες, διαταραχές στο σωματικό βάρος (αύξηση ή μείωση) και σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα.
Οι γονείς δικαιολογημένα ανησυχούν, όταν τα έφηβα παιδιά τους αφιερώνουν πολύ χρόνο στην χρήση του διαδικτύου και συχνά πανικοβάλλονται και προσπαθούν να τα προφυλάξουν από την υπέρμετρη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, καταφεύγοντας σε ριζικούς, ακραίους και τελικά αναποτελεσματικούς τρόπους χειρισμού: π.χ. προσπαθούν με επιτακτικό τρόπο να παρακινήσουν τον έφηβο να εμπλακεί σε δραστηριότητες, για να αποσπαστεί η προσοχή του από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, όπως για παράδειγμα να «γεμίσει» το πρόγραμμα του με διάβασμα, απειλούν τα παιδιά ότι θα τους πάρουν τον υπολογιστή, βγάζουν τον υπολογιστή από το σπίτι απροειδοποίητα, τού προκαλούν βλάβη ώστε να μην λειτουργεί, τιμωρούν ή υποτιμούν τα παιδιά που ενθουσιάζονται με τον υπολογιστή, διαπληκτίζονται μαζί τους κατά τις διαπραγματεύσεις των όρων χρήσης του. Αυτοί οι χειρισμοί από την πλευρά των γονέων συνήθως ενισχύουν την ανάγκη του εφήβου για ενασχόληση με τον υπολογιστή και δυσκολεύουν την επικοινωνία γονέα-εφήβου. Τα παιδιά αποστασιοποιούνται ακόμα περισσότερο, καθώς αισθάνονται ότι οι γονείς τους δεν τα καταλαβαίνουν και αντιδρούν εντείνοντας την ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο, όπου «βρίσκουν παρηγοριά και κατανόηση». Τελικά, οι γονείς οδηγούνται σε αδιέξοδο.
Πως μπορούν λοιπόν οι γονείς να προφυλάξουν τα παιδιά τους;
- Να θέτουν από νωρίς σταθερά και σαφή όρια στον επιτρεπόμενο χρόνο ενασχόλησης με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
- Να εντείνουν τις προσπάθειές τους για ανεύρεση ποιοτικού χρόνου για τα παιδιά τους και να δίνουν μεγάλη σημασία στις κοινές, ευχάριστες δραστηριότητες της οικογένειας.
- Να ενημερωθούν περισσότερο και οι ίδιοι για το διαδίκτυο, έτσι ώστε να μπορούν να έχουν έγκυρη γνώμη και σωστή επίβλεψη στην επιλογή του είδους των ενασχολήσεων των παιδιών τους.
- Να ενθαρρύνουν την επαφή των παιδιών τους με τους συνομηλίκους και να φροντίζουν ενεργά να οργανώνουν την κοινωνική ζωή των παιδιών με φίλους, μέσω της διασύνδεσης με άλλους γονείς.
- Όταν οι γονείς αισθάνονται ότι οι συγκρούσεις γύρω από το θέμα του διαδικτύου έχουν ξεφύγει από τα όρια και δημιουργούνται καθημερινά σχεδόν προβλήματα και εντάσεις στην οικογένεια, θα πρέπει να προσπαθήσουν με ψύχραιμο, ήρεμο και σταθερό τρόπο να εξηγήσουν στον έφηβο τον λόγο της ανησυχίας τους και να αποκαταστήσουν μια γέφυρα επικοινωνίας μαζί του. Οι γονείς καλούνται λοιπόν όχι να απαγορεύσουν και να αποκλείσουν με δραστικά μέτρα και τιμωρίες την χρήση του internet, αλλά να συνεργαστούν με τους εφήβους, να πάρουν μέρος στην ενασχόληση των παιδιών τους με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και να συζητήσουν ειλικρινά και με διάθεση κατανόησης τί σημαίνει και τι συνεπάγεται η υπέρμετρη χρήση του internet.
- Σε περίπτωση που ο γονιός υποπτεύεται ότι ο έφηβος πάσχει από εξάρτηση από το διαδίκτυο και δυσκολεύεται πλέον μόνος του, με τους παραπάνω χειρισμούς, να επαναφέρει τον έφηβο στην «κανονική του ζωή», τότε είναι απαραίτητο να απευθυνθεί για βοήθεια σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Όπως αναφέραμε παραπάνω, η πολύωρη ενασχόληση των παιδιών με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή μπορεί να υποδηλώνει ότι κάτι συμβαίνει με τη διάθεση τους: η τάση για απόσυρση, η αποφυγή της διαπροσωπικής επαφής, η αναζήτηση νοήματος μέσω της εικονικής πραγματικότητας ενδέχεται να συνδέονται με άγχος, κατάθλιψη ή κάποια άλλη συναισθηματική δυσκολία. Γι αυτό το λόγο, είναι επιβεβλημένη η συνεργασία με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ Γ. ΚΟΝΔΥΛΗ
