Η Florence Nightingale είναι η πρώτη νοσηλεύτρια που έθεσε τις βάσεις της επιστημονικής νοσηλευτικής και κατέστησε το νοσηλευτικό έργο κοινωνικό λειτούργημα. Ήταν πρωτοπόρος στην περιποίηση των ασθενών και μεταρρυθμιστής των μεθόδων υγιεινής των νοσοκομείων εκείνης της εποχής.
Η Φλωρεντία, κόρη του εύπορου γαιοκτήμονα William Nightingale Embly και της Frances, γεννήθηκε στη Φλωρεντία της Ιταλίας - από εκεί πήρε και το όνομά της- στις 12 Μαΐου 1820. Είχε και μια μεγαλύτερη αδελφή, την Παρθενωπή, η οποία γεννήθηκε στη Νάπολη. Με την επιστροφή των γονιών της στην Αγγλία, ύστερα από δύο χρόνια περιοδείας στην Ευρώπη, εντέλει εγκαταστάθηκαν για τους θερινούς μήνες στο λιβάδι Hurst στο Derbyshire, και για το χειμώνα στο Habshire. Σαν παιδί η Φλωρεντία είχε πολύ καλές σχέσεις με τον πατέρα της, ο οποίος ανέλαβε την εκπαίδευση αυτής και της αδελφής της. Καθώς ήταν απόφοιτος του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, παρέδιδε στα δυο κορίτσια μαθήματα ελληνικών, λατινικών, γαλλικών, γερμανικών, ιταλικών, ιστορίας, φιλοσοφίας και μαθηματικών. Η Φλωρεντία από μικρό παιδί είχε έφεση στη μελέτη, σε αντίθεση με την αδερφή της που υπερείχε στη ζωγραφική και τη ραπτική. Τα χρόνια πέρασαν και η Φλωρεντία έγινε μια ζωηρή και ελκυστική κοπέλα, η οποία εισέπραττε το θαυμασμό όλων. Η μητέρα της, μια αυταρχική γυναίκα, καθώς την έβλεπε να μεγαλώνει, το μόνο που σκεφτόταν ήταν να την αποκαταστήσει με ένα καλό σύζυγο, αλλά αυτή είχε άλλες ανησυχίες. Αρνήθηκε να παντρευτεί το Λόρδο Houghton’s.
Το 1837, κατά τη διαμονή της στο σπίτι τους στο Embley, η Φλωρεντία άκουσε μια φωνή, τη φωνή του Θεού, όπως χαρακτηριστικά υποστήριζε, να την καλεί να εργαστεί για αυτόν. Έτσι, αποφάσισε κι ανακοίνωσε στους γονείς της ότι ήθελε να γίνει νοσοκόμα. Οι γονείς της εναντιώθηκαν κατηγορηματικά στην απόφαση αυτή, διότι συνέδεαν την περιποίηση των ασθενών με τις γυναίκες της εργατικής τάξης. Παρ’ όλα αυτά, η επιθυμία της ενισχύθηκε σε μια συνάντηση που είχε με την Elizabeth Blackwell - γιατρό στις Ηνωμένες Πολιτείες- στο νοσοκομείο του Αγίου Βαρθολομαίου στο Λονδίνο. Τελικά, το 1851, ο πατέρας της της έδωσε την άδεια να γίνει νοσοκόμα. Έτσι, ανέπτυξε ενδιαφέρον για τα κοινωνικά θέματα.
Έκανε επισκέψεις στα σπίτια των αρρώστων στα τοπικά χωριά και άρχισε να ερευνά τα νοσοκομεία και την περιποίηση. Το 1850 ταξίδεψε στην Ιταλία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα. Επιστρέφοντας, όμως, στην Αγγλία μέσω Γερμανίας επισκέφθηκε το νοσοκομείο και το σχολείο Theodor Fliedner για τις διακόνισσες στο Kaiserswerth, κοντά στο Dusseldorf. Έπειτα από ένα χρόνο επέστρεψε ξανά για να καταρτιστεί ως νοσηλεύτρια, για τρεις μήνες. Δυο χρόνια αργότερα διορίστηκε ως επιθεωρητής ενός νοσοκομείου στο Λονδίνο.
Tο Μάρτιο του 1854 διεξήχθη ο Κριμαϊκός Πόλεμος (Ρωσία εναντίον Τουρκίας, Μ. Βρετανίας και Γαλλίας). Το Σεπτέμβριο, βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στην Κριμαία. Μέσα σε μερικές εβδομάδες περίπου 8.000 άτομα έπασχαν από χολέρα και ελονοσία, πράγμα που συντάραξε τη βρετανική κοινή γνώμη και προκάλεσε τη δημόσια κατακραυγή, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να αναγκαστεί να αλλάξει τον τρόπο δράσης που είχε μέχρι τότε. Η Νightingale προσφέρθηκε εθελοντικά και εντός τριών ημερών έφυγε από την Αγγλία, επικεφαλής μιας ομάδας τριάντα οκτώ νοσηλευτών.
Έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, στο Σκούταρι, όπου υπήρχαν οι βρετανικές ιατρικές εγκαταστάσεις για τους στρατιώτες. Εκεί είχε να αντιμετωπίσει κάτι εξαιρετικά δύσκολο, καθώς τα στρατιωτικά νοσοκομεία βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση. Ήταν υπεύθυνη για την περίθαλψη πέντε χιλιάδων τραυματιών, που μέσα σε δύο μήνες διπλασιάστηκαν, ενώ οι νοσοκόμες που βρίσκονταν υπό την άμεση επίβλεψή της έφτασαν τις ογδόντα πέντε. Οι θάλαμοι ήταν γεμάτοι ποντίκια και ψύλλους και η καθαριότητα σχεδόν ανύπαρκτη. Οι τραυματίες ήταν άπλυτοι, χωρίς σκεπάσματα, χωρίς κατάλληλη τροφή, φορούσαν ακόμα τις στολές του στρατού, που ήταν πολύ βρώμικες. Έπιπλα, ιματισμός και κλίνες δεν επαρκούσαν για την κάλυψη των άμεσων νοσοκομειακών αναγκών. Οι τραυματίες κείτονταν στους διαδρόμους, πάνω σε ψάθες, ανάμεσα στις ακαθαρσίες. Κάτω από τέτοιες συνθήκες εμφανίστηκαν αρρώστιες όπως ο τύφος, η χολέρα και η δυσεντερία, κι έτσι προέκυψε ένα υψηλό ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των πληγωμένων στρατιωτών. Όμως, η Φλωρεντία ανέπτυξε μια καταπληκτική και ρηξικέλευθη δραστηριότητα που έμεινε ιστορική.
Χρειαζόταν, πράγματι, νοσηλεύτρια με ψυχικό σθένος και ξεχωριστή επιτηδειότητα για να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση. Έβαλε τους νοσοκόμους να καθαρίσουν τους ρυπαρούς θαλάμους και διαδρόμους και τις νοσοκόμες να κατασκευάσουν μαξιλάρια, στρώματα και ιματισμό για τους ασθενείς.
Εγκατέστησε λουτρά, εξολόθρεψε τα έντομα και τα ποντίκια που μάστιζαν τα νοσοκομεία, προμηθεύτηκε νοσηλευτικό και φαρμακευτικό υλικό, φρόντισε για την αύξηση του αριθμού των γιατρών. Αργότερα, κατασκευάστηκαν μαγειρεία, πλυντήρια, καφενεία και δωμάτια για διάβασμα. Υπερνικώντας τα εμπόδια κατάφερε να μετατρέψει ένα χώρο τρόμου σε παράδεισο, όπου οι ασθενείς μπορούσαν να αναρρώσουν.
Παρόλα αυτά, οι ανώτεροι στρατιωτικοί υπάλληλοι και γιατροί αντιτέθηκαν στις απόψεις της σχετικά με τη μεταρρύθμιση των στρατιωτικών νοσοκομείων. Έβλεπαν με καχυποψία τις ενέργειές της, ερμήνευαν τα σχόλιά της ως επίθεση στον επαγγελματισμό τους και γενικά την έκαναν να αισθανθεί ανεπιθύμητη. Τελικά, κατάφερε να εξαλείψει τις αντιδράσεις αυτές, εφόσον σε ελάχιστο χρονικό διάστημα κατόρθωσε να περιορίσει τις κύριες αιτίες θνησιμότητας των τραυματιών (μολύνσεις, επιδημικές νόσους, κ.α.). Η ίδια περνούσε πολλές ώρες μέσα στους θαλάμους, μέρα και νύχτα, και δεν υπήρχε σχεδόν κανένας στρατιώτης που να μην τον είχε περιποιηθεί προσωπικά. Κρατώντας μια λάμπα στο χέρι περπατούσε ανάμεσα στους διαδρόμους, προκειμένου να παρακολουθήσει την πορεία των ασθενών της και να τους παρηγορήσει, αν χρειαζόταν , ακόμα και τις μεταμεσονύκτιες ώρες. Απέκτησε, έτσι το όνομα «η Κυρία με τη λάμπα». Μέσα σε λίγους μήνες η Φλωρεντία κατάφερε να μειώσει τη θνησιμότητα από 40% σε 2,2%. Με την εργασία της απέδειξε ότι η σωστή νοσηλεία μπορεί να σώσει ανθρώπινες ζωές και πως η νοσηλευτική είναι επιστήμη και τέχνη μαζί, που όποιος την ασκεί πρέπει να τη διδαχθεί και να την αγαπήσει.
Με την ανάλυσή της η Φλωρεντία υποστήριζε ότι τα κοινωνικά θέματα μπορούν να μετρηθούν αντικειμενικά, να αναλυθούν μαθηματικά και να παρασταθούν γραφικά. Αυτό αποτελούσε μια καινοτομία για την εποχή: το να συλλέξει κάποιος στατιστικά στοιχεία, να τα ταξινομήσει σε πίνακα, να τα ερμηνεύσει και να τα αναπαραστήσει γραφικά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι έθεσε τις βάσεις για την επιστήμη των εφαρμοσμένων στατιστικών. Επίσης, εκτός από τη συλλογή στοιχείων συστηματοποίησε και τις πρακτικές αρχειοθέτησης. Έτσι, μπορούσε να χρησιμοποιεί τα στοιχεία ως εργαλεία. Εφηύρε τα διαγράμματα «πολικός-περιοχής», στα οποία η στατιστική στην οποία αναφέρεται εμφανίζεται σαν μια σφήνα σε ένα κυκλικό διάγραμμα.
Την άνοιξη του 1855 επισκέφθηκε τη Σεβαστούπολη, όπου επίσης εργάστηκε για την ανακαίνιση και βελτίωση των νοσηλευτικών μεθόδων. Εκεί προσβλήθηκε από τον επικίνδυνο κριμαϊκό πυρετό, αλλά απτόητη συνέχισε το έργο της. Παρέμεινε στην Κριμαία και μετά τον τερματισμό του πολέμου (Μάρτιος 1856), ωσότου κι ο τελευταίος Άγγλος τραυματίας γυρίσει στην πατρίδα του. Στις 16 Μαρτίου διορίστηκε, επισήμως, ως επιθεωρήτρια του τομέα αδελφών νοσοκόμων όλων των στρατιωτικών νοσοκομείων.
Μετά τη λήξη του πολέμου επέστρεψε στην Αγγλία, αρνούμενη την επίσημη μεταφορά της στην πατρίδα , όπως και οποιαδήποτε άλλη δημόσια υποδοχή. Ο λαός την υποδέχθηκε με τιμές εθνικής ηρωίδας. Όμως, αυτή επέστρεψε αποφασισμένη να καταστρέψει αυτή την εικόνα που είχε ο κόσμος για αυτήν, καθώς και να επηρεάσει τη βρετανική κυβέρνηση με στόχο να βελτιώσει την ιατρική περίθαλψη, τη διατροφή και τις συνθήκες διαβίωσης του βρετανικού στρατού. Για τις ανεκτίμητες υπηρεσίες της η αγγλική κυβέρνηση δημιούργησε το ταμείο F.Nightingale, όπου ο αγγλικός λαός μπορούσε να καταθέτει τις δωρεές του. Το 1860, η Φλωρεντία, χρησιμοποίησε από το ταμείο αυτό σαράντα πέντε χιλιάδες στερλίνες για να ιδρύσει τη Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων Nightingale, στο νοσοκομείο Άγιος Θωμάς, που ήταν μια σχολή πρωτοποριακή στο είδος της σε όλο τον κόσμο. Στη Σχολή αυτή οι μαθήτριες διδάσκονταν θεωρητικά, αλλά και πρακτικά τη Νοσηλευτική Τέχνη.
Πολλές φορές τις συμβούλευε τα εξής: «Η αληθινή περιποίηση είναι μια υψηλή κλήση, μια αξιότιμη κλήση. Αλλά πώς βρίσκεται η τιμή; Να εργαστείτε σκληρά κατά τη διάρκεια της κατάρτισής σας, να μάθετε και να κάνετε όλα τα πράγματα τέλεια. Η τιμή δε βρίσκεται στην τοποθέτηση, απλά στην περιποίηση ή στη στολή σας. Η τιμή βρίσκεται στην αγάπη της τελειότητας, της συνέπειας, στο να εργαστείτε σκληρά, στο να εργαστείτε υπομονετικά, στο να είστε έτοιμες να πείτε όχι «Πόσο έξυπνη είμαι» αλλά «Δεν είμαι ακόμα αντάξια και θα ζήσω για να αξίζω να κληθώ εκπαιδευμένη νοσοκόμα». Για τις απόφοιτες της Σχολής αυτής είχε συντάξει τον πρώτο όρκο της Διπλωματούχου Αδελφής Νοσοκόμου. Κάθε χρόνο αυξανόταν ο αριθμός των εκπαιδευομένων νοσοκόμων, με αποτέλεσμα μετά από δεκαπέντε χρόνια όλα τα αγγλικά νοσοκομεία να έχουν τουλάχιστον μια νοσηλεύτρια τύπου Nightingale. Όταν μια νοσηλεύτρια έφευγε από κοντά της για να αναλάβει ανεξάρτητη υπηρεσία, της έλεγε: «Θυμήσου πάντα ότι όπου βρίσκεσαι ο κόσμος θα παρακολουθεί και θα λεπτολογεί ό,τι κάνεις, όχι μόνο σαν νοσηλεύτρια, αλλά και σαν γυναίκα. Να προσπαθείς κάθε σου λέξη, κάθε σου πράξη να είναι στο ύψος της αποστολής σου, στο ύψος της γυναικείας σου μορφής.». Ως δεύτερη, χρονολογικά, Σχολή θεωρείται η Σχολή του New England Hospital στη Βοστόνη της Μασαχουσέτης (1872) και ως τρίτη στον κόσμο ιδρύθηκε στην Ελλάδα η Σχολή των Αδελφών του Ευαγγελισμού (1875). Επίσης, έπαιξε σπουδαίο ρόλο και στη μεταρρύθμιση των ασύλων.
Από το 1857 έζησε, κυρίως στο Λονδίνο, ανάπηρη. Όμως, ποτέ δεν είχε αποδειχθεί ότι έπασχε οργανικά από κάποια ασθένεια, καθώς η αναπηρία της ήταν εν μέρει νευρωτική και εν μέρει σκόπιμη. Η όρασή της άρχισε να εξασθενεί σταδιακά, ώσπου το 1901 τυφλώθηκε εντελώς. Το χρονικό διάστημα που έμεινε στο κρεβάτι, είχε τεράστια αλληλογραφία και πολλούς επισκέπτες. Προς αναγνώριση της σκληρής εργασίας της είχε τιμηθεί από τη βασίλισσα Βικτωρία (1883) με το βασιλικό Ερυθρό Σταυρό. Επίσης, το 1907 ο βασιλιάς της απένειμε το παράσημο Αξίας. Ήταν η πρώτη φορά που γυναίκα έπαιρνε αυτό το παράσημο.
Στις 13 Αυγούστου 1910 και σε ηλικία ενενήντα ετών, πέθανε στο σπίτι της στο Λονδίνο. Πριν πεθάνει είχε εκφράσει την επιθυμία της να ενταφιαστεί στον οικογενειακό της τάφο, στο μικρό εξοχικό νεκροταφείο του East Yellow στο Χαμπσάϊρ. Η ημερομηνία της γέννησής της έχει οριστεί ως η διεθνής Ημέρα των Αδελφών Νοσοκόμων. Το 1912 θεσπίστηκε προς τιμήν της το μετάλλιο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, το οποίο δίδεται σε νοσοκόμες και νοσοκόμους που διακρίνονται στην άσκηση του λειτουργήματός τους. Στην πλατεία Βατερλό στο Λονδίνο υπάρχει ένα άγαλμά της. Ακόμα, η μορφή της κοσμεί ένα αγγλικό χαρτονόμισμα. Έχουν γυριστεί κινηματογραφικές ταινίες για τη ζωή της κι έχουν γραφτεί διάφορα βιβλία.
Κάποια από τα γραπτά της που γνωρίζουμε είναι τα εξής: Για την πρακτική κατάρτιση των διακονισσών στο ίδρυμα Kaiserswerth στο Ρήνο (1851), Μια συμβολή στην υγειονομική ιστορία του βρετανικού στρατού κατά τη διάρκεια του πρόσφατου πολέμου με τη Ρωσία (1859), Σημειώσεις για τα νοσοκομεία (1859) και επανεκδίδονται εντελώς διαφορετικές (1863), Σημειώσεις για την περιποίηση: Αυτό που είναι, και τι δεν είναι (1860) και διάφορα άλλα.
Τα γραπτά της μαζί με τις πράξεις της μας δίνουν μια ολοκληρωμένη αντίληψη για την υγειονομική περίθαλψη. Έχουν επηρεάσει το σύγχρονο υγειονομικό σύστημα και πολύ συχνά λαμβάνονται υπόψη από όλους όσους σχετίζονται με αυτό. Παράλληλα, όμως, μας παρουσιάζουν και την ηθική διαμόρφωση των ατόμων που ασχολούνται με ένα τέτοιο επάγγελμα-λειτούργημα. Αν δεν υπάρχει αυτή η ηθική διαμόρφωση, τότε τα πράγματα είναι ελλιπή, χωρίς βαθύτερο νόημα, χωρίς πραγματικό σκοπό, οπότε, και χωρίς το σωστό αποτέλεσμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Το 1837, κατά τη διαμονή της στο σπίτι τους στο Embley, η Φλωρεντία άκουσε μια φωνή, τη φωνή του Θεού, όπως χαρακτηριστικά υποστήριζε, να την καλεί να εργαστεί για αυτόν. Έτσι, αποφάσισε κι ανακοίνωσε στους γονείς της ότι ήθελε να γίνει νοσοκόμα. Οι γονείς της εναντιώθηκαν κατηγορηματικά στην απόφαση αυτή, διότι συνέδεαν την περιποίηση των ασθενών με τις γυναίκες της εργατικής τάξης. Παρ’ όλα αυτά, η επιθυμία της ενισχύθηκε σε μια συνάντηση που είχε με την Elizabeth Blackwell - γιατρό στις Ηνωμένες Πολιτείες- στο νοσοκομείο του Αγίου Βαρθολομαίου στο Λονδίνο. Τελικά, το 1851, ο πατέρας της της έδωσε την άδεια να γίνει νοσοκόμα. Έτσι, ανέπτυξε ενδιαφέρον για τα κοινωνικά θέματα.
Έκανε επισκέψεις στα σπίτια των αρρώστων στα τοπικά χωριά και άρχισε να ερευνά τα νοσοκομεία και την περιποίηση. Το 1850 ταξίδεψε στην Ιταλία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα. Επιστρέφοντας, όμως, στην Αγγλία μέσω Γερμανίας επισκέφθηκε το νοσοκομείο και το σχολείο Theodor Fliedner για τις διακόνισσες στο Kaiserswerth, κοντά στο Dusseldorf. Έπειτα από ένα χρόνο επέστρεψε ξανά για να καταρτιστεί ως νοσηλεύτρια, για τρεις μήνες. Δυο χρόνια αργότερα διορίστηκε ως επιθεωρητής ενός νοσοκομείου στο Λονδίνο.
Tο Μάρτιο του 1854 διεξήχθη ο Κριμαϊκός Πόλεμος (Ρωσία εναντίον Τουρκίας, Μ. Βρετανίας και Γαλλίας). Το Σεπτέμβριο, βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στην Κριμαία. Μέσα σε μερικές εβδομάδες περίπου 8.000 άτομα έπασχαν από χολέρα και ελονοσία, πράγμα που συντάραξε τη βρετανική κοινή γνώμη και προκάλεσε τη δημόσια κατακραυγή, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να αναγκαστεί να αλλάξει τον τρόπο δράσης που είχε μέχρι τότε. Η Νightingale προσφέρθηκε εθελοντικά και εντός τριών ημερών έφυγε από την Αγγλία, επικεφαλής μιας ομάδας τριάντα οκτώ νοσηλευτών.
Έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, στο Σκούταρι, όπου υπήρχαν οι βρετανικές ιατρικές εγκαταστάσεις για τους στρατιώτες. Εκεί είχε να αντιμετωπίσει κάτι εξαιρετικά δύσκολο, καθώς τα στρατιωτικά νοσοκομεία βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση. Ήταν υπεύθυνη για την περίθαλψη πέντε χιλιάδων τραυματιών, που μέσα σε δύο μήνες διπλασιάστηκαν, ενώ οι νοσοκόμες που βρίσκονταν υπό την άμεση επίβλεψή της έφτασαν τις ογδόντα πέντε. Οι θάλαμοι ήταν γεμάτοι ποντίκια και ψύλλους και η καθαριότητα σχεδόν ανύπαρκτη. Οι τραυματίες ήταν άπλυτοι, χωρίς σκεπάσματα, χωρίς κατάλληλη τροφή, φορούσαν ακόμα τις στολές του στρατού, που ήταν πολύ βρώμικες. Έπιπλα, ιματισμός και κλίνες δεν επαρκούσαν για την κάλυψη των άμεσων νοσοκομειακών αναγκών. Οι τραυματίες κείτονταν στους διαδρόμους, πάνω σε ψάθες, ανάμεσα στις ακαθαρσίες. Κάτω από τέτοιες συνθήκες εμφανίστηκαν αρρώστιες όπως ο τύφος, η χολέρα και η δυσεντερία, κι έτσι προέκυψε ένα υψηλό ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των πληγωμένων στρατιωτών. Όμως, η Φλωρεντία ανέπτυξε μια καταπληκτική και ρηξικέλευθη δραστηριότητα που έμεινε ιστορική.
Χρειαζόταν, πράγματι, νοσηλεύτρια με ψυχικό σθένος και ξεχωριστή επιτηδειότητα για να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση. Έβαλε τους νοσοκόμους να καθαρίσουν τους ρυπαρούς θαλάμους και διαδρόμους και τις νοσοκόμες να κατασκευάσουν μαξιλάρια, στρώματα και ιματισμό για τους ασθενείς.
Εγκατέστησε λουτρά, εξολόθρεψε τα έντομα και τα ποντίκια που μάστιζαν τα νοσοκομεία, προμηθεύτηκε νοσηλευτικό και φαρμακευτικό υλικό, φρόντισε για την αύξηση του αριθμού των γιατρών. Αργότερα, κατασκευάστηκαν μαγειρεία, πλυντήρια, καφενεία και δωμάτια για διάβασμα. Υπερνικώντας τα εμπόδια κατάφερε να μετατρέψει ένα χώρο τρόμου σε παράδεισο, όπου οι ασθενείς μπορούσαν να αναρρώσουν.
Παρόλα αυτά, οι ανώτεροι στρατιωτικοί υπάλληλοι και γιατροί αντιτέθηκαν στις απόψεις της σχετικά με τη μεταρρύθμιση των στρατιωτικών νοσοκομείων. Έβλεπαν με καχυποψία τις ενέργειές της, ερμήνευαν τα σχόλιά της ως επίθεση στον επαγγελματισμό τους και γενικά την έκαναν να αισθανθεί ανεπιθύμητη. Τελικά, κατάφερε να εξαλείψει τις αντιδράσεις αυτές, εφόσον σε ελάχιστο χρονικό διάστημα κατόρθωσε να περιορίσει τις κύριες αιτίες θνησιμότητας των τραυματιών (μολύνσεις, επιδημικές νόσους, κ.α.). Η ίδια περνούσε πολλές ώρες μέσα στους θαλάμους, μέρα και νύχτα, και δεν υπήρχε σχεδόν κανένας στρατιώτης που να μην τον είχε περιποιηθεί προσωπικά. Κρατώντας μια λάμπα στο χέρι περπατούσε ανάμεσα στους διαδρόμους, προκειμένου να παρακολουθήσει την πορεία των ασθενών της και να τους παρηγορήσει, αν χρειαζόταν , ακόμα και τις μεταμεσονύκτιες ώρες. Απέκτησε, έτσι το όνομα «η Κυρία με τη λάμπα». Μέσα σε λίγους μήνες η Φλωρεντία κατάφερε να μειώσει τη θνησιμότητα από 40% σε 2,2%. Με την εργασία της απέδειξε ότι η σωστή νοσηλεία μπορεί να σώσει ανθρώπινες ζωές και πως η νοσηλευτική είναι επιστήμη και τέχνη μαζί, που όποιος την ασκεί πρέπει να τη διδαχθεί και να την αγαπήσει.
Με την ανάλυσή της η Φλωρεντία υποστήριζε ότι τα κοινωνικά θέματα μπορούν να μετρηθούν αντικειμενικά, να αναλυθούν μαθηματικά και να παρασταθούν γραφικά. Αυτό αποτελούσε μια καινοτομία για την εποχή: το να συλλέξει κάποιος στατιστικά στοιχεία, να τα ταξινομήσει σε πίνακα, να τα ερμηνεύσει και να τα αναπαραστήσει γραφικά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι έθεσε τις βάσεις για την επιστήμη των εφαρμοσμένων στατιστικών. Επίσης, εκτός από τη συλλογή στοιχείων συστηματοποίησε και τις πρακτικές αρχειοθέτησης. Έτσι, μπορούσε να χρησιμοποιεί τα στοιχεία ως εργαλεία. Εφηύρε τα διαγράμματα «πολικός-περιοχής», στα οποία η στατιστική στην οποία αναφέρεται εμφανίζεται σαν μια σφήνα σε ένα κυκλικό διάγραμμα.
Την άνοιξη του 1855 επισκέφθηκε τη Σεβαστούπολη, όπου επίσης εργάστηκε για την ανακαίνιση και βελτίωση των νοσηλευτικών μεθόδων. Εκεί προσβλήθηκε από τον επικίνδυνο κριμαϊκό πυρετό, αλλά απτόητη συνέχισε το έργο της. Παρέμεινε στην Κριμαία και μετά τον τερματισμό του πολέμου (Μάρτιος 1856), ωσότου κι ο τελευταίος Άγγλος τραυματίας γυρίσει στην πατρίδα του. Στις 16 Μαρτίου διορίστηκε, επισήμως, ως επιθεωρήτρια του τομέα αδελφών νοσοκόμων όλων των στρατιωτικών νοσοκομείων.
Μετά τη λήξη του πολέμου επέστρεψε στην Αγγλία, αρνούμενη την επίσημη μεταφορά της στην πατρίδα , όπως και οποιαδήποτε άλλη δημόσια υποδοχή. Ο λαός την υποδέχθηκε με τιμές εθνικής ηρωίδας. Όμως, αυτή επέστρεψε αποφασισμένη να καταστρέψει αυτή την εικόνα που είχε ο κόσμος για αυτήν, καθώς και να επηρεάσει τη βρετανική κυβέρνηση με στόχο να βελτιώσει την ιατρική περίθαλψη, τη διατροφή και τις συνθήκες διαβίωσης του βρετανικού στρατού. Για τις ανεκτίμητες υπηρεσίες της η αγγλική κυβέρνηση δημιούργησε το ταμείο F.Nightingale, όπου ο αγγλικός λαός μπορούσε να καταθέτει τις δωρεές του. Το 1860, η Φλωρεντία, χρησιμοποίησε από το ταμείο αυτό σαράντα πέντε χιλιάδες στερλίνες για να ιδρύσει τη Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων Nightingale, στο νοσοκομείο Άγιος Θωμάς, που ήταν μια σχολή πρωτοποριακή στο είδος της σε όλο τον κόσμο. Στη Σχολή αυτή οι μαθήτριες διδάσκονταν θεωρητικά, αλλά και πρακτικά τη Νοσηλευτική Τέχνη.
Πολλές φορές τις συμβούλευε τα εξής: «Η αληθινή περιποίηση είναι μια υψηλή κλήση, μια αξιότιμη κλήση. Αλλά πώς βρίσκεται η τιμή; Να εργαστείτε σκληρά κατά τη διάρκεια της κατάρτισής σας, να μάθετε και να κάνετε όλα τα πράγματα τέλεια. Η τιμή δε βρίσκεται στην τοποθέτηση, απλά στην περιποίηση ή στη στολή σας. Η τιμή βρίσκεται στην αγάπη της τελειότητας, της συνέπειας, στο να εργαστείτε σκληρά, στο να εργαστείτε υπομονετικά, στο να είστε έτοιμες να πείτε όχι «Πόσο έξυπνη είμαι» αλλά «Δεν είμαι ακόμα αντάξια και θα ζήσω για να αξίζω να κληθώ εκπαιδευμένη νοσοκόμα». Για τις απόφοιτες της Σχολής αυτής είχε συντάξει τον πρώτο όρκο της Διπλωματούχου Αδελφής Νοσοκόμου. Κάθε χρόνο αυξανόταν ο αριθμός των εκπαιδευομένων νοσοκόμων, με αποτέλεσμα μετά από δεκαπέντε χρόνια όλα τα αγγλικά νοσοκομεία να έχουν τουλάχιστον μια νοσηλεύτρια τύπου Nightingale. Όταν μια νοσηλεύτρια έφευγε από κοντά της για να αναλάβει ανεξάρτητη υπηρεσία, της έλεγε: «Θυμήσου πάντα ότι όπου βρίσκεσαι ο κόσμος θα παρακολουθεί και θα λεπτολογεί ό,τι κάνεις, όχι μόνο σαν νοσηλεύτρια, αλλά και σαν γυναίκα. Να προσπαθείς κάθε σου λέξη, κάθε σου πράξη να είναι στο ύψος της αποστολής σου, στο ύψος της γυναικείας σου μορφής.». Ως δεύτερη, χρονολογικά, Σχολή θεωρείται η Σχολή του New England Hospital στη Βοστόνη της Μασαχουσέτης (1872) και ως τρίτη στον κόσμο ιδρύθηκε στην Ελλάδα η Σχολή των Αδελφών του Ευαγγελισμού (1875). Επίσης, έπαιξε σπουδαίο ρόλο και στη μεταρρύθμιση των ασύλων.
Από το 1857 έζησε, κυρίως στο Λονδίνο, ανάπηρη. Όμως, ποτέ δεν είχε αποδειχθεί ότι έπασχε οργανικά από κάποια ασθένεια, καθώς η αναπηρία της ήταν εν μέρει νευρωτική και εν μέρει σκόπιμη. Η όρασή της άρχισε να εξασθενεί σταδιακά, ώσπου το 1901 τυφλώθηκε εντελώς. Το χρονικό διάστημα που έμεινε στο κρεβάτι, είχε τεράστια αλληλογραφία και πολλούς επισκέπτες. Προς αναγνώριση της σκληρής εργασίας της είχε τιμηθεί από τη βασίλισσα Βικτωρία (1883) με το βασιλικό Ερυθρό Σταυρό. Επίσης, το 1907 ο βασιλιάς της απένειμε το παράσημο Αξίας. Ήταν η πρώτη φορά που γυναίκα έπαιρνε αυτό το παράσημο.
Στις 13 Αυγούστου 1910 και σε ηλικία ενενήντα ετών, πέθανε στο σπίτι της στο Λονδίνο. Πριν πεθάνει είχε εκφράσει την επιθυμία της να ενταφιαστεί στον οικογενειακό της τάφο, στο μικρό εξοχικό νεκροταφείο του East Yellow στο Χαμπσάϊρ. Η ημερομηνία της γέννησής της έχει οριστεί ως η διεθνής Ημέρα των Αδελφών Νοσοκόμων. Το 1912 θεσπίστηκε προς τιμήν της το μετάλλιο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, το οποίο δίδεται σε νοσοκόμες και νοσοκόμους που διακρίνονται στην άσκηση του λειτουργήματός τους. Στην πλατεία Βατερλό στο Λονδίνο υπάρχει ένα άγαλμά της. Ακόμα, η μορφή της κοσμεί ένα αγγλικό χαρτονόμισμα. Έχουν γυριστεί κινηματογραφικές ταινίες για τη ζωή της κι έχουν γραφτεί διάφορα βιβλία.
Κάποια από τα γραπτά της που γνωρίζουμε είναι τα εξής: Για την πρακτική κατάρτιση των διακονισσών στο ίδρυμα Kaiserswerth στο Ρήνο (1851), Μια συμβολή στην υγειονομική ιστορία του βρετανικού στρατού κατά τη διάρκεια του πρόσφατου πολέμου με τη Ρωσία (1859), Σημειώσεις για τα νοσοκομεία (1859) και επανεκδίδονται εντελώς διαφορετικές (1863), Σημειώσεις για την περιποίηση: Αυτό που είναι, και τι δεν είναι (1860) και διάφορα άλλα.
Τα γραπτά της μαζί με τις πράξεις της μας δίνουν μια ολοκληρωμένη αντίληψη για την υγειονομική περίθαλψη. Έχουν επηρεάσει το σύγχρονο υγειονομικό σύστημα και πολύ συχνά λαμβάνονται υπόψη από όλους όσους σχετίζονται με αυτό. Παράλληλα, όμως, μας παρουσιάζουν και την ηθική διαμόρφωση των ατόμων που ασχολούνται με ένα τέτοιο επάγγελμα-λειτούργημα. Αν δεν υπάρχει αυτή η ηθική διαμόρφωση, τότε τα πράγματα είναι ελλιπή, χωρίς βαθύτερο νόημα, χωρίς πραγματικό σκοπό, οπότε, και χωρίς το σωστό αποτέλεσμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. Εγκυκλοπαίδεια: Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 44, εκδ. Πάπυρος
2. Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, εκδ. Εκδοτική Αθηνών
3. www. Florence Nighitngale, Museum Trust, 2003
4. www. Florence Nightingale, Her Writings
5. Bιογραφίες του ιστοχώρου μαθηματικών γυναικών, www. St. Agnes Scott College, Atlanta, GA
6. www.Amazon Books
