Του Γιώργου Δαλιάνη
με τη συνεργασία της Μαρίας Πουρνιά
Ο νόμος 4174/2013 είναι ο νέος Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας, στον οποίο μεταξύ των άλλων προσδιορίζονται τα πρόστιμα και οι τόκοι που επιβάλλονται σε περίπτωση εκπρόθεσμης υποβολής ή καθυστερημένης καταβολής των φόρων. Σε γενικές γραμμές πρόκειται για έναν νόμο, ο οποίος προσπαθεί να περιλάβει τεχνικές και μεθοδολογίες ελέγχου πιο σύγχρονες, από όσες περιλαμβάνονταν στην προϊσχύουσα νομοθεσία. Δυστυχώς όμως, αντί να αποτελέσει το εφαλτήριο της συστηματικής καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, οι όποιες θετικές αλλαγές που έχει επιφέρει επισκιάζονται από σειρά δρακόντειων μέτρων, με κύριο χαρακτηριστικό την αμετροέπεια σε ό,τι αφορά τη δυσανάλογη αυστηρότητα ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
Στο δέκατο κεφάλαιο του νόμου και συγκεκριμένα στα άρθρα 53, 54, 57, 58 και 59 περιγράφονται τα πρόστιμα και οι τόκοι σε περίπτωση καθυστέρησης στην υποβολή δηλώσεων φόρου, αλλά και στην απόδοση του φόρου που προκύπτει. Τα εν λόγω άρθρα μάλιστα, πριν τις τροποποιήσεις που υπέστησαν, προέβλεπαν ακόμη πιο εξοντωτικά πρόστιμα από την υφιστάμενη μορφή τους. Μετά την γενικευμένη αναστάτωση και την μαζική κατακραυγή που προκάλεσαν στα τέλη του 2013, η κυβέρνηση αποφάσισε να προβεί σε τροποποιήσεις με τους νόμους 4223/2013 και 4254/2014. Στην πλειονότητα των άρθρων υπήρξαν σημαντικές αλλαγές - ελαφρύνσεις, αν και το πόσο είναι εφικτό στις μέρες μας να αποδώσει μία εταιρεία 500€ για εκπρόθεσμη δήλωση αποτελεί μεγάλο ερωτηματικό. Σε ό,τι αφορά όμως το άρθρο 59, δεν υπήρξε καμία ουσιαστική αλλαγή. Επιπρόσθετα, το Υπουργείο Οικονομικών εξέδωσε ερμηνευτικές εγκυκλίους για την πλειονότητα των άρθρων πλην του συγκεκριμένου άρθρου.
Ως προς τι όμως ο προβληματισμός; Η υφιστάμενη διατύπωση του άρθρου 59 αναφέρει:
«Ο υπόχρεος απόδοσης παρακρατηθέντος φόρου, ο οποίος δεν απέδωσε το φόρο αυτόν εντός της νόμιμης προθεσμίας προς πληρωμή, υπόκειται σε πρόστιμο ίσο με το ποσό του φόρου που δεν αποδόθηκε.»
Για την πληρέστερη κατανόηση της έκτασης του προβλήματος θα κάνουμε αναφορά στο Τέταρτο Μέρος του Ν.4172/2013 όπου περιλαμβάνονται τα άρθρα 59 έως 64 και αφορούν την παρακράτηση φόρου.
Συγκεκριμένα:
Παράγραφος 2 Άρθρου 59 του Ν.4172/2013
«2. Το πρόσωπο, όπως αναφέρεται στην παράγραφο 1, το οποίο καταβάλλει εισόδημα για μισθωτή εργασία σύμφωνα με το άρθρο 12, φέρει την ευθύνη παρακράτησης φόρου και απόδοσής του στο κράτος. Εάν δεν διενεργείται παρακράτηση, ο υπόχρεος οφείλει να καταβάλλει το φόρο που δεν παρακρατήθηκε, καθώς και τυχόν πρόστιμα και ποινές που προβλέπονται στην κείμενη νομοθεσία.»
Παράγραφος 1 Άρθρου 60 του Ν.4172/2013
«1. Το μηνιαίο εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις, συμπεριλαμβανομένων των παροχών σε είδος, των ημερομισθίων και των εφάπαξ παροχών, υπόκειται σε παρακράτηση φόρου με βάση την κλίμακα της παραγράφου 1 του άρθρου 15 και του άρθρου 16 μετά από προηγούμενη αναγωγή του σε ετήσιο.»
Υποσημείωση η παρακράτηση επί των παροχών σε είδος έχει ανασταλεί για τη χρήση 2014.
Παράγραφος 6 Άρθρου 60 του Ν.4172/2013
«6. Ο φόρος που παρακρατείται σύμφωνα με τις ανωτέρω παραγράφους αποδίδεται το αργότερο μέχρι το τέλος του δεύτερου μήνα από την ημερομηνία καταβολής του υποκείμενου σε παρακράτηση εισοδήματος..»
Παράγραφος 1 Άρθρου 62 του Ν.4172/2013
«1. Οι ακόλουθες πληρωμές υπόκειται σε παρακράτηση φόρου::
α) μερίσματα, β) τόκοι, γ) δικαιώματα (royalties), δ) αμοιβές για τεχνικές υπηρεσίες,
αμοιβές διοίκησης, αμοιβές για συμβουλευτικές υπηρεσίες και άλλες αμοιβές για παρόμοιες υπηρεσίες, ανεξαρτήτως εάν έχουν παρασχεθεί στην Ελλάδα, όταν ο λήπτης της αμοιβής είναι φυσικό πρόσωπο,
ε) το ασφάλισμα που καταβάλλεται εφάπαξ ή με τη μορφή περιοδικά καταβαλλόμενης παροχής στο πλαίσιο ομαδικών ασφαλιστηρίων συνταξιοδοτικών συμβολαίων,
στ) η υπεραξία που αποκτά φυσικό πρόσωπο από μεταβίβαση ακίνητης περιουσίας σύμφωνα με το άρθρο 41 εκτός της περίπτωσης του δεύτερου εδαφίου της παραγράφου 1 και της περίπτωσης ε΄ της παραγράφου 6 του άρθρου 41.»
Σημαντική επισήμανση: Τα πρόστιμα του άρθρου 59 δεν επιβάλλονται για καθυστέρηση απόδοσης ΦΠΑ και φόρου εισοδήματος των επιχειρήσεων.
Με απλά λόγια ο νόμος ορίζει ότι αν επιχείρηση δεν πληρώσει, όχι δεν υποβάλει, εμπρόθεσμα έναν παρακρατούμενο φόρο αυτός διπλασιάζεται.
Μας είχε προβληματίσει ιδιαίτερα ποια ήταν η ουσία της αλλαγής μίας λέξης κατά την τροποποίηση του νόμου, που ενώ αρχικά όριζε στο εν λόγω άρθρο ότι «στον υπόχρεο επιβάλλεται πρόστιμο», στην συνέχεια όριζε ότι «ο υπόχρεος υπόκειται σε πρόστιμο». Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι κατά την υποβολή δηλώσεων παρακρατούμενων φόρων στη Γενική Γραμματεία, σε σχετικό εμφανιζόμενο μήνυμα δεν γίνεται αναφορά στο άρθρο 59, άφηνε περιθώρια να ερμηνευτεί ότι ίσως τελικά σχετικά πρόστιμα να βεβαιώνονταν ύστερα από έλεγχο. Όμως, η καθημερινή πρακτική στις εφορίες αλλά και οι απαντήσεις από το υπουργείο οικονομικών σε σχετικές ερωτήσεις δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας. Το πρόστιμο επιβάλλεται κανονικά και είναι λάθος της Γενικής Γραμματείας που δεν γίνεται σχετική αναφορά. Επισημαίνεται βέβαια ότι δεν ισχύει σε καμία περίπτωση για εισοδήματα που αφορούν την χρήση του 2013.
Ως λόγος για το ότι δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη ερμηνευτική εγκύκλιος, προβάλλεται η προσπάθεια να πειστεί τρόικα ότι το πρόστιμο είναι παράλογο και πρέπει να αποσυρθεί η σχετική διάταξη του άρθρου 59.
Στη συνέχει παραθέτουμε ενδεικτικό παράδειγμα:
Η εταιρεία Α μετά την εκκαθάριση της μισθοδοσίας για τον μήνα Ιανουάριο υποχρεούται να αποδώσει την παρακράτηση του φόρου μισθωτών υπηρεσιών ύψους 10.000 ευρώ μέσα σε δύο μήνες δηλαδή έως 31 Μαρτίου. Η εταιρεία αν και υπέβαλε κανονικά τη δήλωση του φόρου, λόγω οικονομικών δυσχερειών δεν αποδίδει εμπρόθεσμα τον φόρο και εξοφλεί την υποχρέωση της μετά από έξι μήνες, δηλαδή την 30 Σεπτεμβρίου. Τα πρόστιμα που θα πρέπει να επιβληθούν, αν μπορεί να το καταγράψει η Γενική Γραμματεία, είναι τα εξής :
Τόκοι εκπρόθεσμης καταβολής με βάση το άρθρο 53
10.000,00 Χ 8,51% Χ6/12=425,50 €
Πρόστιμο με βάση το άρθρο 57 μη καταβολή του φόρου από δύο μήνες έως ένα χρόνο 10%
10.000,00 Χ 10% = 1.000,00 €
Διπλασιασμός του πόσου του παρακρατούμενου φόρου με βάση το άρθρο 59
10.000,00 Χ 100% = 10.000,00 €
Βέβαια, βάσει της παρ.6 του άρθρου 62 του ν.4174/2013 αν για την ίδια παράβαση επιβληθούν περισσότερα πρόστιμα υπερισχύει το μεγαλύτερο κι έτσι το συνολικό πρόστιμο περιορίζεται στις 10.000€ πλέον τους τόκους 425,50€.
Στην περίπτωση του παραδείγματος μας η επιχείρηση λόγω της αδυναμίας της να αποδώσει τον φόρο θα αναγκαστεί να πληρώσει τελικά διπλάσιο ποσό.
Επειδή όμως ο παρακρατούμενος φόρος μπορεί να αποδοθεί έως το τέλους του δεύτερου μήνα από την ημερομηνία πληρωμής της υποχρέωσης, στο ίδιο παράδειγμα μπορούμε να οδηγηθούμε στο εξής φαιδρό αποτέλεσμα.
Η εταιρεία έστω δεν εξόφλησε τις αμοιβές του Ιανουαρίου στο προσωπικό της μέχρι την 31 Ιανουαρίου, αλλά καθυστέρησε για έξι ολόκληρους μήνες την καταβολή τους, τότε η υποχρέωση της απόδοσης του παρακρατούμενου φόρου θα ήταν η 30η Σεπτεμβρίου και φυσικά δεν θα καταλογιζόταν το παραπάνω πρόστιμο.
Χρησιμοποιούμε ως παράδειγμα τον παρακρατούμενο Φόρο Μισθωτών Υπηρεσιών στον οποίο υπόκεινται οι αμοιβές των εργαζομένων, για να γίνει έντονα αντιληπτό το παράλογο του νόμου, αν και η Γενική Γραμματεία επισημαίνεται πως δεν καταλογίζει, άμεσα τουλάχιστον, το πρόστιμο. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα η απόδoση φόρου τόκων ή δικαιωμάτων κλπ, οι οποίοι υποβάλλονται στην εφορία και όχι μέσω TAXIS και το πρόστιμο του άρθρου 59 βεβαιώνεται αμέσως.
Μπορεί η κάθε Τρόικα να μη θεωρεί λογικό ότι ένας φόρος που παρακρατείται και απομειώνει με λίγα λόγια μία υποχρέωση προς τρίτο, να μην αποδίδεται στην ώρα του, αλλά διερωτόμαστε έχουν ληφθεί υπόψη οι γενικότερες οικονομικές συνθήκες, οι ιδιαιτερότητες του επιχειρηματικού περιβάλλοντος του ευρωπαϊκού νότου αλλά και οι συνέπειες που μπορούν όλα αυτά να έχουν; Ακόμα πιο απλά έχει ληφθεί υπόψη η πιθανότητα απλώς του ανθρώπινου λάθους κατά τη λογιστικοποίηση ενός παρακρατούμενου φόρου;
Ποια είναι η λύση; Να πληρώνονται προμηθευτές ή ακόμα κι εργαζόμενοι μήνες μετά, ώστε πρώτα να έχουν εξασφαλίσει οι εταιρείες την δυνατότητα πληρωμής των παρακρατούμενων επί αυτών των αμοιβών φόρων;
Να αποκτήσουν μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις οργανωμένα εσωτερικά λογιστήρια με στελέχωση και μηχανογραφικά συστήματα για τον περιορισμό των πιθανοτήτων ανθρώπινων λαθών και παραλήψεων;
Κι αν τελικά ο θάνατος του έλληνα εμποράκου κατά παράφραση του αριστουργήματος του Άρθουρ Άσερ Μίλερ, ο θάνατος δηλαδή της υπάρχουσας ελληνικής επιχειρηματικότητας δεν είναι μία παράπλευρη απώλεια αλλά στρατηγική, η ελληνική πολιτεία έχει ένα οργανωμένο σχέδιο μετάβασης από το επιχειρηματικό μοντέλο των οικογενειακών επιχειρήσεων, που αποτελούν τον πυρήνα της εθνικής μας οικονομίας, σε οργανωμένες μεγάλες επιχειρήσεις; Κι αν της το επιβάλλουν και δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, να το κατανοήσουμε, στρατηγική όμως γιατί δεν έχει;
Ένα είναι βέβαιο ότι βάζοντας δυσβάσταχτα πρόστιμα δεν πρόκειται να εισπραχθούν ούτε οι κύριοι φόροι, θα μεγαλώνουν οι οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία, θα μένουν απλήρωτοι υπάλληλοι πριν να απολυθούν οριστικά και ένας φαύλος κύκλος θα βαθαίνει διαρκώς την ύφεση της ελληνικής οικονομίας. Καιρός να αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες που του αναλογούν. Η κοινωνική έκρηξη πολύ φοβούμαστε ότι είναι προ πυλών, μόνο που οι τροϊκανοί θα είναι στις πατρίδες τους και εμείς εδώ θα προσπαθούμε να μαζέψουμε τα ασυμμάζευτα.
** Ο κ. Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion A.E. και η κα Μαρία Πουρνιά partner της ίδιας εταιρείας
