ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΤΑΣΚΑΣ
Η Ελλάδα στην πρώτη σειρά των παρακολουθήσεων σύμφωνα με τον Χάρντινγκ * «Θα πρέπει να διεκδικήσουμε τα δημοκρατικά μας δικαιώματα»
Ο δημοσιογράφος της «Guardian» Λουκ Χάρντινγκ απέδειξε ότι τα Πούλιτζερ δεν χαρίζονταιΣτα χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου, εν μέσω μιας έκρηξης ψηφιακών πληροφοριών, στόχοι γίναμε όλοι μας. Ηταν βολικό για τις υπηρεσίες να συλλέγουν τα δεδομένα όλων. Αλλά αυτή η προσέγγιση δεν ήταν απαραίτητα αποτελεσματική -η τρομοκρατία δεν εξαφανίστηκε- και ήγειρε βαθιά ερωτήματα για την ψηφιακή προστασία της ιδιωτικής ζωής ** Η βρετανική κυβέρνηση εξανάγκασε την «Guardian» να καταστρέψει τα λάπτοπ με το περιεχόμενο του Σνόουντεν σε ένα υπόγειο, υπό το βλέμμα δύο μεσήλικων κατασκόπων της βρετανικής υπηρεσίας παρακολούθησης GCHQ. Ηταν μια σκηνή φαρσοκωμωδίας αλλά και μια υπενθύμιση ότι οι δημοκρατίες μπορούν επίσης να ζήσουν απολυταρχικές στιγμές
«Οι κατασκοπευτικές μέθοδοι της Υπηρεσίας ήταν απίστευτες... Εβαλε με ένα πρόγραμμα κοριούς στα φαξ των γραφείων της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην Ουάσιγκτον, στοχοποίησε το κτήριο "Γιούστους Λίπσιους" στις Βρυξέλλες, όπου γίνονται οι συνεδριάσεις και διασκέψεις σε ανώτατο επίπεδο και οι συναντήσεις υπουργών... Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία, το Μεξικό, η Ιαπωνία, η Τουρκία είναι φιλικές προς τις ΗΠΑ χώρες, αλλά οι πρεσβείες τους ήταν υπό παρακολούθηση... Καθημερινά η υπηρεσία συλλέγει δισεκατομμύρια αρχεία που φανερώνουν το στίγμα των χρηστών κινητών τηλεφώνων σε όλο τον κόσμο... Η NSA έχει τη δυνατότητα παγίδευσης των iPhone, των Blackberry, των Android».
Τα παραπάνω αναφέρονται (όχι ακριβώς με την ίδια σειρά) στο συγκλονιστικό ντοκουμέντο «ΦΑΚΕΛΟΣ ΣΝΟΟΥΝΤΕΝ».
Είναι το προϊόν μεγάλης δημοσιογραφικής έρευνας που διεξήγαγε για την υπόθεση η παγκοσμίου κύρους βρετανική εφημερίδα «Guardian» με επικεφαλής το δημοσιογράφο-ερευνητή της, Λουκ Χάρντινγκ, και την υψηλή εποπτεία-ευθύνη του ίδιου του διευθυντή της, Αλαν Ράσμπριτζερ.
Σε βασικούς τομείς ευθύνης εργάστηκαν και άλλοι δημοσιογράφοι τόσο από την πλευρά της «Guardian» όσο και από την πλευρά της επίσης πασίγνωστης εφημερίδας «New York Times», με την οποία συνεργάστηκε από ένα χρονικό σημείο (όχι το κρίσιμο πάντως...) και μετά η «Guardian».
Η περιπετειώδης και άκρως επικίνδυνη αυτή δημοσιογραφική έρευνα απέφερε στην «Guardian» και στον Λουκ Χάρντινγκ (Luc Harding) το βραβείο-όνειρο για κάθε (αληθινό) δημοσιογράφο, το «Πούλιτζερ».
Στην παγκόσμια κοινωνία των πολιτών όμως απέφερε ένα μέγιστο κέρδος.
Την πληροφόρηση ότι μπορεί να είναι (και είναι) υπό παρακολούθηση οι πάντες για τα πάντα, όπου και αν βρίσκονται στη γη, εφόσον κάποιος εργαζόμενος στη Μυστική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA) των ΗΠΑ (και την αντίστοιχη της Βρετανίας με την επωνυμία GCHQ) κρίνει ότι πρέπει να παρακολουθηθούν.
Χωρίς εξαιρέσεις
Οταν λέμε οι πάντες, όμως, εννοούμε οι πάντες. Από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα μέχρι την καγκελάριο Μέρκελ, τον πρόεδρο Πούτιν, τον Κινέζο ομόλογό του και φυσικά πολιτικούς κατώτερου από αυτούς επιπέδου, επιχειρηματίες, δημοσιογράφους κ.λπ.
Αυτή η, πέρα από κάθε φαντασία, λειτουργία των μυστικών υπηρεσιών των (εμφανιζομένων και αυτοδιαφημιζομένων ως) προπύργιων της Δημοκρατίας παραβιάζει το Σύνταγμα των ΗΠΑ, το νομικό πλαίσιο των άλλων χωρών και η μεγάλη προσφορά του μυστικού πράκτορα της NSA Εντουαρντ Σνόουντεν είναι ακριβώς οι αποδείξεις για τις παραβιάσεις αυτές.
Ο Σνόουντεν όμως, είτε θα είχε καταλήξει κάπου σιδηροδέσμιος για την υπόλοιπη ζωή του, είτε θα είχε δολοφονηθεί, αν η δημοσιογραφική ομάδα της «Guardian» δεν είχε καταφέρει, με έναν πολύ ριψοκίνδυνο τρόπο, να αποκαλύψει το «φάκελο Σνόουντεν», παίρνοντας τα στοιχεία από τον ίδιο, υπό συνθήκες που σίγουρα θα αποτελέσουν βασικό σενάριο για πολλές κινηματογραφικές επιτυχίες.
Η εξιστόρηση αυτών των συνθηκών, η παρουσίαση των συγκλονιστικών πληροφοριών και αποδείξεων για το σύστημα παρακολουθήσεων περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Φάκελος Σνόουντεν», με συγγραφέα τον Λουκ Χάρντινγκ.
Στην Ελλάδα, το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Καστανιώτη», αλλά η αντιμετώπισή του είναι η αναμενόμενη.
Το βιβλίο του κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη»Μεγαλοδημοσιογράφοι, γνωστοί συνδαιτυμόνες της εξουσίας και υπηρέτες του «Συστήματος Εξουσίας» από καίριες θέσεις σε μικρά και μεγάλα ΜΜΕ το απέφυγαν όπως ο διάβολος το λιβάνι.
Δεν το παρουσίασε κανείς, δεν ζήτησε κανείς έρευνα με βάση το βιβλίο αυτό και οι αναφορές στα ελληνικά ΜΜΕ για την υπόθεση του Σνόουντεν ήταν οι ελάχιστες δυνατές και στον ελάχιστο χρόνο, συγκριτικά με «συγκλονιστικά ερευνητικά ρεπορτάζ» για τις λουόμενες με στρινγκ στις παραλίες...
Τα Πούλιτζερ δεν χαρίζονται
Πήγαμε στο Λονδίνο και αναζητήσαμε στην «Guardian» τον συγγραφέα του βιβλίου, Λουκ Χάρντινγκ, έχοντας τη βεβαιότητα ότι δεν θα επικοινωνήσουμε μαζί του, πριν ο Σνόουντεν που βρίσκεται, ελλείψει καλύτερης λύσης, κάπου στη Ρωσία, καταλήξει σε κάποια αμερικανική ή βρετανική φυλακή. Δηλαδή ποτέ...
Και όμως... Σε ελάχιστο χρόνο είχαμε μέσα από μια θερμή επικοινωνία τις απαντήσεις στα ερωτήματα που υποβάλαμε και είναι και αυτή η συνέντευξή του στην «Κ.Ε.», όπως και το βιβλίο, μια απόδειξη ότι τα «Πούλιτζερ» δεν χαρίζονται, αλλά κατακτώνται.
Οπως εξηγείται και στο βιβλίο, η «Guardian» και ο Λουκ Χάρντινγκ δεν παίζουν παιχνίδια που να εξυπηρετούν εχθρούς ή ανταγωνιστές των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Ο Λουκ Χάρντινγκ μάλιστα είναι δημοσιογράφος που, ως διευθυντής της εφημερίδας στη Μόσχα, απελάθηκε από τη Ρωσία, γιατί ενοχλούσε με τις έρευνές του την εξουσία Πούτιν.
Με την «υπόθεση Σνόουντεν» ενοχλήθηκαν σφόδρα οι εξουσίες των ΗΠΑ και της Βρετανίας, ως προς το σεβασμό των ατομικών και επιχειρηματικών δικαιωμάτων των πολιτών. Μέχρι τώρα, οι δημοσιογράφοι και η εφημερίδα απέφυγαν, παρά τις απειλές, τις νομικές και προσωπικές κυρώσεις διότι πήραν, όπως αποδεικνύεται, κάθε μέτρο, ώστε να μην αποκαλύψουν μυστικά που θα έθεταν σε κίνδυνο συμφέροντα ή ζωές στις ΗΠΑ και στη Βρετανία.
Η δημοσιογραφική λειτουργία τους ήταν και είναι τόσο «αντιαμερικανική» ή «αντιβρετανική» όσο ήταν η αντίστοιχη στο «Γουοτεργκέιτ». Δηλαδή καθόλου.
Παρ' όλα αυτά, τα αρχεία που πήραν από τον Σνόουντεν τα κατέστρεψε μέσα από νομότυπη θεατρική και ανούσια διαδικασία στα υπόγεια της «Guardian» η βρετανική υπηρεσία πληροφοριών.
Τα αρχεία φυσικά τα έχουν σε αντίγραφα δημοσιογράφοι, αλλά (υποτίθεται ότι) δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν νόμιμα πια...
Οταν ρωτάμε τον Λουκ Χάρντινγκ αν ο Σνόουντεν είναι για τις δυτικές δημοκρατίες-κοινωνίες ένας πράκτορας των Ρώσων ή των Κινέζων, ή ένας ήρωας -υπερασπιστής των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών-, απαντά ότι είναι ένας «ήρωας».
Μας εξέπληξε ακόμα περισσότερο όταν στο τέλος της συνέντευξης μας δήλωσε ότι είναι «φανατικός οπαδός της Ελλάδας», ενώ η οικογένειά του είναι ελληνομαθής και «βουτηγμένη» στην ελληνική ιστορία.
* Κατά τη γνώμη σας και σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνάς σας, η «υπόθεση Σνόουντεν» αφορά στη σύγκρουση υπερδυνάμεων μέσω των μυστικών υπηρεσιών τους ή αφορά τον κάθε πολίτη;
- Η υπόθεση Σνόουντεν αγγίζει κάθε πολίτη. Αυτό που μάθαμε είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ έχουν κατασκευάσει μυστικά ένα γιγαντιαίο σύστημα προ-ποινικής παρακολούθησης. Πρακτικά όλες οι ηλεκτρονικές μας επικοινωνίες -τα e-mails, οι αναζητήσεις μας στο Διαδίκτυο, ακόμα και τα δεδομένα γεω-εντοπισμού μας- συγκεντρώνονται τώρα. Αυτό δεν έχει προηγούμενο. Και είναι σχετικά καινούργιο, καθώς οι μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν τη δυνατότητα να υποκλέψουν αυτές τις πληροφορίες τα τελευταία έξι με επτά χρόνια.
* Εχοντας διαβάσει το βιβλίο, καταλήξαμε ότι οι αντίπαλοι του Σνόουντεν (και ακολούθως της «Guardian») ήταν οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και οι αντίστοιχες κυβερνήσεις. Ποια ήταν τα κριτήριά σας (και της εφημερίδας) για τη δημοσίευση της ιστορίας και ποιο σκέπτεστε ότι είναι το βαθύτερο νόημα του Βραβείου Πούλιτζερ που έλαβε η εφημερίδα και όλοι όσοι συμμετείχαν σε αυτή την επικίνδυνη υπόθεση;
- Ο Σνόουντεν ήταν ξεκάθαρος στο τι ήθελε και τι δεν ήθελε να κάνει όταν εμπιστεύθηκε τους φακέλους με τα στοιχεία σε δημοσιογράφους στο Χονγκ Κονγκ. Ο στόχος του ήταν να ξεκινήσει ένα ντιμπέιτ για το «κράτος-παρακολουθητή», τόσο στις ΗΠΑ όσο και διεθνώς. Κατά τη γνώμη του, οι πρακτικές της NSA είχαν γίνει αντισυνταγματικές και παράνομες. Την ίδια στιγμή ο Σνόουντεν δεν ήθελε να προκαλέσει ζημιά σε σωστές και δικαιολογημένες επιχειρήσεις των υπηρεσιών. Ηταν υπέρ της λογοδοσίας και όχι κατά των παρακολουθήσεων. Η «Guardian» εξέτασε δημοσιευμένες ιστορίες μαζικών παρακολουθήσεων πολιτών. Ημασταν προσεκτικοί στο να μην αποκαλύψουμε λεπτομέρειες που μπορεί να προκαλούσαν ζημιά στην εθνική ασφάλεια. Το Πούλιτζερ αποτελεί δικαίωση του ότι η κάλυψη της «υπόθεσης Σνόουντεν» από το καλοκαίρι του 2013 ήταν όντως για το καλό του δημόσιου συμφέροντος.
* Στο Μνημείο Πεσόντων των Βομβαρδιστικών της Βασιλικής Αεροπορίας στο Γκριν Παρκ του Λονδίνου υπάρχει μια εγχάρακτη φράση του Αθηναίου ηγέτη και ρήτορα Περικλή για την ελευθερία («η ελευθερία είναι η σίγουρη κατάκτηση μόνο όσων έχουν το κουράγιο να την υπερασπιστούν»). Στο βιβλίο σας, η Ελλάδα είναι επίσης μία από τις χώρες στις οποίες έχουν αναπτυχθεί δίκτυα παρακολούθησης. Πρέπει όλοι οι πολίτες να ανησυχούν ότι οι ιδιωτικές ζωές τους παρακολουθούνται ή μόνο όσοι ζουν εκτός νόμου;
- Ο Περικλής είχε δίκιο. Αυτά που δείχνουν οι αποκαλύψεις του Σνόουντεν είναι ότι οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν απομακρυνθεί από το παλαιομοδίτικο μοντέλο παρακολούθησης. Στο παρελθόν οι στόχοι είναι συγκεκριμένοι -κακοποιοί, τρομοκράτες, ποινικοί, η Αλ Κάιντα, η KGB κ.λπ. Στα χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου, εν μέσω μιας έκρηξης ψηφιακών πληροφοριών, στόχοι γίναμε όλοι μας. Ηταν βολικό για τις υπηρεσίες να συλλέγουν τα δεδομένα όλων - «όλα τα σήματα όλες τις ώρες», όπως το έθεσε ο αρχηγός της NSA, στρατηγός (Κιθ) Αλεξάντερ. Αλλά αυτή η προσέγγιση (σ.σ. των γενικών παρακολουθήσεων) δεν ήταν απαραίτητα αποτελεσματική -η τρομοκρατία δεν εξαφανίστηκε- και ήγειρε βαθιά ερωτήματα για την ψηφιακή προστασία της ιδιωτικής ζωής.
* Κατά τη γνώμη σας, είναι ο Σνόουντεν ένας ήρωας που συνειδητά και ανιδιοτελώς υπερασπίστηκε τις ατομικές ελευθερίες στις δυτικές δημοκρατίες ή είναι ο αντίπαλος, όπως τον παρουσιάζουν οι κυβερνήσεις; Υπάρχει έδαφος για να υπονοήσει κανείς ότι έδρασε εκ μέρους άλλων χωρών και αντιπάλων αποκαλύπτοντας την υπόθεση;
- Είναι ήρωας. Οι μελλοντικές γενιές θα κρίνουν ότι έκανε κάτι γενναίο και απαραίτητο. Στην πορεία της έρευνας για το βιβλίο μου δεν ανακάλυψα κανένα στοιχείο ότι ήταν Ρώσος (ή Κινέζος) κατάσκοπος, όπως κάποιοι από τους επικριτές του έχουν σοκαριστικά υποστηρίξει. Τούτου λεχθέντος, η Ρωσία είναι ένα απαίσιο μέρος για να καταλήξει ο Σνόουντεν, χωρίς να φταίει σε κάτι. Είναι μια χώρα που γνωρίζω καλά, καθώς έζησα στη Μόσχα από το 2007 μέχρι το 2011 και που κυβερνάται από έναν απολυταρχικό ηγέτη, αποφασισμένο να επαναχαράξει το χάρτη της Ευρώπης.
Ο απεσταλμένος της Κ.Ε. Γιάννης Ντάσκας στα γραφεία της Guardian στο Λονδίνο* Συμφωνείτε με τη θεωρία ότι οι κυβερνήσεις δεν εύχονται να έχουν καλά πληροφορημένους πολίτες ή θεωρείτε ότι ισχύει το αντίθετο; Υπάρχει χάσμα μεταξύ της θέλησης του λαού και της θέλησης των ηγετών του;
- Θα το έθετα ως εξής: θεωρώ ότι ως πολίτες πρέπει να επανασυνάπτουμε συμβόλαιο με την εκάστοτε κυβέρνηση σε τακτά χρονικά διαστήματα. Οι νόμοι που περνάνε στο όνομά μας δεν μπορούν να μας δεσμεύουν για πάντα. Για παράδειγμα, το μεγαλύτερο κομμάτι της νομοθεσίας σχετικά με τη βρετανική κατασκοπία πέρασε το 2000, πριν ανακαλυφθεί καν το Facebook ή το Twitter και όταν ο ψηφιακός κόσμος βρισκόταν στα σπάργανα. Οι κατάσκοποι υποστηρίζουν ότι αυτοί οι νόμοι εξακολουθούν να επαρκούν. Κατάφωρα, αυτό δεν ισχύει. Θα πρέπει να διεκδικήσουμε τα δημοκρατικά μας δικαιώματα.
Το περασμένο καλοκαίρι, η βρετανική κυβέρνηση εξανάγκασε την «Guardian» να καταστρέψει τα λάπτοπ με το περιεχόμενο του Σνόουντεν σε ένα υπόγειο, υπό το βλέμμα δύο μεσήλικων κατασκόπων της βρετανικής υπηρεσίας παρακολούθησης GCHQ (σ.σ. Government Communications Headquar-ters). Ηταν μια σκηνή φαρσοκωμωδίας -το υλικό υπήρχε και αλλού-, αλλά και μια υπενθύμιση ότι οι δημοκρατίες μπορούν επίσης να ζήσουν απολυταρχικές στιγμές.
* Εχετε λάβει κάποια συμπαράσταση ή υποστήριξη από ηγέτες διεθνώς ή άλλες γνωστές προσωπικότητες για την «υπόθεση Σνόουντεν»;
- Ναι! Είχαμε τεράστια υποστήριξη από πολλούς ανθρώπους - νομπελίστες, συγγραφείς, ακαδημαϊκούς, βουλευτές, άλλους πληροφοριοδότες, όπως τον Ντάνιελ Ελσμπεργκ. Ακόμα και από τον Ομπάμα όταν αποκήρυξε τις διαρροές της NSA, που «καλωσόρισε» το ντιμπέιτ που προκάλεσε ο Σνόουντεν. Αλλά υπάρχει επίσης ένα άσχημο πισωγύρισμα από τη βρετανική κυβέρνηση, όπως είπα προηγουμένως, και από το κατεστημένο των υπηρεσιών ασφαλείας στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Η Μητροπολιτική Αστυνομία στο Λονδίνο διερευνά αν «κάποια άτομα» που εργάστηκαν στους φακέλους του Σνόουντεν έχουν παραβεί το νόμο.
* Γενικά, πιστεύετε ότι έχει υπάρξει μια μεταβίβαση της δύναμης στις δυτικές δημοκρατίες από τους δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες στα funds και στους μεγάλους επιχειρηματίες, επενδυτές και εφοπλιστές που στηρίζουν συγκεκριμένους πολιτικούς;
- Αυτή η ερώτηση είναι λίγο πέρα από το «πεδίο» του βιβλίου μου. Αλλά είναι ξεκάθαρο ότι οι επιχειρηματίες, οι εφοπλιστές και οι ξένοι ολιγάρχες ασκούν τεράστια επιρροή στους πολιτικούς, συχνά αρνητική. Στη Βρετανία σκεφτείτε τον Ρούπερτ Μέρντοχ -πρακτικά κάθε Βρετανός πρωθυπουργός, από δεξιά και αριστερά, του ήταν υπόχρεος. Ή στην Ευρώπη ευρύτερα σκεφτείτε τον Πούτιν, που διέφθειρε την πολιτική τάξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ειδικά μετά το τέλος της θητείας τους) μέσω συμβολαίων φυσικού αερίου και πετρελαίου. Σκεφτείτε τον Σρέντερ, τον Μπερλουσκόνι κ.λπ.
* Στη Ρωσία, δημοσιογράφοι που ηγήθηκαν γνωστών ερευνών, όπως η Αννα Πολιτκόφσκαγια, δολοφονήθηκαν, στη Γερμανία δημοσιογράφοι παρακολουθούνταν από τις μυστικές υπηρεσίες και στο βιβλίο σας περιγράφετε με κάθε λεπτομέρεια τον αγώνα για να φέρετε στο φως όλες τις αποκαλύψεις του Εντουαρντ Σνόουντεν. Ποια είναι η γνώμη σας για την ελευθερία του Τύπου; Είναι δεδομένη; Πιστεύετε ότι υπάρχουν εμπόδια όταν ένας ερευνητής δημοσιογράφος προσπαθεί να κάνει τη δουλειά του;
- Αυτό ακριβώς πραγματευόταν το προηγούμενο βιβλίο μου, «Mafia State»! Ημουν επικεφαλής του γραφείου της «Guardian» στη Μόσχα για τέσσερα χρόνια. Για λόγους που ακόμη δεν αντιλαμβάνομαι πλήρως η FSB -η διάδοχος της KGB- αποφάσισε από νωρίς ότι ήμουν Βρετανός μυστικός πράκτορας. Δεν μου ήταν ποτέ ξεκάθαρο πώς θα μπορούσα να συνδυάσω το να είμαι ο Τζέιμς Μποντ με το να γράφω ένα μεγάλο αριθμό άρθρων για την «Guardian». Πράκτορες της FSB υπέκλεπταν όλα μου τα τηλεφωνήματα, τα e-mail μου και διέρρηξαν επανειλημμένως το σπίτι και το γραφείο μου. Αυτό συνέβαινε συνήθως όταν έγραφα κάτι υποτιμητικό για το Κρεμλίνο ή κυνηγούσα θέματα-ταμπού, όπως ο προσωπικός πλούτος του Βλαντίμιρ Πούτιν. Η FSB ακύρωσε τελικά τη βίζα μου στο αεροδρόμιο της Μόσχας και με απέλασε από τη χώρα.
* Με την άνοδο των ηλεκτρονικών μέσων, τα παραδοσιακά μέσα (όπως οι εφημερίδες) αντιμετωπίζουν προβλήματα. Πιστεύετε ότι υπάρχει χώρος να αναπνεύσουν τα παραδοσιακά μέσα και πού κρίνετε ότι βρίσκεται το μέλλον της δημοσιογραφίας;
- Τα παραδοσιακά μέσα αντιμετωπίζουν δύσκολες εποχές παντού. Υπάρχουν στιγμές που πιστεύω ότι εμείς, η τάξη των ΜΜΕ, είμαστε μια σικ εκδοχή των ανθρακωρύχων, που έχουν εξαφανιστεί στη Βρετανία, έπειτα από το κλείσιμο των ορυχείων τις δεκαετίες του '80 και του '90. Αλλά υπάρχουν στιγμές αισιοδοξίας, επίσης. Η «Guardian» έχει αναπτυχθεί και έχει γίνει μια επιτυχημένη παγκοσμίως ψηφιακή φίρμα - έχουμε περισσότερους από 100 εκατομμύρια μοναδικούς αναγνώστες. Τα έσοδα από ψηφιακές διαφημίσεις αυξάνονται, αν και όχι σε βαθμό που να καλύπτουν την κυκλοφοριακή πτώση. Η δομή της δημοσιογραφίας έχει επίσης αλλάξει, από κάθετη σε οριζόντια, με μπλόγκερ και αναγνώστες να συνεισφέρουν στη δημοσιογραφική διαδικασία. Είναι μια περίεργη στιγμή, αλλά ταυτόχρονα συναρπαστική.
* Από τη μία πλευρά παρατηρούμε μια τάση να περιθωριοποιούνται τα εθνοτικά χαρακτηριστικά και οι κυβερνήσεις υπέρ μιας πολυεθνικής ομοσπονδίας, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση. Από την άλλη, όπως στην περίπτωση της Σκοτίας, τα εθνοτικά χαρακτηριστικά φαίνεται να υπερισχύουν. Τι πιστεύετε ότι θα επικρατήσει στο τέλος;
- Θα γνωρίζουμε περισσότερα για τη Σκοτία έπειτα από το δημοψήφισμα της 18ης Σεπτεμβρίου. Αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι θα υπερισχύσει το στρατόπεδο του «Οχι» (σ.σ. στην ανεξαρτησία). Στη Βρετανία υπάρχει αυξανόμενος ευρωσκεπτικισμός, που τροφοδοτείται από τον δεξιό Τύπο και έναν αδύναμο πρωθυπουργό. Προσωπικά, είμαι υπέρ μιας μεγαλύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αλλά τον τελευταίο χρόνο αισθανόμαστε σαν να επιστρέφουμε στην πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων του 19ου αιώνα, με τη Ρωσία να επιδιώκει μια νεο-ιμπεριαλιστική ατζέντα και επικαλούμενη την ανάγκη να «προστατέψει» ρωσικούς πληθυσμούς εκτός των συνόρων της.
* Επειτα από την πτώση των καθεστώτων του Ανατολικού Μπλοκ, πολλοί είπαν ότι ο Ψυχρός Πόλεμος ανήκει στο παρελθόν. Τώρα, ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων συναινούν στο ότι μπαίνουμε σε ένα νέου είδους Ψυχρό Πόλεμο. Ποια είναι η γνώμη της «Guardian» για το θέμα;
- Η δική μου γνώμη -όχι της Guardian- είναι ότι μπαίνουμε σε μια πολύ επικίνδυνη φάση. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει μια αποστολή: να αποκαταστήσει τη Ρωσία ως υπερδύναμη και να επανασχεδιάσει τη διεθνή τάξη προς όφελος της Ρωσίας. Ζει σε μια εναλλακτική πληροφοριακή πραγματικότητα, που ενημερώνεται από τη δική του παρανοϊκή κοσμοθεωρία της KGB και την ανηλεή κρατική προπαγάνδα. Η Δύση -και η Ε.Ε. συγκεκριμένα- πρέπει να ξεκαθαρίσει τις καταστρεπτικές οικονομικές συνέπειες για τη Ρωσία, αν ο Πούτιν συνεχίσει σε αυτό το επεκτατικό μονοπάτι.
* Ευρισκόμενος έξω από την Ελλάδα και έχοντας πλέον ξεκαθαρίσει ότι οι Ελληνες δεν είναι ούτε τεμπέληδες ούτε οι μοναδικοί δημοσιονομικοί «παραβάτες» της Ευρώπης, πού κρίνετε ότι βρίσκεται η αληθινή κρίση στην Ελλάδα;
- Δεν είμαι ειδικός πάνω στο θέμα της Ελλάδας. Αλλά, έχοντας ζήσει στο Βερολίνο -ήμουν ο ανταποκριτής στη Γερμανία από το 2003 μέχρι το 2007-, φαίνεται ότι οι οικονομικές και δημοσιονομικές δομές της Ευρώπης λειτουργούν πολύ καλά για τη Γερμανία, αλλά πολύ λιγότερο για τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, και ειδικά για την Ελλάδα. Η Γερμανία είναι πλούσια, επιτυχημένη και πολιτικά απαραίτητη - η Ελλάδα έχει περάσει πάρα πολύ άσχημα τα τελευταία χρόνια. Μέχρι ενός σημείου, η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας πρέπει να χρεωθεί το μερίδιο ευθύνης που της αναλογεί.
* Και τέλος, ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη Ελλάδα και τις προοπτικές της εντός της Ε.Ε.;
- Είμαι φανατικός οπαδός της Ελλάδας και αισιόδοξος για τις προοπτικές της. Ο πεθερός μου είναι ομότιμος καθηγητής Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ειδικός πάνω στον Ομηρο και στην ελληνική τραγωδία. Η σύζυγός μου μελέτησε ελληνικά στο σχολείο. Γνωρίζω ρωσικά και μπορώ να καταλάβω τις ρίζες του κυριλλικού αλφάβητου, ενώ ανυπομονώ να επισκεφθώ την Αθήνα τον Νοέμβριο, προκειμένου να δώσω μια ομιλία στο πλαίσιο του συνεδρίου TED.
