To Ζastava και το θρυλικό Yugo. Δείτε μια ατμοσφαιρική διαφήμιση του αυτοκινήτου που αγαπήθηκε στην Ελλάδα. Το εργοστάσιο διαλύθηκε στους βομβαρδισμούς του Κοσόβου...

Βιολοντσέλο, παραλία και ένα zastava χορεύει πάνω στην ακροθαλασσιά, στον ρυθμό της μουσικής. Είναι ένα απλοϊκό αλλά ρομαντικο διαφημιστικό για το θρυλικό zastava το καμαρι της τότε Γιουγκοσλαβίας. Το zastava προέρχεται από στρατιωτικό εργοστάσιο που αρχικά έφτιαχνε όπλα. Το 1953 οι εργαζόμενοι ρωτήθηκαν αν πιστεύουν ότι μπορούν να φτιάξουν αυτοκίνητα και το 93% απάντησε θετικά. Αρχικά κατασκεύαζαν ΦΙΑΤ και το 1960 έβγαλε τα δικά της μοντέλα. Πέντε χρόνια αργότερα άρχισαν οι εξαγωγές και κάπως έτσι έφθασαν και στη χώρα μας, καθώς ήταν πιο φθηνά και σχετικά αξιόπιστα.... 

 


Η απογείωση έγινε με το μοντελο YUGO που κυκλοφόρησε σε 70 χώρες και πούλησε 230 χιλιάδες αυτοκίνητα. Ο πόλεμος πάγωσε τη παραγωγή και στους βομβαρδισμούς του Κοσόβου το εργοστάσιο καταστράφηκε.... 

 
Μια προσπάθεια επανεκίνησης απέτυχε. Το zastava και κυρίως το YUGO θα ζούνε μόνο στις αναμνήσεις των παιδικών μας χρόνων ... 

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/to-zastava-ke-to-thriliko-yugo-dite-mia-atmosfiariki-diafimisi-tou-aftokinitou-pou-agapithike-stin-ellada-to-ergostasio-dialithike-stous-vomvardismous-tou-kossovou/

Αριστοφάνης εναντίον Σωκράτη – Μια παρεξηγημένη επίθεση

Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης

«Αριστοφάνης: Λόγια, λόγια, λόγια! Σας βαρέθηκα πια εσάς τους φιλοσόφους

Σωκράτης: Καλύτερα τα λόγια απ’ τα φούμαρα που πουλάτε εσείς οι κωμωδιογράφοι»

Αποστολίδης & Ακοκαλίδης, Νεφέλες (σε κόμικ)

Σαν συντηρητικός που ήταν, ο Αριστοφάνης έβλεπε με κακό μάτι την εισβολή των πνευματικών ανθρώπων από τις ελληνικές αποικίες που ακολούθησε την ναυτική συμμαχία υπό την ηγεμονία της Αθήνας. Το ανανεωτικό κίνημα των καλλιτεχνών, ποιητών και σοφιστών* που απειλούσε τις παραδοσιακές αθηναϊκές αξίες βρήκε τόσους αντιπάλους όσοι ήταν και οι θιασώτες του. Ο Σωκράτης βρέθηκε κάπου ενδιάμεσα, αφού στα έργα του Ξενοφώντα και του Πλάτωνα τον βλέπουμε να εναντιώνεται στους σοφιστές, αλλά και να αμφισβητεί τις αρετές των συμπολιτών του, εισάγοντας νέες, αντιδιαισθητικές, αξίες (τα λεγόμενα σωκρατικά παράδοξα). Στα μάτια όμως του μέσου Αθηναίου η διαφορά μεταξύ του Σωκράτη και των σοφιστών δεν πρέπει να ήταν καθόλου προφανής, με τον Αριστοφάνη να δυσκολεύεται πραγματικά να διακρίνει τη διδασκαλία του από την ανήθικη σοφιστική.

Ο Σωκράτης ήταν το κατάλληλο θύμα για την ενσάρκωση όλων των ανησυχιών του Αριστοφάνη. Εν μέσω του Πελοποννησιακού Πολέμου, ανησυχούσε για την παρακμή των παραδοσιακών αξιών και την υποβάθμιση των ηθικών κριτηρίων των πολιτών. Κάθε φορά που κάποιος επιφανής σοφιστής εμφανιζόταν στην Αθήνα, ο Σωκράτης έσπευδε να τον συναντήσει, ενώ άλλοτε συγκέντρωνε νέους και τους έβαζε να μιλούν για τα πάντα, αμφισβητώντας κάθε τι που ήξεραν. Το ότι ήταν Αθηναίος ο ίδιος, σίγουρα έκανε πιο καχύποπτο τον Αριστοφάνη, αφού έτσι δεν συμβόλιζε μόνο την βαρβαρική επίθεση, αλλά και την προδοτική παράδοση εκ των έσω. Οι κατηγορίες που απόδωσε στον Σωκράτη στο έργο του ήταν αυτές του σοφιστή που μαθαίνει κάποιον να πείθει κάνοντας το κακό να μοιάζει με καλό, του άθεου φυσικού φιλοσόφου που προσπαθώντας να λύσει τα αινίγματα της φύσης αμφισβητούσε τους θεούς, και του ασκητικού ηθικοδιδάσκαλου που από την αδιαφορία του για τα υλικά αγαθά περιφερόταν πειναλέος και βρώμικος.

Στις Νεφέλες** του, ο Αριστοφάνης επιτίθεται σε αυτό ακριβώς το (εν πολλοίς, «ξενόφερτο») νεωτεριστικό πνευματικό κίνημα. Οι καινούργιοι «φροντιστές» με τις καινούργιες διδασκαλίες τους προσφέρουν την ικανότητα στους νέους να αντικρούουν αποτελεσματικά το δίκιο, μαθαίνοντάς τους τον «άδικο λόγο». Ο έμπορος Στρεψιάδης έχοντας πνιγεί στα χρέη, καταφεύγει σαν τελευταία λύση στη σχολή («φροντιστήριον») που ίδρυσε ο Σωκράτης, για να του μάθει πώς να ακυρώσει τα δάνεια που δεν μπορεί να πληρώσει, μόνο με τη χρήση των λόγων του. Πιστεύει πως η σχολή του Σωκράτη θα τον κάνει άξιο στον λόγο και ικανό να νικάει είτε έχει δίκιο είτε όχι.

Ο Σωκράτης όμως εμφανίζεται λίγο πιο απαιτητικός από ό,τι περίμενε, επιμένοντας να του μάθει αρχικά ένα σωρό πράματα, από το σωστό γένος κάθε λέξης μέχρι το πώς εξηγούνται φυσικά φαινόμενα όπως η αστραπή και η βροντή. Ο ανόητος έμπορος δεν μπορεί να ανταπεξέρθει («ευθύς ξεχνάς ό,τι κι αν μάθεις…Να πας στο διάβολο, λησμονιάρη και άξεστε γερο-μπουμπούνα»780-790), και στέλνει τον γιο του Φειδιππίδη που είναι «φύσει έξυπνος». Αυτός σίγουρα θα τα καταφέρει και θα σώσει τον οίκο του από τα χρέη.

Ο Άδικος Λόγος και ο Δίκαιος Λόγος προσωποποιημένοι προσπαθούν ο καθένας να πείσει τον Φειδιππίδη να επιλέξει από ποιον θα διδαχτεί τον τρόπο αντιμετώπισης των δανειστών890-1110***. Για να πάρει τον Φειδιππίδη με το μέρος του, ο Άδικος Λόγος υποστηρίζει ότι θα του μάθει «νέες ιδέες» και πώς να αναστρέφει το δίκιο. Εξ άλλου «το δίκιο δεν υπάρχει»902 αφού, όπως υποστήριζε ο σοφιστής Πρωταγόρας, ό,τι πιστεύει κάποιος είναι και αλήθεια. Και τι καλύτερο υπάρχει από το να λες τα αντίθετα από τους νόμους, «να υποστηρίζεις το άδικο, και όμως να κερδίζεις»1042; «Είδες εσύ ποτέ κανέναν να προκόβει με την ηθική;»1062 Η ηθική θα του αποστερήσει όλες τις ηδονές. Μαζί του όμως θα μπορεί να γελάει, να πηδάει, να τρώει και να διασκεδάζει χωρίς ντροπή. Αν τον πιάσουν με παντρεμένη θα του μάθει να αποδεικνύει ότι δεν είναι αδικία, αφού κι ο Δίας τέτοια έκανε -πώς λοιπόν να φανεί δυνατότερος από τον Δία ένας θνητός; (Η ανυπαρξία του Δία που κήρυττε ο Άδικος Λόγος αγνοείται στην περίπτωση που τον συμφέρει). «Γιατί να ζεις, αν’ όλα αυτά τα χάσεις;»1074

Η ρητορική εδώ παρουσιάζεται με το πιο χυδαίο της πρόσωπο, προσφέροντας τα πιο κοινά οφέλη που θα προσελκύσουν έναν νέο, προτείνοντας τη χρήση του λόγου όχι για να υπερασπίζεται την αλήθεια αλλά μόνο για το ατομικό του συμφέρον. Είναι η ανήθικη ρητορική, που αρνείται τους θεούς και παριστάνει ότι μπορεί να εξηγήσει τη φύση, που δίνει τη δύναμη στον μυημένο να ελιχθεί στον δημόσιο βίο και να ανελιχτεί σε αξιώματα που ανήκουν δικαιωματικά σε άλλους.

Η απάντηση του Δίκαιου Λόγου ακούγεται παρωχημένη απέναντι στα θέλγητρα του Άδικου. Ο Δίκαιος παρουσιάζεται θιασώτης της παλιάς, δοκιμασμένης παιδαγωγίας που προσφέρει μια ολοκληρωμένη, και προφανώς ηθική, διδασκαλία. Αν ο Φειδιππίδης διαλέξει αυτόν, θα μάθει κιθαριστική, χορούς και τραγούδια (η μουσική ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την παιδαγωγία), θα φέρεται με κοσμιότητα και θα γυμναστεί με τη βοήθεια παιδοτρίβη ώστε να «λάμπει ανθηρός στα γυμναστήρια μέσα»1002. Η δικιά του διδασκαλία ανέθρεψε Μαραθωνομάχους –γιατί να μην αρκέσει για τον Φειδιππίδη; Κατηγορεί τον Άδικο Λόγο για αναίδεια, ότι κάνει κακό στα παιδιά, ότι προωθεί τον αθεϊσμό.

Όπως ήταν μάλλον επόμενο, ο Φειδιππίδης πείθεται από τον Άδικο Λόγο. Εκεί που ο Στρεψιάδης όμως ελπίζει να σωθεί από τους δανειστές του, ο γιος του τον δέρνει, γιατί τόλμησε να μην παραδεχτεί τον Ευριπίδη για σοφό (ο Αριστοφάνης εκτός από τον Σωκράτη τα είχε και με τον Ευριπίδη – στους Βάτραχους επιτίθεται κατά της μοντέρνας ποίησης). Το να δέρνει όμως κανείς τον πατέρα του θεωρείται σοβαρό αδίκημα στην αρχαία Αθήνα, που τιμωρείται με στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, και ο Στρεψιάδης παραπονιέται και απειλεί. Ο Φειδιππίδης λοιπόν κάνει άμεσα επίδειξη των καινούργιων ρητορικών του δυνατοτήτων. Όπως όταν ο ίδιος ήταν μικρός, ο Στρεψιάδης τον έδερνε για το καλό του, («γιατί σ’ αγαπούσα και νοιαζόμουνα»1409) έτσι κι ο γιος τώρα δέρνει τον πατέρα για το δικό του καλό˙ είναι μάλιστα πιο φυσικό να δέρνεις τους γέροντες παρά τους νέους αφού είναι ασυγχώρητο οι γέροι να κάνουν σφάλματα. Ενώ λοιπόν ο Στρεψιάδης έστειλε τον γιο του να μάθει να παρακάμπτει τους νόμους για να τον γλιτώσει τα δάνειά του, ο γιος του χρησιμοποίησε τις νέες του ικανότητες για να τον χτυπήσει ατιμωρητί, και δεν τον γλίτωσε κι από τα δάνεια.

Ο Αριστοφάνης προειδοποιεί τους Αθηναίους να μην εμπιστευτούν τα παιδιά τους στους σοφιστές, όσο ελκυστική και να φαίνεται η διδασκαλία τους, όσο κι αν υπόσχονται μεγάλα κέρδη και αξιώματα σε αυτούς που θα διδάξουν. Η ικανότητα να πείσουν για το άδικο θα γυρίσει εναντίον τους, οι ασέβειες των νεωτερισμών τους θα συμπαρασύρει τον σεβασμό στους γονείς και οι ενασχολήσεις με την εξήγηση της φύσης κρύβουν την βλασφημία ενάντια στους θεούς της πόλης.

Οι μαθητές του Σωκράτη δεν είναι οι πολλά υποσχόμενοι φιλόσοφοι που φαντάζονται οι θιασώτες των νεόφερτων «σοφών». Είναι ψευτοφιλόσοφοι, την προσοχή των οποίων μπορείς να αποσπάσεις με ένα χτύπημα στην εξώπορτα της σχολής. Ο ίδιος ο Σωκράτης είναι τόσο αργόσχολος που ασχολείται, κυριολεκτικά, με του ψύλλου το πήδημα, αλείφοντας κερί στα πόδια ψύλλου για να αφήσει ίχνη και να μετρήσει πόσο μακριά φτάνει το άλμα του. Όταν ο Χαιρεφώντας τον ρώτησε αν τα κουνούπια σφυρίζουν από το στόμα ή το κωλάντερο, ο Σωκράτης σκαρφίστηκε πως το έντερο είναι λεπτό ενώ «ο κώλος, σαν κοίλος μπροστά στο στενό ηχεί από τη δύναμη του αέρα»161-163. Μόνο ανόητοι σαν τον Στρεψιάδη εντυπωσιάζονται με τις ικανότητές του, που πίστεψε πως σίγουρα θα γλίτωνε κανείς την καταδίκη αν ήξερε ακόμα και για το κωλάντερο του κουνουπιού -«Ω! τρισευτυχισμένε ερευνητή του κώλου»166. Οι μαθητές του λούζονται από τον Αριστοφάνη με πλήθος χαρακτηρισμών: πονηροί, ψωροπερήφανοι, κιτρινιάρηδες και ξυπόλητοι, ενώ και στις Όρνιθές του περιγράφει με περιφρονητικό ύφος κάποιους ενοχλητικούς τύπους: «άφηναν μακριά μαλλιά, δεν πλένονταν, έκαναν δίαιτα, σωκρατοφέρονταν»1282-1283.

Ο Σωκράτης του Αριστοφάνη, που «αεροβατεί και εξετάζει τον ήλιο»25, είναι αγνώριστος. Όπως τον ξέρουμε από τον Ξενοφώντα και, κυρίως, από τον Πλάτωνα, η ενασχόλησή του με τη φυσική φιλοσοφία, ο αθεϊσμός του, ο αυτοπροσδιορισμός του ως δάσκαλος, το να έχει σχολή και να πληρώνεται είναι πράγματα που μας ξενίζουν. Ο Αριστοφάνης τον δείχνει να ασχολείται με αστρονομία, γεωμετρία, αριθμητική, γεωγραφία και δικηγορική, ενώ από αλλού τον ξέρουμε αποκλειστικά ως ηθικό φιλόσοφο. Και ενώ οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις ήταν όντως καινοτόμες, δεν μπορούμε να φανταστούμε τον πλατωνικό Σωκράτη να λέει: «Βρε ποιος Δίας; Μη λες φούμαρα. Δεν υπάρχει Δίας»65. Η ιδιαιτερότητα του θρησκευτικού αισθήματος του Σωκράτη δεν είχε φτάσει στο σημείο να αρνείται την ύπαρξη θεών. Το μόνο ιστορικό γεγονός που μπορούμε να συνάγουμε από τις Νεφέλες είναι ότι ο Σωκράτης πρέπει να έγινε γρήγορα διάσημος, αφού το 423π.Χ. που ανέβηκε στο θέατρο το έργο, ήταν 47 χρόνων.

Ο Σωκράτης του Αριστοφάνη μοιάζει τόσο στον φυσικό φιλόσοφο Αναξαγόρα, ο οποίος αναζητούσε τις αρχές που συνθέτουν τη φύση του σύμπαντος****, όσο και στον Πρωταγόρα, διακεκριμένο πρωταγωνιστή της σοφιστικής διδασκαλίας, ο οποίος θα υποστεί, δώδεκα χρόνια αργότερα, το 411, μία καταδίκη για ασέβεια ή αθεϊσμό. Ο Σωκράτης είναι ένα πρόσωπο εκατό τοις εκατό επιβαρυμένο με τον εκνευρισμό του ποιητή που στρέφεται ενάντια σε κάθε καινοτομία, η οποία αυτομάτως εξομοιώνεται με το ριζικό κακό.

Ο Σωκράτης στην Απολογία εντοπίζει την πραγματική αιτία των κατηγοριών εναντίον του στην κακή του φήμη και τις συκοφαντίες εναντίον του. Δεν τον είχε διακωμωδήσει μόνο ο Αριστοφάνης αλλά και ο Καλλίας, ο Αμειψίας, ο Εύπολις και ο Τηλεκλείδης, σε κείμενα που σήμερα είναι χαμένα*****. Κατονόμασε όμως τον Αριστοφάνη συγκεκριμένα στο δικαστήριο. Είναι όντως ανησυχητικό το γεγονός ότι και οι τρεις κατηγορίες ενυπάρχουν στιςΝεφέλες, με τον εικονιζόμενο Σωκράτη να διαφθείρει τους νέους και να κάνει βλάσφημες και αθεϊστικές δηλώσεις. Είναι όμως αξιόλογο και να παρατηρήσουμε ότι στο πλατωνικό Συμπόσιο, που διαδραματίζεται μετά την παράσταση των Νεφελών, Αριστοφάνης και Σωκράτης βρίσκονται να συνομιλούν σε φιλικό πνεύμα.

Σύμφωνα με ανεκδοτολογική αφήγηση του Πλούταρχου, όταν ρώτησαν τον Σωκράτη αν είχε θυμώσει με την εικόνα του στις Νεφέλες απάντησε: «Για όνομα του θεού όχι. Με κορόιδεψε στο θέατρο σαν σε μια μεγάλη φιλική συγκέντρωση». Ο Διογένης Λαέρτιος τον εμφανίζει να υποστηρίζει ότι πρέπει να παραδίδεται κανείς στην κωμωδία, γιατί αν αυτή υποδεικνύει πραγματικά λάθη μας, θα συμβάλλει στη βελτίωσή μας. Αν όχι, δεν μας αφορά. Σύμφωνα με τον Στοβαίο μάλιστα, μετά την παράσταση συνάντησε τον Αριστοφάνη και τον ρώτησε ήρεμα αν θέλει να τον χρησιμοποιήσει για άλλο παρόμοιο ρόλο. Υπάρχει και μια αφήγηση με τον Σωκράτη να είναι παρών σε παράσταση του έργου, όπου σηκώθηκε από τη θέση του και έμεινε όρθιος σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, για να τον δουν όλοι και να συγκρίνουν την ομοιότητα στην εμφάνισή του και στην ασχήμια της μάσκας του ηθοποιού (Αιλιανός – Varia Historia*****). Η αλήθεια είναι ότι το 423 κανένας δεν σκεφτόταν να μηνύσει τον Σωκράτη. Μετά τον θάνατό του, οι Αθηναίοι μετάνιωσαν για τη συμπεριφορά τους και, εκτός από τους κατήγορούς του που τιμωρήθηκαν, επίθεση δέχτηκε κι ο Αριστοφάνης εξαιτίας της επικριτικής εικόνας του για τον φιλόσοφο.

Οι αφηγήσεις της τελευταίας παραγράφου δεν είναι επαληθεύσιμες (αφού οι πηγές τους χωρίζονται από τον Σωκράτη με αιώνες) και μας είναι αδύνατο να μάθουμε πώς πραγματικά προσέλαβε ο Σωκράτης την επίθεση του Αριστοφάνη. Στον Σωκράτη όμως δεν ταιριάζει η μικροπρέπεια. Όπως διαβάζουμε στον Ευθύδημο, αφού συμφωνεί με τον φίλο του Κρίτωνα πως σε κάθε ασχολία υπάρχουν πολλοί φαύλοι και λίγοι σπουδαίοι, του λέει: «Μην κάνεις λοιπόν κάτι που δεν πρέπει, Κρίτωνα. Άφησε να χαίρονται όσοι ασχολούνται με τη φιλοσοφία, είτε είναι χρηστοί είτε φαύλοι, και αφού το βασανίσεις το πράγμα καλά και σωστά, αν το κρίνεις φαύλο, να αποτρέψεις όλους τους ανθρώπους, όχι μόνο τους γιους σου˙ αν τώρα κρίνεις πως είναι ό,τι νομίζω εγώ πως είναι, να την επιδιώξεις και να την αποκτήσεις με θάρρος, όπως λένε, και εσύ και τα παιδιά σου»307c.

Δεν μπορούμε εξ άλλου να έχουμε κάποια αμφιβολία για το αν ο Αριστοφάνης είχε δίκιο γι’ αυτόν. Γιατί μπορεί ο Σωκράτης να ανήκε γενικά στο ίδιο ανανεωτικό κίνημα με τους σοφιστές, αλλά με τον θάνατό του αντιπαρέβαλε έμπρακτα την δικιά του ηθική στάση στον δικό τους αμοραλισμό.

---

* Η λέξη σοφιστής αρχικά σήμαινε τον σοφό. Πρώτη φορά στις Νεφέλες συναντούμε την αρνητική σημασία του δασκάλου ανήθικων πραγμάτων, ενώ η καθιέρωση της ιδέας πως οι σοφιστές ήταν ένας χαρακτηριστικός τύπος ανθρώπου προέρχεται από το πλατωνικό έργο, και κυρίως από τον Σοφιστή. Στην πραγματικότητα κάθε σοφιστής ήταν διαφορετικός από τους άλλους, και ο Σωκράτης διαφορετικός από όλους τους.

** Η πρώτη έκδοση των Νεφελών παρουσιάστηκε το 423, αλλά ο Αριστοφάνης απογοητεύτηκε που δεν πήρε το πρώτο βραβείο, αφού το θεωρούσε το καλύτερό του έργο. Το ξαναδούλεψε σε νέα έκδοση, αυτήν που έχουμε σήμερα, που χρονολογείται στο 421 με 418. Οι «Νεφέλες» του τίτλου είναι οι «μούσες»  καλλιτεχνών και άλλων πνευματικών ανθρώπων.

*** Το γεγονός ότι και οι δύο διδάσκονται στην σχολή του Σωκράτη τον αποποιεί εν μέρει από την ευθύνη της ηθικής ή ανήθικης συμπεριφοράς των μαθητών. Η μέθοδος της σοφιστικής δεν οδηγεί αποκλειστικά στην ανήθικη ρητορεία αλλά μένει και στην κρίση του μαθητή το πώς θα την χρησιμοποιήσει.

**** Η φράση «[τον Δία] τον πέταξε η Δίνη και βασιλεύει τώρα αυτή», είναι σαφής αναφορά στην κοσμική δύναμη «δίνη» στην οποία πίστευε ο Αναξαγόρας.

***** Ο Αμειψίας π.χ. λέει στον Κόννο ότι ο Σωκράτης μπορεί να ήταν ανόητος, πειναλέος, φτωχοντυμένος και «γεννημένος να εξοργίζει τους παπουτσήδες» (επειδή ποτέ δεν φορούσε παπούτσια), αλλά διέθετε μεγάλη καρτερία και ποτέ δεν ξέπεφτε στην κολακεία (Guthrie).

****** Ο Αιλιανός λέει επίσης ότι ο Αριστοφάνης χρηματίστηκε για τις κατηγορίες των Νεφελών.

---

Πηγές:

Αριστοφάνης – Νεφέλαι (εκδ. Κάκτος, 1992)

Δράγωνα-Μονάχου, Μυρτώ – Σωκράτης [σειρά: Μεγάλοι Έλληνες] (εκδ. Σκάι Βιβλίο, 2009)

Κάλφας Βασίλης & Ζωγραφίδης Γιώργος – Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι (εκδ. Το Βήμα, 2013, αρχική έκδοση Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 2006)

Καρασμάνης, Βασίλης – Σωκράτης, ο Σοφός που δε Γνώριζε Τίποτα (εκδ. Λιβάνη, 2002)

Annas, Julia – Πλάτων, Όλα Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε (εκδ. Ελληνικά Γράμματα – Βήμα, 2006)

Dorion, Louis-Andre – Σωκράτης (εκδ. Το Βήμα Γνώση, 2007)

Gigon, Olof – Σωκράτης (εκδ. Γνώση, 2012)

Guthrie, W. K. C. – Σωκράτης (εκδ. ΜΙΕΤ, 2001)

http://eranistis.net/wordpress/2015/07/23/socrates-aristophanes/

https://theancientwebgreece.wordpress.com/2015/08/02/αριστοφάνης-εναντίον-σωκράτη-μια-πα/

Μηχανή του Χρόνου: Όταν καλλιεργούσαν νόμιμα χασίς στην Αρκαδία. 'Όλα τα κορίτσια ήταν εύθυμα και πειρακτικά'

Το χασίς καλλιεργούνταν νόμιμα στην Αρκαδία, ενώ οι εργοστασιάρχες έκαναν και εξαγωγές σε όλο τον κόσμο. Η παραγωγή είχε φθάσει τις 5.000.000 οκάδες και στη συγκομιδή «όλα τα κορίτσια ήταν εύθυμα και πειρακτικά»

Η σχέση της ανθρωπότητας με το φυτό κάνναβη χάνεται στα βάθη της ιστορίας. Καλλιεργήθηκε από τα τέλη της νεολιθικής εποχής στην Κίνα, την Ινδία, τη Μεσοποταμία, την Αίγυπτο και στην Αρχαία Ελλάδα.

Η παραγωγή και η χρήση της κάνναβης αποτελούσε ανέκαθεν φλέγον ζήτημα για τις κοινωνίες μας. Διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στη διατροφή, την ιατρική, τις θρησκευτικές τελετουργίες ως ψυχαγωγική ουσία και ως πρώτη ύλη στην παραγωγή προϊόντων. Σε αντίθεση με τον Ινδουισμό και τον Βουδισμό, ο Χριστιανισμός  αρνείται κατηγορηματικά τη «θεϊκότητα» της κάνναβης.

Μετά τη σύσταση του Νεότερου Ελληνικού Κράτους ξεκίνησε η καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης για εμπορικούς σκοπούς, μέχρι την τελική απαγόρευσή της το 1957. Η χώρα μας μαζί με την Τουρκία και την Αίγυπτο αποτελούσαν σημαντικές εξαγωγικές δυνάμεις κάνναβης. Η  χρήση ήταν ελεύθερη και καλλιεργείτο σε πρόσφορα και αποδοτικά εδάφη όπως αυτά της Πελοποννήσου.

Το 1870 οι Νόμοι Αρκαδίας και Αργολίδας πρωτοστατούσαν στην καλλιέργεια της ευφορικής και κλωστικής κάνναβης. Η Τρίπολη από τα μέσα του 19ου αιώνα αποτελούσε κέντρο καλλιέργειας και εμπορίας χασίς. Πρώτος εισήγαγε τους σπόρους του χασίς στην Τρίπολη ο Γεώργιος Μακρόπουλος, γαμπρός του τότε δημάρχου Τριπόλεως Αθανασίου Γρηγορόπουλου.

Μετανάστες από την Ανατολή, την Αίγυπτο, την Κύπρο με υπουργική διαταγή, δίδαξαν στον Δήμο Ορχομενού Μαντινείας τη μεθοδολογία της καλλιέργειάς της. Η εφημερίδα της εποχής «Μορέας» αναφέρει ότι το 1904 η παραγωγή στη Μαντινεία ανερχόταν στις 5.000.000 οκάδες. Το χασίς εξάγονταν στην Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή. Η φήμη του το κατέτασσε ανάμεσα στα καλύτερα του κόσμου. Οι περισσότερες κατασχέσεις στην Τύνιδα της Τυνησίας είχαν σφραγίδα ελληνικών εργοστασίων, με κυριότερο τον οίκο «Σταύρου Κοτσακέ εν Τριπόλει». Υπήρχαν οι ποικιλίες καννάβι και ινδικό καννάβι.

Διέφεραν ως προς το ότι το καννάβι δεν είχε καθόλου οσμή. Τα δενδρύλλια ορθώνονταν σε ύψος 1 με 2 μέτρα και είχαν πάχος 1 με 3 εκατοστά. Τα φύλλα ήταν στενά και στο τελείωμά τους σαν το πριόνι.

 

Η σπορά γινόταν από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Απρίλιο με την ίδια διαδικασία της σποράς του σιταριού. Τα δενδρύλλια ωρίμαζαν μέχρι τον Αύγουστο, τα σκάλιζαν, έδιωχναν τα άγρια χόρτα, τα έκοβαν και τα άπλωναν στο χωράφι να ξεραθούν για 10 μέρες.

Τελικά τα μάζευαν σε δεμάτια και τα αποθήκευαν. Χαρακτηριστικές αναφορές της επίδρασης κατά τη συγκομιδή τους είναι ότι οι νεαρές κοπέλες της περιοχής, όταν έφευγαν από το χωράφι καθ’ οδόν προς το σπίτι τους, ήταν πάντα εύθυμες αλλά και πειρακτικές, σε σημείο θράσους, απέναντι στους περαστικούς. Στα εργαστήρια χασίς εργαζόταν πολύς κόσμος, μέχρι γυναίκες και παιδιά. Η κατεργασία γινόταν το χειμώνα, εποχή ακατάλληλη για γεωργικές εργασίες. Ξεχώριζαν το ξύλο από τα φύλλα και τον σπόρο.

Τα φύλλα τα έτριβαν αρχικά πάνω σε ειδικό συρμάτινο τελάρο με χοντρές τρύπες κι έπειτα σε τελάρα με πιο ψιλές τρύπες ώστε να απομονώνονται οι σπόροι. Τα φύλλα γίνονταν σκόνη, η οποία λόγω της ουσίας που περιείχαν σχηματιζόταν σε μία μάζα και κοβόταν σε πλάκες για κάπνισμα. Οι δε σπόροι πωλούνταν. Οι νοικοκυρές άπλωναν τους κορμούς των δενδρυλλίων  στις αυλές των σπιτιών ή στα αλώνια και τους  χτυπούσαν με ραβδί ώσπου να φύγουν τα υγρά από τον κορμό. Τη φλούδα του κορμού που απέμενε τη στέγνωναν στον ήλιο.

Έπειτα σχημάτιζαν μπάλες (τουλούμπες), τις έγνεθαν με τη ρόκα κι έκαναν κλωστές. Το χασίς το συσκεύαζαν σε χειροποίητα μικρά υφασμάτινα σακίδια, πάνω στα οποία τυπώνονταν με μαύρο ή κόκκινο μελάνι το σήμα του εργοστασίου, το όνομα και η διεύθυνση του εργοστασιάρχη.

Κάθε παραγωγός διέθετε ξεχωριστό διακριτικό σήμα για το προϊόν του.

Ο ελέφαντας ήταν σήμα του κτηματία Πέτρου Καραμάνου στο χωριό Στενό. Η ποιότητά του καθοριζόταν ανάλογα με τη χρονιά όπως στο κρασί. Ο Γάλλος περιηγητής Henry de Monfreid επισκέφτηκε ο ίδιος την οικογενειακή επιχείρηση Καραμάνου στο Στενό για να εμπορευτεί χασίς. Αναφέρει ότι υπήρχε οργανωμένο δίκτυο Ελλήνων, οι οποίοι αναλάμβαναν να συνοδεύσουν τους υποψήφιους πελάτες και να πάρουν τις τελωνειακές άδειες. Στο δίκτυο αυτό συμμετείχαν όχι μόνο άνθρωποι του περιθωρίου αλλά και μορφωμένοι, της καλής κοινωνίας, άνδρες και γυναίκες, μαζί με τους απαραίτητους μεταφραστές και τα ανάλογα τηλεγραφήματα. Από το Στενό θα φόρτωναν την παραγγελία του στον σιδηρόδρομο και από τον Πειραιά, με ελληνικό ατμόπλοιο θα μεταφερόταν στη Μασσαλία.

Ο περιηγητής δεν παρέλειψε να θαυμάσει την εργατικότητα, το πνεύμα οικονομίας, τη μυστικότητα, τη φιλοξενία των Ελλήνων και την ομορφιά της ελληνικής φύσης. Ο πελάτης είχε δικαίωμα δοκιμής του καπνού του χασίς. Το μέγεθος της φλόγας ήταν ανάλογο της  ποιότητάς του. Η σοδειά είχε αποθηκευτεί σε σκοτεινό υπόγειο, όπου εργάτες  χτυπούσαν με τα μπαστούνια τους σάκους για να κονιορτοποιήσουν το περιεχόμενο. Μετά φυλάσσονταν ολονυχτίς σε σιταποθήκη μέχρι το πρωί. Ακολουθούσε το κοσκίνισμά του από τις γυναίκες σε ειδικό τραπέζι και οι άντρες το τοποθετούσαν σε λεκάνες για να ομογενοποιηθεί. Μια υδραυλική πρέσα σχημάτιζε ομοιόμορφα μικρά σακίδια προς πώληση.

Υπήρχαν πολλά εργαστήρια στην Τρίπολη όπως του Αγγελίδη , Β. Βαφειόπουλου με 15 εργάτες στην οδό Σπετσεροπούλου και Νικηταρά. Ο Κ. Θαλασσινός, του Γεωργίου Σ.  Κωτσάκη με 20 εργάτες στην οδό Ταξιαρχών, του Π. Καράκαλου με 25 εργάτες, ο Τ. Καρακάλος, ο Σ. Καραμάνος, ο Γ. Καραχάλιος, ο Π. Καραχάλιος, ο  Π. Λυμπερόπουλος, ο Δ. Ματζαγριωτάκης, ο Ι. Μαυρόγιαννης, ο Κ. Μικρούλης, ο Γ. Μουτσόπουλος, ο Ν. Μουτσόπουλος, ο Γ. Μπακόπουλος, ο Δ. Ματζαγριωτάκης, ο Κ. Μαυρόγιαννη, ο  Μιχ. Κουγιούφας, ο Πέτρος Καραμάνος, ο Μ. Πετρόπουλος, ο Αργύρης Παπαοικονόμου, ο  Γ. Σπορίδης, ο Κ. Σπορίδης.

Η καλλιέργεια σταμάτησε εξαιτίας επίμονων πιέσεων της βρετανικής διπλωματίας ότι δεν θα αγόραζαν εις το εξής ελληνική σταφίδα, αν δεν έπαυε η καλλιέργεια κι η εξαγωγή χασίς. Δύο εκδοχές αιτιολογούν την εκβιαστική πίεση των Άγγλων. Η πρώτη ότι αντιμετώπιζαν μεγάλο πρόβλημα στην Αίγυπτο λόγω του ότι οι Αιγύπτιοι εργάτες κάπνιζαν πολύ χασίς με συνέπεια τη μείωση της ντόπιας παραγωγής.

Η δεύτερη εκδοχή είναι ότι με την κυκλοφορία του ινδικού χασίς θα αποκόμιζαν τεράστια οικονομικά οφέλη, αφού η Ινδία ήταν δική τους αποικία. Ως αποτέλεσμα της εξωτερικής πολιτικής, η Ελληνική Κυβέρνηση το 1906 επέβαλε φόρο στην καλλιέργεια χασίς και τελωνειακούς περιορισμούς. Το 1919 η Συνθήκη των Βερσαλλιών είχε θέσει ως όρο να καταργηθεί η καλλιέργεια και εμπορία χασίς λόγω εθισμού κι επιβλαβών επιπτώσεων στην υγεία. Η Ελλάδα ακολούθησε τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη και με το νομοθετικό διάταγμα της 7/11/1925 θεσπίστηκε η απαγόρευση  εμπορίου χασίς για δέκα χρόνια, έως την 1η Ιανουαρίου 1936.

Σκοπός ήταν να εξαντληθούν τα αποθέματα και να διατεθούν στο εξωτερικό, ώστε να μην ζημιωθούν οικονομικά. Κατά συνέπεια άρχισε να μειώνεται το εργατικό δυναμικό στα χασισοεργαστήρια και οι καλλιεργητές στη Μαντινεία άρχισαν να καλλιεργούν άλλα είδη. Μετά τη δικτατορία του Μεταξά επεβλήθησαν σκληρά μέτρα με αποτέλεσμα να σταματήσει οριστικά η καλλιέργεια κι εμπορία χασίς. Στις εκλογές του 1920, όταν ήρθε στην Τρίπολη για την προεκλογική περιοδεία ο Λεβιδαίος Αλέξανδρος Παπαναστασίου, υπουργός της Κυβέρνησης Βενιζέλου, οι συμπατριώτες του τον παρακάλεσαν να βοηθήσει στην αναστολή της απόφασης του νόμου της απαγόρευσης καλλιέργειας χασίς. Ο διακεκριμένος πολιτικός όχι μόνο δεν ενήργησε θετικά στο αίτημα των συμπατριωτών του, αλλά συνέστησε στον Νομάρχη να επιβάλει πιο αυστηρά μέτρα.

Το 1932 το Ελληνικό Κράτος απαγορεύει την καλλιέργεια και κατοχή ινδικής καννάβεως. Ο δήμαρχος Ορχομενού Μαντινείας Γ. Κ. Μακρής αναφέρει ότι από τις αποζημιώσεις των καλλιεργητών παρακρατήθηκε ένα ποσοστό και ότι αυτά τα κρατικά έσοδα στήριξαν έργα υποδομής  στην Πελοπόννησο.

http://news247.gr/eidiseis/mixani-tou-xronou/mhxanh-toy-xronoy-otan-kalliergousan-nomima-xasis-sthn-arkadia-ola-ta-koritsia-htan-euthyma-kai-peiraktika.3679357.html?utm_source=News247&utm_medium=MintaXasete_article&utm_campaign=24MediaWidgetσε

Πώς είδαν από θάλασσα το Άγιον Όρος γυναίκες της Δύσεως (1888-1930)

Η Veronica della Dora, Professor of Human Geography στο Royal Holloway University of London, είναι Ιταλίδα που γνώρισε την Ορθοδοξία και βαπτίστηκε στο Αγιορείτικο Μετόχι της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου, Παναγία Θεοσκέπαστος το 5001.

Από την πρώτη στιγμή αγάπησε το Άγιο Όρος, έμαθε Ελληνικά και κάθε χρόνο περνάει λίγες μέρες στο Μετόχι. Η διδακτορική της εργασία είχε σχέση με το Άγιο Όρος και έχει γίνει βιβλίο με τίτλο Imagining Mount Athos: Visions of a Holy Place from Homer to World War II (University of Virginia Press, 2011).

Σε μία Διημερίδα για το Άγιο Όρος που έγινε στην Αγιορείτικη Εστία στις 15-12-2007 στην Θεσσαλονίκη την κάλεσαν να μιλήσει.
Η ομιλία της είχε θέμα «Πώς είδαν από θάλασσα το Άγιον Όρος γυναίκες της Δύσεως, 1888-1930»:

Η περιγραφική βιβλιογραφία του Άθωνα είναι προφανώς (αλλά και αναγκαστικά!) μία βιβλιογραφία 'γραμμένη από άνδρες'. Σήμερα θα ήθελα να εστιάσω την προσοχή σας σε μερικές κάπως πιο ασυνήθιστες μαρτυρίες׃ μαρτυρίες 'από το θηλυκό γένος', μαρτυρίες δυτικών γυναικών που περιέπλευσαν το Άγιον Όρος με το καράβι ή έζησαν στα όριά του – μαρτυρίες δηλαδή 'εκ του μακρόθεν'. Θα ξεκινήσω την σημερινή μου πορεία από μακριά, από το εξωτερικό. Θα την συνεχίσω στην θάλασσα, μελετώντας τις ακτές του Αγίου Όρους δια μέσου περιγραφών ταξιδευτριών. Τελικά, θα καταλήξω στην Ουρανούπολη με την κα. Loch, την παλιά κάτοικο του πύργου, κοντά στον οποίο ξεκινάνε και οι σημερινοί πλόες και περίπλοες.

Πρώτα όμως πρέπει να πούμε ότι οι περιγραφές του Άθωνα δια χειρός δυτικών γυναικών είναι σπάνιες – σχεδόν χάνονται μέσα στην τεράστια βιβλιογραφία γι' αυτό τον τόπο. Αλλά παρ΄όλα αυτά, υπάρχουν.

Οι περιγραφές στις οποίες θα αναφερθώ σήμερα τοποθετούνται σε μία περίοδο περίπου 40 ετών – από τα τέλη του 1880 έως τις πρώτες δεκαετίες του 1900. Αυτή η εποχή δεν γνώρισε μόνο δραματικές πολιτικές αλλαγές στην Δύση και στην Ελλάδα, αλλά και μία πρωτοφανή βράχυνση των αποστάσεων καθώς και μία καινούργια αντίληψη του χώρου, χάρη στη βελτίωση των μέσων μεταφοράς και επικοινωνιών.

Έτσι στα τέλη του 1800 το Άγιον Όρος δεν ήταν πια μία μακρινή γωνιά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά ένας κοινός προορισμός για τους ταξιδιώτες στην Ανατολή. Κατά την έκρηξη του πρώτου Βαλκανικού Πολέμου το Άγιον Όρος βρισκόταν μόνο 48 ώρες έξω από την Βιέννη. Όπως έγραφε ο Frederick William Hasluck, βιβλιοθηκάριος της Βρεταννικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα, 'οι πολλές δυσκολίες, αλλά και ο ρομαντισμός του προσκυνήματος στο Άγιον Όρος χάθηκαν με τη χρήση του ατμόπλοιου. Σήμερα είναι το βαπόρι που σε πάει στην Θεσσαλονίκη, και πάλι είναι το βαπόρι που σε φέρνει στην άλλη πλευρά του [Σιγγιτικού] κόλπου'.

Σαν αποτέλεσμα, αυτή η περίοδος είδε μια αύξηση των περιγραφών του Άθωνα. Μέσα σ' αυτές τοποθετούνται και οι περιγραφές των γυναικών για τις οποίες θα μιλήσω. Άραγε ποιες είχαν ακούσει για τον Άθωνα; Ποιες είδαν τον Άθωνα; Και ποιες έγραψαν για τον Άθωνα;

Αρχικά πρέπει να υπενθυμίσομε ότι για τις περισσότερες δυτικές γυναίκες (όπως και για τους περισσότερους δυτικούς άνδρες) που ήξεραν για την ύπαρξή του, ο Άθως ήτανε (όπως και σήμερα) ένα τοπίο ζωντανό μόνο στην φαντασία τους. Ήταν ένας τόπος στον οποίο ο περισσότερος κόσμος μπορούσε να ταξιδέψει μόνο δια μέσου περιγραφών άλλων ταξιδιωτών. Από βιβλία δηλαδή, αλλά και δημόσιες διαλέξεις και περιοδικά. Π.χ. σε μία διάλεξη στις κυρίες του Ladies' Automobile Club του Λονδίνου το 1913, το Άγιον Όρος παρουσιαζόταν σαν ένα γραφικό ζωντανό τμήμα ενός μακρινού παρελθόντος, τότε που 'ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός ήταν ακόμα εν τω γίγνεσθαι'. Το τεύχος του Σεπτεμβρίου του National Geographic του 1916 προειδοποιούσε 'φεμινίστριες και σουφραζέτες της Δύσεως' ότι 'εδώ [δηλ. στον Άθωνα] υπάρχει ένα οχυρό ασφαλές από τις προσβολές σας αφού και οι τριχωτοί και φτερωτοί άποικοι του Άθωνα πρέπει ν'αφήσουν σπίτι τα χαρέμια τους'.
Το «άβατον» όμως δεν αποκαρδίωσε φεμινίστριες λόγιες - όπως η Αγγλίδα κλασική φιλόλογος Jane Ellen Harrison το 1912 - να μελετήσουν τον Άθωνα από την θάλασσα και να εγκωμιάσουν το κάλλος του.

'Το Άγιον Όρος', γράφει σ'έναν γνωστό, 'είναι τόσο εκτάκτως όμορφο: τα μοναστήρια του κρεμιούνται στους βράχους σαν φωλιές πουλιών...'.

Και βέβαια η θέαση του Αγίου Όρους από το καράβι δεν περιοριζόταν σε επιστήμονες. Μεταξύ του 1897 και του ξεσπάσματος του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, το Γαλλικό περιοδικό Revue Générale des Sciences Pures et Appliques οργάνωσε πενήντα εκπαιδευτικές κρουαζιέρες ανοιχτές σε όποιον (ή οποια)δήποτε μπορούσε να πληρώσει τα έξοδα. Οι πρώτες κρουαζιέρες πέρασαν και από τον Άθωνα.

Η διαφήμιση υποσχόταν στους επιβάτες 'όλα τα μεγάλα παράκτια μοναστήρια σε μία μέρα'. Στα μοναστήρια οι μεν άνδρες θα μπορούσαν να θαυμάσουν τις τοιχογραφίες, την αρχιτεκτονική, αλλά και 'διάφορες τυπολογίες μοναχών', οι δε γυναίκες να ικανοποιηθούν με την εξωτερική θέα των μοναστηριών. Και οι δύο προσεγγίσεις στον Άθωνα (από μακριά και από κοντά) όμως ήταν εφήμερες. Στα μοναστήρια οι άνδρες φωτογράφισαν διάφορες λεπτομέρειες (όπως κάνουν οι σημερινοί τουρίστες). Από το καράβι, οι γυναίκες υποκλίθηκαν στο Άγιον Όρος σαν σε μία εικόνα, ή μάλλον σαν σε μια οπτασία, ή μία ταινία που ξετυλιγόταν μπροστά στα μάτια τους, ενώ το πλοίο περνούσε από τα μοναστήρια. Μεταξύ των επισκεπτών και των μοναχών ήταν ο φακός της φωτογραφικής μηχανής. Μεταξύ των μη-επισκεπτριών και του Αγίου Όρους ήτανε η θάλασσα. Πάντα μία απόσταση: σωματική και ιδεολογική.

Αυτή η εμπειρία εμφανίζεται έντονα στην περιγραφή της περίφημης Αμερικανίδας συγγραφέως Edith Wharton, η οποία το 1888 ταξίδεψε σε ιδιωτική ενοικιασμένη θαλαμηγό μαζί με τον άνδρα της και έναν πλούσιο συγγενή.

Αφήνοντας τη Μυτιλήνη στις 5:00 το πρωί η θαλαμηγός πέρασε δυτικά από τη Λήμνο. Τότε, γράφει η Wharton στο ημερολόγιό της,
ατενίσαμε την κορυφή του Άθωνα που αναδυόταν δειλά, σε γαλάζιο χρώμα στην θάλασσα μπροστά μας. Όσο περισσότερο πλησιάζαμε, τόσο πιο όμορφη γινόταν, μέχρι που βρεθήκαμε μπροστά στο μεγαλοπρεπή τοίχο της, σκοτεινό απέναντι στο λαμπρό ουρανό, ενώ ο ήλιος έπεφτε σε μία κίτρινη έκρηξη πάνω από τους λόφους της Σιθωνίας.

Την νύχτα την πέρασαν στην άγκυρα, 10 μίλια από την κορυφή του Άθωνα. 'Την άλλη μέρα', γράφει, 'κοιτάζαμε μία θέα εκλεκτής ομορφιάς. Μπορώ να συγκρίνω το ακρωτήριο του Αγίου Όρους μόνο μ' ένα δασωμένο σπηρούνι των Ελβετικών βουνών φυτεμένο στη Μεσόγειο'.
Tο πρωί οι δύο άνδρες πήγαν στα μοναστήρια. Εν τω μεταξύ η Wharton ξεκίνησε ένα ταξίδι εξερεύνησης με τη μικρή βάρκα της:

Ήθελα να πάω όσο πιο κοντά μπορούσα στις απαγορευμένες παραλίες. Πέρασα κοντά στην Ιβήρων και προσπάθησα να την φωτογραφίσω ... Μετά πέρασα πολύ κοντά στην ακτή με προσανατολισμό τη Σταυρονικήτα ... Μία ομάδα καλογέρων καθόταν σ' ένα μπαλκόνι στον ήλιο και με κοίταζαν με περιέργεια. Πλησιάσαμε τόσο πολύ, που αυθόρμητα έτρεξαν κάτω να εμποδίσουν την προσέγγισή μου, ... αλλά, ποια να προσεγγίσει, άγριοι όπως ήτανε! ... Όσο προχωρούσαμε το θέαμα γινόταν όλο και πιο όμορφο. Ένα άσπρο παρεκκλησάκι μέσα στα δένδρα από 'δώ, ένας αρσανάς προφυλαγμένος από έναν πύργο από 'κεί ...

Πάλι στη θαλαμηγό, ο περίπλους συνεχίστηκε στην άλλη πλευρά της χερσονήσου. Πρώτα πέρασαν από τα ασκητικά καθίσματα κοντά στο άκρωτήριο: 'Μόλις χτυπούσαμε την ατμοσειρήνα', γράφει η Wharton, 'ερημίτες έβγαιναν σε κάθε μπαλκόνι με την ετοιμότητα του κούκου στα ελβετικά ρολόγια όταν χτυπά η ώρα'. Μετά πέρασαν από σκήτες 'παρόμοιες περισσότερο με ελβετικά χωριά παρά με ελληνικά μοναχικά κέντρα'. Ακολουθούσαν με τη σειρά τους τα μεγάλα μοναστήρια – Αγίου Παύλου, Διονυσίου, Γρηγορίου, Σιμωνόπετρας, Ξηροποτάμου, το Ρωσικό, Ξενοφώντος, Δοχειαρίου.

Όπως κάθε δυτικός περιηγητής εκείνης της εποχής, η Wharton έψαχνε 'το γραφικό': γραφικά τοπία, γραφικές λεπτομέρειες, γραφικούς ανθρώπους. Έψαχνε μία διαφορετικότητα που δεν ήταν εντελώς διαφορετική. Ένα άγνωστο που μπορούσε ο ταξιδιώτης να αντιλαμβάνεται δια μέσου της εναπόθεσης του γνωστού: γνωστών χωρών και εικονογραφιών, όπως τα τοπία της Ελβετίας, π.χ. – δια μέσου δηλ. της διαδικασίας που ο φαινομενολόγος Gaston Bachelard κάλεσε 'ποιητική του χώρου'.
Η Wharton ήταν η πρώτη Αμερικανίδα που έγραψε για τον Άθωνα, αλλά όχι η τελευταία. Το 1929 η Isabel Anderson, μία άλλη Αμερικανίδα συγγραφέας είδε τα μοναστήρια από τη θαλαμηγό, μαζί με τον άνδρα της..

Από την θάλασσα, τα μοναστήρια έμοιαζαν με 'ονειρικές πόλεις της φαντασίας, όπως τις βλέπει κανείς να περνάνε με την σειρά τους στο πανόραμα του ακρωτηρίου'. Ο άνδρας της Isobel που είχε την δυνατότητα όμως να τα επισκεφτεί, σημείωνει: '... Είναι σα να μην μπορούσε να ξυπνήσει κανείς από το όνειρο και μετά από την επίσκεψή τους'.

Μόνο δύο χρόνια νωρίτερα μία άλλη γυναίκα είχε 'ανακαλύψει' τον Άθωνα, αλλά όμως δια μέσου ενός διαφορετικού δρόμου. Η Joice Nankivell Loch ήταν μία Αυστραλίδα συγγραφέας που επιτέλεσε, μαζί με τον άνδρα της, φιλανθρωπικό έργο με τους Quackers στην Πολωνία.

Το 1923 το ζευγάρι στάλθηκε στην Θεσσαλονίκη για να βοηθήσει τους Ελληνορθοδόξους πρόσφυγες της Μικρασίας. Την άνοιξη ο άνδρας της, ο Sidney, επισκέφθηκε το Άγιον Όρος. Εν τω μεταξύ, η Joice εξερεύνησε την Αμμουλιανή και τα άλλα απέναντι νησάκια. Το καλοκαίρι κατασκήνωσαν εκεί.

Η θεωρία του απέναντι Βυζαντινού πύργου γοήτεψε το ζευγάρι από την πρώτη στιγμή: 'ένας τεράστιος πύργος, μυστικός, πανέμορφος, άσπρος, αχνολάμποντας μπλε στην πανσέληνο, ή άσπρος βαμμένος με ροζ στο ηλιοβασίλεμα. Ένας φρουρός στα σύνορα του Αγίου Τόπου'. Από το 1927 ο πύργος έγινε το σπίτι τους.

Εδώ οι δύο σύζυγοι συνέχισαν τον φιλανθρωπικό τους έργο, προσφέροντας πολύ μεγάλη βοήθεια στο καινούργιο και πάμφτωχο χωριό των προσφύγων. Το χειμώνα ο Sidney εξαφανιζόταν στο Όρος για μήνες ολόκληρους. Από την άλλη πλευρά των συνόρων, η Joice μελετούσε τη μεγαλοπρέπεια ενός τοπίου που περιβαλλόταν από μία μυστική ατμόσφαιρα – μάλλον ακριβώς λόγω της αδυναμίας προσέγγισής του. Η σκούρα σιλουέτα του ακρωτηρίου έγινε ένα μέρος της καθημερινής ζωής της Αυστραλίδας. Κάθε πρωί η Joice έβλεπε τον ήλιο να βγαίνει πίσω από τους σκοτεινούς πρόποδες του Άθωνα, 'ρίχνοντας στον κόσμο γραμμές φωτός και σκιάς'.

Σιγά-σιγά ο πύργος έγινε μία ενδιάμεση στάση για τους επισκέπτες προς αλλά και από τον Άθωνα: αξιωματικούς, επιστήμονες, βοτανολόγους, συγγραφείς, αλλά και αγιορείτες μοναχούς. Ο καθένας περνούσε από τον πύργο, διηγούμενος ιστορίες από έναν κόσμο του οποίου η Joice δεν είχε σωματική εμπειρία, αλλά του οποίου αισθανόταν αναπόσπαστο μέρος:

Το Άγιον Όρος με τους γενειοφόρους κατοίκους του, τους μοναχούς, τους ερημίτες, τους ζηλωτές μας γοήτευε. ... Στο χωριό μας αισθανόμασταν μέρος του Άθωνα. Οι άνδρες εξαφανίζονται πέρα από τα σύνορά του για όλες τις εποχικές δουλειές. Μετά γυρίζουν με την ανταμοιβή τους: ντουλάπες, εικόνες, ρολόγια του παππoύ, φωτογραφίες της Ρωσικής βασιλικής οικογένειας, παλιούς χάρτες, μπακαλικά... Και οι πατέρες ερχόταν στο χωριό για ν' αγοράσουν ή να ανταλλάξουν. Έφερναν ιερά αντικείμενα, παπούτσια, σταφίδες για τους ατέκνους ... Μερικοί περνούσαν τη νύχτα στον πύργο, αφού ο Sidney δημιούργησε πολλές φιλίες στο Όρος. Μας μιλούσαν για θαύματα και παλιές παραδόσεις, για θαυμαστές θεραπείες, για σωτηρίες από μεγάλους κινδύνους, για τις θαυματουργικές ιδιότητες διαφόρων εικόνων.

Κατά την διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ο πύργος έμεινε άδειος. Η Joice και ο Sidney ανέλαβαν αποστολή στη Ρουμανία και στην Μικρασία σαν απεσταλμένοι των συμμάχων. Έσωσαν πάνω από χίλιους Εβραίους και Πολωνούς από τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Οταν οι Γερμανοί αποχώρησαν το ζευγάρι ξαναγύρισε στον πύργο για να βοηθήσει το χωριό κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Αυτή την φορά η προσέγγιση στην Ουρανούπολη και στον Άθωνα ήταν διαφορετική. Η φαινομενική ηρεμία του τοπίου 'εκ του μακρόθεν' απλώς κάλυπτε το δράμα:

Οδυνηρά προχωρούσε το καραβάκι μέσα στις νάρκες. Ούτε θρόισμα, ούτε αέρας αναπνοής. ... Στον ορίζοντα, το Άγιο Όρος τυλιγμένο σαν ένα άγαλμα μέσα σ' ένα πανί. ... Πάνω από την επιφάνεια της θαλάσσης καθότανε τα παλιά αγαπητά ορόσημα.
Από μακριά ο Άθως και ο πύργος σιωπούσαν, κρυσταλλωμένοι σ'ένα παγωμένο, σχεδόν ειρωνικό χαμόγελο. Από κοντά όμως μιλούσαν δυνατά. Μιλούσαν δια μέσου μυστηριωδών απουσιών και ήμι-παρουσιών. Μιλούσαν για φαντάσματα. Μιλούσαν για τρόμο. Μιλούσαν για θάνατο.
Ο Γιάννης που φρόντιζε το ερείπιο [τον πύργο] για χάρη μας είχε τα κλειδιά. Παλιά, βρώμικα δωμάτια ασπρισμένα βιαστικά. ... Θυμόμουν το φιλικό φάντασμα που είχε για πάντα κατοικήσει τον πύργο: το πώς ανέβαινε τα σκαλιά στις μεγάλες εκκλησιαστικές εορτές μπαίνοντας στο μικρό παρεκκλησάκι [στο τελευταίο όροφο], όπου είχε διακονήσει για μία ολόκληρη ζωή. Η κάρα του βρισκόταν μέσα σ'ένα μικρό τοξοειδές άνοιγμα στο άνώτατο μπαλκόνι. ...

'Γιάννη, τι είναι 'κείνες οι τρύπες;'
'Τρύπες βολιών. Να, ο χώρος είναι γεμάτος με τέτοιες! Δεν υπήρχε σχεδόν ούτε μία ίντσα χωρίς τέτοιες. Οι θύμησες εξεταζόταν εδώ. Μία μέρα έφεραν μέσα έναν Έλληνα αξιωματικό. Πυροβόλησαν γύρω-γύρω από το κεφάλι του για να τον τρομάξουν. 'Κείνες είναι δύο από τις τρύπες. Μετά τον σκότωσαν'.
Και το Άγιον Όρος είχε βεβηλωθεί. Οι αντάρτες καταπάτησαν τα σύνορα του. Μαζί με εικοσιπέντε ανταρτίνες έφτασαν στην καρδιά της χερσονήσου και για λίγες μόνον ώρες κατέκτησαν την πρωτεύουσα του,
...'κεινη την πόλη που δεν είχε ξαναδεί σκιά θηλυκού πλάσματος, εκτός από των πουλιών του Θεού. [Οι ανταρτίνες] περπάτησαν με αέρα επίδειξης στο δρόμο του Αγίου Πνεύματος με τσιγάρα στο στόμα τους, με τα πόδια τους μέσα σε στρατιωτικά παντελόνια, και τα χέρια τους πάνω στα μαχαίρια που φορούσαν στη μέση. Αφαίρεσαν χρυσά καλύματα από τα Ευαγγέλια, αλλά άφησαν τα βιβλία, λέγοντας: 'Αυτά ακολουθούν περισσότερο την γραμμή σας παρά την δική μας'.

Το 1954 ο Sidney απεβίωσε ξαφνικά. Μόλις είχε τελειώσει το γράψιμο του έκτου κεφαλαίου του βιβλίου του για τον Άθωνα. Το 1982 η Joice πέθανε σε ηλικία 94 ετών. 'Ο πέτρινος πύργος ακόμα υψωνόταν πάνω από την θάλασσα, αν και ερειπωμένος από τη βία που ακολούθησε τον πόλεμο στην Ελλάδα'.

Για να τελειώσω: φυσική απόσταση δεν σημαίνει απαγόρευση, αλλά αντίθετα συμμετοχή δια μέσου άλλων καναλιών. Βέβαια αυτή η συμμετοχή συμβαίνει σε διάφορους βαθμούς. Η σχέση της Joice με τον Άθωνα ήταν μία βαθιά βιωματική σχέση ανθρώπου με το χώρο, μια σχέση αλληλεπίδρασης εντελώς διαφορετική από εκείνη των τουριστών που επισκέπτονταν 'όλα τα παράκτια μοναστήρια σε μία μέρα'. Ενώ για την Wharton και τις άλλες ταξιδεύτριες το Άγιον Όρος έμεινε ένα ξεχωριστό όραμα, μία γραφική βιτρίνα, για την Joice ήτανε ένας τόπος που απλωνόταν πέρα από τα φυσικά του όρια, φθάνοντας μέχρι την Ουρανούπολη, αλλά και την προσωπική της ζωή. Το παράδειγμά της αμφισβητεί υπεραπλουστευτικές διαδικαστικές ερμηνείες (δηλ. 'μέσα ή έξω' του Άθωνα) και μας προκαλεί να ερευνήσομε πιο πολύπλοκους δρόμους με τους οποίους, τόποι που δεν μπορούμε να επισκεφτούμε ταξιδεύουν έξω από τα όριά τους, και αναδεικνύονται συχνά πιο σημαντικοί από άλλα μέρη που ζούμε καθημερινά. Διότι και οι τόποι ταξιδεύουν – όχι μόνο οι άνθρωποι.

Για την Joice o Άθως έφτανε μέχρι την Ουρανούπολη. Για χιλιάδες ανώνυμες ορθόδοξες γυναίκες ο Άθως φτάνει μέχρι την Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, αλλά και μέχρι τη Μόσχα και πιο πέρα. Για μένα, για χρόνια ο Άθως έφτανε κάθε μέρα μέχρι την άλλη άκρη του κόσμου, μέχρι το Λος Άντζελες. Έτσι το Άγιον Όρος συνεχίζει να ταξιδεύει σιωπηλά και σήμερα φτάνοντας σε χίλιες μη -ταξιδιώτριες ή μη-προσκυνήτριες δια μέσου μίας ορατής και αόρατης ροής αντικειμένων, λόγων και προσευχών - όπως έκανε από την αρχή.

Στα πρακτικά της Μεγίστης Λαύρας κάποια Μαρία Λαγούδη που έζησε τον 11ο αιώνα αναφέρει χαρακτηριστικά: 'Η Λαύρα με μεγάλωσε από τον καιρό που ήμουνα μέσα στην μήτρα της μητέρας μου ... Στην Λαύρα εγώ και ο άνδρας μου βρήκαμε ένα λιμάνι σωτηρίας'. Αυτή η γυναίκα έβλεπε 'τον ηγούμενο της μονής σαν πνευματικό της πατέρα, την Λαύρα σαν τη μητέρα της και τον εαυτό της σαν έναν από τους αδελφούς και τα παιδιά της Λαύρας' - έναν τόπο που δεν είδε ποτέ, ούτε από την θάλασσα.

πηγή: aktines.blogspot.gr

http://www.dimokratianews.gr/content/53527/pos-eidan-apo-thalassa-agion-oros-gynaikes-tis-dyseos-1888-1930

Γιατί η Ευρώπη δεν θέλει με τίποτα μια ανεξάρτητη Καταλονία

Μια ανεξάρτητη Καταλονία θα είναι ο επόμενος πονοκέφαλος της Ευρώπης και κυρίως, της Ευρωζώνης. Οι απειλές με κατάσταση τύπου "grexit", ο ενδεχόμενος αποκλεισμός της Μπαρτσελόνα από το πρωτάθλημα της Ισπανίας και μια Ε.Ε. που "τρέμει"

Χρήστος Δεμέτης

Σεπτέμβριος 28 2015 15:50

Η 28η Σεπτεμβρίου του 2015, είναι μια πολύ ιδιαίτερη ημέρα για την Καταλονία και το μέλλον της. Τα κόμματα που υποστηρίζουν την ανεξαρτησία κέρδισαν τις τοπικές εκλογές που έλαβαν χαρακτήρα δημοψηφίσματος και η κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης, τρέμει.

Επί της ουσίας, η ανεξαρτησία δεν είναι ρεαλιστική αν δεν αναθεωρηθεί το Σύνταγμα της χώρας, πράγμα που αποτελεί πάγιο αίτημα των αυτονομιστών. Παρόλα αυτά, η τοπική κυβέρνηση μπορεί να ανεξαρτητοποιηθεί μονομερώς, υπό την απειλή όμως να τεθεί η περιοχή εκτός ευρώ.

Μετά την καταμέτρηση του 97% των ψηφοδελτίων, το ψηφοδέλτιο "Μαζί για ναι", ο μεγαλύτερος αποσχιστικός συνασπισμός, λαμβάνει 62 έδρες. Το άλλο αποσχιστικό ψηφοδέλτιο, της αριστεράς, "Υποψηφιότητα Λαϊκής Ενότητας" (CUP), κερδίζει 10 έδρες.

Συνολικά οι 72 έδρες τους ξεπερνούν τον απόλυτο αριθμό του 68, σε σύνολο 135. Η συμμαχία λοιπόν του "ναι" στην απόσχιση, συγκεντρώνει την πλειοψηφική στήριξη του λαού.

Το ποσοστό συμμετοχής ανήλθε σε 77%, υπερβαίνοντας κατά 10 μονάδες εκείνο των τελευταίων περιφερειακών εκλογών το 2012. Η συσπείρωση και η υψηλή συμμετοχή επετεύχθη, κάτι που γκρεμίζει το επιχείρημα της Μαδρίτης περί εκλογών που δεν έχουν το λαϊκό έρεισμα.

Σε αντίθεση με την εξέλιξη αυτή, ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος Λαϊκού Κόμματος (PP) στην Ισπανία δήλωσε, ότι οι Καταλανοί απέρριψαν την ανεξαρτησία, καθώς τα δύο ψηφοδέλτια των κομμάτων που ζητούσαν ανεξαρτησία απέσπασαν την πλειοψηφία στο περιφερειακό κοινοβούλιο με λιγότερο από το ήμισυ των ψήφων. Πράγματι, τα δύο ψηφοδέλτια συγκέντρωσαν το 47,8% των ψήφων. Παρόλα αυτά, η ερμηνεία του παραπάνω αποτελέσματος είναι αρκετά θολή.

"Αυτοί που κέρδισαν σε έδρες, δεν κέρδισαν σε ψήφους, κατά συνέπεια, έχασαν το δημοψήφισμα", είπε η Ινές Αριμάντα, επικεφαλής του ψηφοδελτίου του Ciudadanos, του φιλελεύθερου κόμματος κατά της ανεξαρτησίας.

 

Το δεδομένο είναι, πως ο αυτονομιστής Αρτούρ Μας, κέρδισε την περιφερειακή κυβέρνηση και σκέφτεται σοβαρά μια κίνηση μονομερούς ενέργειας. Λειτουργεί όμως υπό τη Δαμόκλειο σπάθη του Ραχόι, που ακολουθεί τη στρατηγική που ακολούθησαν και οι εταίροι μας πρόσφατα, στην περίπτωση της Ελλάδας.

Ωστόσο, το αποτέλεσμα θέτει σε ανησυχία την κεντρική κυβέρνηση των Ισπανών αλλά και την Κομισιόν. Ο Μας ζητούσε δημοψήφισμα όμοιο με εκείνο που έγινε στη Σκωτία. Πέρυσι, πραγματοποιήθηκε ένα που βγήκε άκυρο από τον Ραχόι, λόγω χαμηλής συμμετοχής, όπως ήταν η επίσημη ετυμηγορία. Τώρα, είναι αρκετά πιθανό να επαναληφθεί.

Ενορχηστρωμένο σχέδιο τρομοκράτησης τύπου "Grexit"

Ο ηγέτης της συντηρητικής κυβέρνησης Μαριάνο Ραχόι ενεπλάκη προσωπικά στην προεκλογική εκστρατεία τασσόμενος υπέρ μιας "ενωμένης Ισπανίας". Ο Ραχόι προειδοποίησε τους Καταλανούς ότι σε περίπτωση μονομερούς ανεξαρτησίας, κινδυνεύουν με αποκλεισμό από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ραγδαία αύξηση της ανεργίας και κατάρρευση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Παρά τις προσπάθειές του, το Λαϊκό Κόμμα έχασε οκτώ έδρες, πέφτοντας από τις 19 στις 11.

 

Από την άλλη, μετά την ανακοίνωση της νίκης των αυτονομιστών, ο Γερμανός κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ, δήλωσε πως η Καταλονία θα πρέπει να τηρήσει τις ευρωπαϊκές συνθήκες και το ισπανικό Σύνταγμα.

"Είμαστε πεπεισμένοι ότι είναι σημαντικό όσον αφορά όλα αυτά, που συμβαίνουν αυτήν τη στιγμή, να διατηρηθεί η κυριαρχία του νόμου και σε σεβασμό των συνθηκών της ΕΕ και σε σεβασμό της εθνικής νομοθεσίας, δηλαδή του ισπανικού Συντάγματος", δήλωσε ο Ζάιμπερτ σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε.

Ο επικεφαλής της περιφερειακής κυβέρνησης της Καταλονίας Αρτούρ Μας, τόνισε από τη δική του μεριά ότι οι Καταλανοί ψήφισαν υπέρ της ανεξαρτησίας. Ωστόσο το Σύνταγμα της Ισπανίας δεν επιτρέπει την απόσχιση μιας περιοχής και ως εκ τούτου μια τέτοια προοπτική εξακολουθεί να είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό υποθετική, όπως είπαμε και παραπάνω.

Ποιες θα είναι οι συνέπειες μιας απόσχισης;

Για να καταλάβουμε τις συνέπειες μιας μονομερούς απόσχισης, αρκεί να σκεφτούμε πως η πλούσια γη της Καταλονίας αποτελεί κινητήριο δύναμη για την οικονομία των Ισπανών.

Χωρίς την Καταλονία, η Ισπανία θα χάσει το 16% του πληθυσμού της, το 25% των εξαγωγών της και το 19% του ΑΕΠ της. Η Βαρκελώνη αποτελεί μακράν τον πρώτο τουριστικό προορισμό σε ολόκληρη τη χώρα και έναν από τους κορυφαίους σε όλο τον κόσμο, με τα έσοδα καθαρά από την άφιξη και διαμονή τουριστών να φτάνουν σε δυσθεώρητα ύψη.

Παράλληλα, τόσο στον εμπορικό όσο και στον βιομηχανικό τομέα, η Βαρκελώνη αποτελεί ίσως τον βασικότερο πυλώνα της ισπανικής οικονομίας.

Για να αποτρέψει τις απώλειες, ο Ραχόι έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη των συντηρητικών συμμάχων του στην Ευρώπη, όπως της Άγγελα Μέρκελ και του Ντέιβιντ Κάμερον, αλλά και του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα ο οποίος τάχθηκε υπέρ μιας "ενωμένης" Ισπανίας.

"Μοιραζόμαστε την αντίληψη ότι υπάρχουν ευρωπαϊκές συνθήκες που μας δεσμεύουν όλους, και αυτές οι συνθήκες εγγυώνται εθνική ακεραιότητα και αυτοκυριαρχία σε κάθε χώρα. Για αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό ο νόμος να γίνεται σεβαστός τόσο σε ό,τι αφορά το εθνικό όσο και σε ό,τι αφορά το διεθνές δίκαιο", είπε την Τρίτη και η ίδια η Α. Μέρκελ.

Προφανώς και δεν μας κάνουν εντύπωση τα παραπάνω. Όταν η Σκωτία προετοιμαζόταν για δημοψήφισμα εξόδου από το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαμήνυσε πως κάθε αποσχισθείσα περιοχή θα παύει να αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα πρέπει να υποβάλει νέο αίτημα για ένταξη.

Η Ισπανία είναι μέλος της Ε.Ε. από το 1986, αλλά και μέλος της ευρωζώνης, που σημαίνει πως σε περίπτωση εξόδου από την ενωμένη Ευρώπη η Καταλονία θα πρέπει κατά πάσα πιθανότητα να βρει και δικό της νόμισμα, όπως υποστηρίζει η Κομισιόν, κάτι που δεν είναι μια ρεαλιστική λύση για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Αν η Καταλονία αποφάσιζε να φύγει μετά τα τελευταία γεγονότα, θα προκαλούσε τεράστιο ρήγμα στο ενιαίο ευρώ. Η λιτότητα που υποστηρίζει φανατικά και ο Ραχόι, απορρίπτεται στην περιοχή των Καταλανών, οι οποίοι στην ουσία αποδοκιμάζουν την εθνική πολιτική. Το οικονομικό δόγμα του Βερολίνου βρίσκεται εδώ και καιρό εν τρικυμία, με τις επιπτώσεις του να επηρεάζουν όλο και περισσότερο την μεσαία τάξη της Ευρώπης και να πολλαπλασιάζουν τις αντιδράσεις αλλά και τις λαϊκιστικές δυνάμεις που θέλουν να τις καπηλευτούν.

Γύρω από το εθνικό επιχείρημα υπερηφάνειας και ανεξαρτησίας, συσπειρώνεται η ανέχεια, η αποδοκιμασία, η φτωχοποίηση και η ανεργία. Η "ελεύθερη Καταλονία" γίνεται σημαία, ωστόσο επί της ουσίας, η σημαία αυτή ράβεται από την απογοήτευση των ψηφοφόρων.

Ένα από τα κύρια παράπονα των Καταλανών είναι ότι τα φορολογικά έσοδά τους επιδοτούν άλλες περιοχές της Ισπανίας. Το 2010, οι Καταλανοί συνεισέφεραν 61,87 δις ευρώ σε φόρους και τέλη στην ισπανική κυβέρνηση, αλλά πήραν πίσω μόνο 45,33 δις ευρώ. Η καταλανική κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να ανακτήσει το 8% του ΑΕΠ της, αν δεν έπρεπε να δίνει χρήματα στην ισπανική κυβέρνηση.

Έρχεται ντόμινο;

Η χώρα των Βάσκων,  η Σκωτία, η βόρεια Ιταλία, η Βαυαρία, περιοχές με μεγάλη επιρροή στις οικονομίες των κρατών τους θα μπορούσαν να ζητήσουν τη δική τους ανεξαρτησία για να υπερασπιστούν τα τοπικά κεκτημένα τους. Σε όλες τις παραπάνω περιοχές, τα τοπικιστικά ρεύματα ενισχύονται χρόνο με τον χρόνο και όσο "βαθαίνει" η ύφεση. Πλούσιες περιοχές βλέπουν το εισόδημα τους να φθίνει και μέσα στα σύνορα τους να γεννώνται προβλήματα που δεν υπήρχαν παλιά. Μαζί με τα ξερά πάνε και τα χλωρά κοινώς.

Βέβαια, στην Καταλονία, το κίνημα της ανεξαρτησίας δεν έχει μόνο οικονομικές βάσεις, αλλά και πολιτικές από τον καιρό του Ισπανικού εμφυλίου.

 

Αν η Καταλονία κατορθώσει όντως να γίνει ανεξάρτητη πέραν από αυτόνομη, το μέλλον της Ισπανίας ως ενιαίο κράτος θα είναι άκρως αβέβαιο. Πολύ δύσκολα θα μπορέσει να συγκρατήσει μέσα στους κόλπους της τη Χώρα των Βάσκων και τη Γαλικία, ενώ καθόλου βέβαιη δεν μπορεί να θεωρηθεί η παραμονή των νησιωτικών συμπλεγμάτων των Καναρίων, αλλά και των Βαλεαρίδων νήσων. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς πως πολύ δύσκολα το όνειρα μιας ανεξάρτητης χώρας με πρωτεύουσα της τη Βαρκελώνη, μπορεί να γίνει πραγματικότητα, όταν στο απέναντι στρατόπεδο βρίσκεται το σκληρό μπλοκ των συντηρητικών δυνάμεων της Ευρώπης, στην καρέκλα του οποίου στρογγυλοκάθεται η ίδια η Μέρκελ.

Η αυτοδιάθεση δεν αποτελεί όρο της Ε.Ε., ως γνωστόν. Πλέον μένει να δούμε αν ο Μας θα κινηθεί μονομερώς. Έχει ανακοινώσει πως θα το κάνει μέσα σε 18 μήνες, όσο χρειάζεται δηλαδή για να ψηφιστεί ένα νέο Σύνταγμα της περιοχής. Ο Μας έχει μιλήσει ανοιχτά για τη δημιουργία "κρατικών δομών" όπως μία νέα φορολογική αρχή, κοινωνική ασφάλιση, μια διπλωματική υπηρεσία, μια κεντρική τράπεζα και ακόμη και μια αμυντική δύναμη. "Θα ήταν αδύνατο να μην έχει η Καταλονία τη δική της αμυντική δομή, ακόμη και αν αυτή θα είναι μικρή", είχε δηλώσει στους FT. Πράγματα που απαιτούν προετοιμασία φυσικά.

Σε πανικό ο Ραχόι

Η κυβέρνηση Ραχόι προειδοποιεί ακόμα και σήμερα ότι εάν οι Καταλανοί πουν "ναι" στην απόσχιση θα χάσουν την ισπανική τους υπηκοότητα, ενώ στη μάχη μπήκε μέχρι και ο πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας προειδοποιώντας ότι θα αποκλείσει την Μπαρτσελόνα από την περίφημη La Liga, την κορυφαία ποδοσφαιρική κατηγορία της Ισπανίας.

Το Φουνταθιόν Αλτερνατίβας, ένα ινστιτούτο που πρόσκειται στο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE) υποστηρίζει σε ανάλυσή του που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα ότι μια απόσχιση της Καταλονίας παρά την αντίθεση της Μαδρίτης είναι "αντίθετη με το ευρωπαϊκό δίκαιο" το οποίο αναγνωρίζει την εδαφική ακεραιότητα των χωρών-μελών.

"Μια μονομερής ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, που θα γίνει κατά παράβαση του ισπανικού Συντάγματος και των (ευρωπαϊκών) Συνθηκών, καθιστά πρακτικά αδύνατο για μια υποθετικά ανεξάρτητη Καταλονία (...) να γίνει δεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή ακόμη και να ξεκινήσει της διαδικασία διαπραγμάτευσης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να ενταχθε" γράφει στην ανάλυσή του το ινστιτούτο. Υπενθυμίζει άλλωστε ότι για να ενταχθεί μια χώρα στην ΕΕ απαιτείται ομοφωνία όλων των υπολοίπων μελών, κατά συνέπεια και της Ισπανίας.

Το πλέον ρεαλιστικό λοιπόν, είναι η Καταλονία να αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη αυτονομία και φοροελαφρύνσεις, για να αποφευχθεί το χειρότερο για τον Ραχόι σενάριο. Σαν αντεπιχείρημα, οι αυτονομιστές λένε πως μπορούν να γίνουν μέρος της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών των χωρών εκτός ευρώ, όπως η Ελβετία και η Νορβηγία. Μόνο που αυτό δεν εξαρτάται από τους ίδιους, αφού πρώτα πρέπει να πάρουν το πράσινο φως από τη μεριά του γερμανικού κοινοβουλίου.

Σε ό,τι αφορά την οικονομική επιβίωση της Καταλονίας, η Telegraph αναφέρει:

Το ΑΕΠ της Καταλονίας είναι 209 δις ευρώ, περίπου στο ίδιο επίπεδο με αυτό της Πορτογαλίας. Αλλά η οικονομία της είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα δεχθεί ένα πλήγμα στον απόηχο της διαίρεσης, όπως συνέβη με την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία για το ως επί το πλείστον φιλικό χωρισμό τους το 1993. Αν διώξουν την Καταλονία από την ΕΕ, θα πρέπει να εισαγάγει ένα νέο νόμισμα, να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος σε ξένο νόμισμα χωρίς πρόσβαση στις αγορές ομολόγων και να έχει περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ.

Θα είναι σε θέση να ζητήσει τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Η Ισπανία θα γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Καταλονίας, αλλά η Μαδρίτη θα μπορούσε να διεκδικήσει κάποια από τα δισεκατομμύρια που θα χάσει από φορολογικά έσοδα από την περιοχή, με την επιβολή δασμών στα καταλανικά αγαθά και υπηρεσίες. Οι ξένοι επενδυτές μπορεί επίσης να διστάσουν να επενδύσουν χρήματα στο νέο κράτος ενώ υπάρχει νομική και πολιτική αστάθεια.

 

Ημερομηνίες-σταθμοί μέχρι την 28η Σεπτεμβρίου του 2015

11 Σεπτεμβρίου 1714: Η λήξη της πολιορκίας της Βαρκελώνης σήμανε το τέλος του πολέμου της ισπανικής διαδοχής. Η Καταλονία τάχθηκε στο πλευρό των ηττημένων Αψβούργων και κατακτήθηκε από τη Μαδρίτη. Η 11 Σεπτεμβρίου αποτελεί εθνική εορτή για την Καταλονία στη μνήμη των νεκρών του 1714.

15 Σεπτεμβρίου 1932: Κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας (1931-1939) το κοινοβούλιο χορήγησε για πρώτη φορά καθεστώς αυτονομίας στην Καταλονία.

1939 – 1975: Επί δικτατορίας Φράνκο η Καταλονία χάνει κάθε αυτονομία και τα καταλανικά απαγορεύονται.

6 Δεκεμβρίου 1978: Ο ισπανικό λαός επικυρώνει με δημοψήφισμα το νέο σύνταγμα, που προβλέπει καθεστώς αυτονομίας για τις περιφέρειες της χώρας.

25 Οκτωβρίου 1979: Διενέργεια δημοψηφίσματος με το 88,1% των Καταλανών να τάσσεται υπέρ της αυτονομίας. Το ισπανικό κοινοβούλιο αναγνωρίζει το αποτέλεσμα. Υιοθετείται η καταλανική ως επίσημη γλώσσα μαζί με την ισπανική.

18 Ιουνίου 2006: Η Καταλονία λαμβάνει καθεστώς διευρυμένης αυτονομίας με δημοψήφισμα.

11 Σεπτεμβρίου 2012: Πάνω από ενάμιση εκατομμύριο πολίτες διαδήλωσαν στη Βαρκελώνη, ζητώντας την ανεξαρτησία της Καταλονίας.

17 Δεκεμβρίου 2012: Οι αυτονομιστές κερδίζουν τις τοπικές εκλογές.

18η Δεκεμβρίου 2012: Ο ηγέτης της Καταλονίας Αρτούρ Μας, ανακοινώνει την ύπαρξη συμφωνίας για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας.

25 Μαρτίου 2014: Το Συνταγματικό Δικαστήριο κρίνει παράνομη το δημοψήφισμα.

19 Σεπτεμβρίου 2014: Ο νόμος που επιτρέπει τη διεξαγωγή μιας "διαβούλευσης" για την ανεξαρτησία της περιοχής από την Ισπανία, περνά από το Κοινοβούλιο της Καταλονίας

29 Σεπτεμβρίου 2014: Το συνταγματικό δικαστήριο αναστέλλει τη "διαβούλευση", μετά από προσφυγή της κυβέρνησης του Μαριάνο Ραχόι.

30 Σεπτεμβρίου 2014: Μαζική διαδήλωση των Καταλανών υπέρ της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος.

http://news247.gr/eidiseis/kosmos/diethnis-politiki/pws-tha-ephreasei-thn-eyrwph-mia-endexomenh-aposxish-ths-katalonias.3688346.html?utm_source=News247&utm_medium=MintaXasete_article&utm_campaign=24MediaWidget