Τα Μ.Μ.Ε. προκαλούν τρεις βασικές κατευθυνόμενες ψυχολογικές αντιδράσεις στον άνθρωπο που τα παρακολουθεί:
1. Κατασκευάζουν μια πλαστή και «συγκεκριμενοποιημένη» εικόνα του κοινωνικού συνόλου και με αυτό τον τρόπο προβάλλουν συγκεκριμένες επίσης τάσεις και καταστάσεις, ενώ αποσιωπούν άλλες.Αν π.χ. μερικές εφημερίδες περιγράφουν ένα γεγονός ως «κοινωνικής σημασίας» ή «μεγάλου κοινωνικού ενδιαφέροντος», τότε ο πολίτης θεωρεί αυτοματικά το συγκεκριμένο γεγονός ως σημαντικό, ενώ ο ίδιος σε άλλη περίπτωση ίσως θεωρούσε σημαντικό ένα άλλο γεγονός.
Αυτόν τον σκοπό εξυπηρετούν και οι διάφορες δημοσκοπήσεις, γκάλοπ, μετρήσεις δημοτικότητας και οι κάθε λογής κατασκευασμένες στατιστικές αναλύσεις του πληθυσμού. Όλες αυτές βασίζονται στο ότι ο μέσος πολίτης δεν γνωρίζει τους τρόπους με τους οποίους οι στατιστικές μπορούν να «μαγειρευτούν» ώστε να δώσουν συγκεκριμένα αποτελέσματα και τις αποδέχεται ως «επιλογές του κοινωνικού συνόλου».
Όμως τι θα γινόταν αν δεν υπήρχαν τα κλασικά Μ.Μ.Ε. (εφημερίδες και τηλεοράσεις), αλλά ο καθένας μας ενημερωνόταν από κάποιο αποκεντρωμένο μέσο ενημέρωσης, όπως ένα ειδικό έντυπο ή μέσω τηλεφώνου, μονάχα για τα θέματα που ενδιαφέρουν τον ίδιο;
Ίσως ακούγεται επικίνδυνο, αλλά μήπως ο κάθε πολίτης θα ήταν έτσι πιο ελεύθερος να αποφασίσει τη δική πορεία δράσης και άρα θα ήταν πιο απρόβλεπτος;
Νομίζω λοιπόν ότι ένα πραγματικά δημοκρατικό και ελεύθερο κράτος που θέλει να προάγει την αυτοδιάθεση των πολιτών, θα πρέπει να θεσπίσει νόμο που να απαγορεύει τα Μ.Μ.Ε. να μιλούν εκ μέρους του «κοινωνικού συνόλου» ή να διαφημίζουν «κυρίαρχες τάσεις». Υπάρχει μόνο ένας νόμιμος θεσμός για να οριστεί η θέληση του κοινωνικού συνόλου, και αυτός είναι οι εκλογές.
2. Κατασκευάζουν μια ψεύτικη εικόνα της πραγματικότητας, «σκηνοθετώντας» καταστάσεις και γεγονότα, τονίζοντας επιλεκτικά κάποιες πλευρές των γεγονότων και αποσιωπώντας άλλες (και το ίδιο ακριβώς κάνουν οι κάθε λογής στατιστικές που ανέφερα και στο 1). Όταν αυτό συμβαίνει με συγκεκριμένη πρόθεση επηρεασμού των πολιτών, τότε ονομάζεται Παραπληροφόρηση.
Tα Μ.Μ.Ε. διαφημίζουν την «εγκυρότητα» και «αντικειμενικότητά» τους, που βασίζεται –κατ' αυτά– στον «μεγάλο αριθμό εκείνων που τα παρακολουθούν» και αποτρέπουν τον θεατή τους από την παραπέρα έρευνα. Δυστυχώς, ο πολίτης σπάνια έχει τη συναίσθηση ότι είναι αδύνατον να λάβει ουσιαστική ενημέρωση για κάποιο θέμα αν δεν ασχοληθεί και από μόνος του, ενεργά, αντλώντας όσο περισσότερα στοιχεία μπορεί από πολλές εναλλακτικές πηγές και με προσωπική έρευνα των γεγονότων.
Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, ένα πραγματικά δημοκρατικό κράτος, πρέπει να θεσπίσει νόμο που να υποχρεώνει τα Μ.Μ.Ε. να υπενθυμίζουν πάντοτε στους θεατές τους πως ό,τι παρουσιάζουν είναι οι δικές τους ερμηνείες για τα γεγονότα.
3. Εδώ βρίσκεται η σημαντικότερη ίσως αρνητική ψυχολογική λειτουργία των Μ.Μ.Ε.: Αν ο πολίτης αποδέχεται χωρίς αμφιβολία το ψεύτικο «κύρος» των Μ.Μ.Ε., αποδέχεται επίσης άκριτα την ψευδαίσθηση ότι «συμμετέχει στα κοινά» και ότι ενημερώνεται πραγματικά, ενώ στην πραγματικότητα είναι καθισμένος στο σαλόνι του σπιτιού του.
Ο αποχαυνωμένος τηλεθεατής, δεν συμμετέχει καθόλου. Αντίθετα, εκείνη τη στιγμή βρίσκεται ακριβώς στην αντίθετη θέση: Είναι τελείως αποκομμένος από τα κοινά, και λαμβάνει μια κατευθυνόμενη πληροφόρηση, που πολλές φορές έχει σκοπό να τον αποπροσανατολίσει ή να τον καθησυχάσει.
Μια πραγματική δημοκρατική κοινωνία πρέπει λοιπόν να προασπίζει και να κατοχυρώνει την ελεύθερη έκφραση εκείνων που θα προσπαθήσουν να ξυπνήσουν τον κοιμισμένο θεατή θίγοντας τον εφησυχασμό του, προσβάλλοντας τους θεσμούς του, σατιρίζοντας τις καθωσπρέπει αντιλήψεις του, απαξιώνοντας τα κατεστημένα και απομυθοποιώντας τα σύμβολα και τα ιερά του.
Ένα Μ.Μ.Ε. που προσπαθεί να «πουλήσει» κύρος και εγκυρότητα και αρνείται την κριτική ή την αμφιβολία, είναι ένα ύποπτο Μ.Μ.Ε. Fnord.
http://noetic-on.blogspot.com/2007/08/blog-post_23.html
