Ο μεγάλος Έλληνας ζωγράφος, Γιάννης Νίκου μιλά στον «Πρωινό Τύπο»
Γιάννης Νίκου: «Θέλω ο θεατής
να αισθάνεται ότι μετέχει του έργου»
Την Κυριακή τα εγκαίνια της ατομικής του έκθεσης
στο χώρο «Ελευθερία» με τίτλο «Ονειρόγραμμα»
Παρά το γεγονός ότι ο διακεκριμένος Έλληνας ζωγράφος, Γιάννης Νίκου ζει στην περιοχή μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια, δεν είχα την τιμή και τη χαρά να τον γνωρίσω. Η ευκαιρία μου δόθηκε με την απόφασή του να αποδεχθεί την πρόσκληση της ΔΕΚΠΟΤΑ ( Δημοτική Επιχείρηση Κοινωνικής Πολιτιστικής Τουριστικής Ανάπτυξης Δήμου Δράμας) για τη διοργάνωση μίας ατομικής του έκθεσης στη Δράμα, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ονειρούπολης με τίτλο «Ονειρόγραμμα». Μέσω μιας κοινής μας φίλης, η συνάντησή μας δεν άργησε να προγραμματιστεί.
Συνέντευξη στην Στέλλα Σταυρίδου
Ένα μουντό αλλά συνάμα ζεστό πρωινό ξεκινήσαμε για τον Βαθύτοπο Νευροκοπίου, όπου λίγο έξω από το χωριό, ο Γιάννης Νίκου και η σύντροφος της ζωής του, Χριστιάνα, επέλεξαν, με γνώμονα την αγάπη που τρέφουν για τη φύση, να δημιουργήσουν εκεί το χώρο τους. Σε μία έκταση, όπου η φύση είχε «παραδοθεί», ο Γιάννης και η Χριστιάνα Νίκου, αποφάσισαν να της δώσουν και πάλι ζωή. Με προσωπικό μόχθο, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα αλσύλλιο με μοναδικό «αντίτιμο» να τους φιλοξενήσει.
Ο Γιάννης Νίκου μας υποδέχθηκε στο κεφαλόσκαλο του σπιτιού του με ένα συγκρατημένο χαμόγελο. Μας ξάφνιασε ευχάριστα όταν τα πρώτα του λόγια δεν περιορίστηκαν στο μεγάλο έργο που έχει να επιδείξει ως ζωγράφος διακεκριμένος στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλά στη δημιουργία του αλσυλλίου που απλωνόταν μαγευτικό μπροστά μας. «Όταν πατήσαμε σ’ αυτή τη γη, αντικρίσαμε μία «γυμνή» έκταση. Δεν υπήρχε τίποτα. Κρανίου τόπος. Σήμερα, με καμάρι βλέπουμε να μεγαλώνουν μέρα με τη μέρα όλα τα δενδρύλλια που φυτέψαμε με ιδιαίτερο σεβασμό και αγάπη απέναντι στη φύση».
Ο Γιάννης Νίκου δεν είναι δραμινής καταγωγής. Παρόλα αυτά γνώρισε πριν πολλά χρόνια την περιοχή μας και αμέσως «ερωτεύτηκε» τη φύση της. Έζησε για αρκετά χρόνια στην Ιταλία, όπου η σύζυγός του, Χριστιάνα ήταν Γενικός Πρόξενος στη Γένοβα. Έργα του υπάρχουν σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, Αμερική, Ολλανδία, Βέλγιο μέχρι Αυστραλία και Αίγυπτο.
Η πόρτα του σπιτιού άνοιξε διάπλατα και μπροστά μας μία τεράστια πινακοθήκη, όπου το κάθε μέρος της φιλοξενεί αντιπροσωπευτικούς πίνακες από κάθε ενότητα του έργου του Γιάννη Νίκου. Έτσι με την ξενάγηση που ακολούθησε μάς δόθηκε η ευκαιρία να «ταξιδέψουμε» στο φανταστικό κόσμο των έργων του.
Μας εκμυστηρεύτηκε ότι τον ευχαριστεί αφάνταστα να δουλεύει με μολύβι. Τα υλικά που χρησιμοποιεί είναι μολύβι και λάδι. Τα υπόλοιπα υλικά του φαίνονται ευτελή. Εξάλλου, όπως μας εξήγησε, τα έργα που έχουν διασωθεί στα μουσεία και έχουν διάρκεια ζωής είναι από μολύβι και οι ελαιογραφίες. «Τα άλλα είναι αδοκίμαστα στο χρόνο. Δεν ξέρουμε δηλαδή σε εκατό χρόνια πως θα είναι ένα έργο από τέμπερα».
Η δουλειά του Γιάννη Νίκου διαχωρίζεται σε θεματικές ενότητες· ο ιστορικός – μυθολογικός κύκλος, ο ρομαντικός κύκλος, ο αλληγορικός – παγανιστικός, ο μοντέρνος κύκλος, οι προσωπογραφίες, οι θαλασσογραφίες και φυσικά μία μεγάλη ενότητα αποτελούν και τα «μολύβια», τα οποία δεν είναι σκίτσα, αλλά είναι έργα με μολύβι. Μάλιστα πολλές φορές είναι στην ίδια διάσταση με το ίδιο το έργο.
Ο Γιάννης Νίκου μας οδήγησε στο εργαστήριό του· σ’ ένα χώρο ζεστό και μ’ ένα τεράστιο παράθυρο στην υπέροχη φύση που περιβάλλει το σπίτι. Αν και οι ερωτήσεις που είχαμε προετοιμάσει περιοριζόντουσαν αρχικά στο έργο του, η γνωριμία μας με τον άνθρωπο – καλλιτέχνη ήταν επόμενο να μας δώσει νέα τροφή για τη συνέντευξη που ακολουθεί.
Για πρώτη φορά, αν και ζείτε αρκετά χρόνια στην περιοχή μας, αποφασίσατε να πραγματοποιήσετε έκθεση ζωγραφικής στη Δράμα. Αν δεν κάνω λάθος είναι η τρίτη φορά που εκθέτετε έργα σας στη Δράμα.
Ναι, παλαιότερα είχα κάνει μία έκθεση στην αίθουσα «Μελίνα» και ενδιάμεσα παρουσιάσαμε μία έκθεσή μου με το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών Δράμας.
Πριν εγκατασταθείτε στη Δράμα ζούσατε στην Ιταλία. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να επιστρέψετε στην Ελλάδα και πολύ περισσότερο να επιλέξετε τη Δράμα;
Είχα μεγάλη διάθεση να δοκιμάσω καινούργια πράγματα στη ζωγραφική. Επέμενα λοιπόν να γυρίσουμε από την Ιταλία. Πουλήσαμε το σπίτι μας στο Μαρούσι για να πραγματοποιήσουμε ένα όνειρο, το οποίο ήταν να έρθουμε εδώ. Παρόλο που γυρίσαμε όλη την περιοχή μας άρεσε η συγκεκριμένη τοποθεσία. Έτσι αγοράσαμε κατ’ αρχήν το κτήμα και ακολούθως ξεκίνησε η δενδροφύτευση, η οποία κράτησε πολλά χρόνια. Σκεφτείτε ότι ξεκινήσαμε να φυτεύουμε έλατα του ενός μέτρου και σήμερα το ύψος τους ξεπερνά τα 20 μέτρα. Ο χρόνος περνάει και αυτά που κάναμε μένουν πίσω σαν έργο.
Σαν πιονιέροι ξεκινήσαμε το 1990. Χτίσαμε το σπίτι, ενώ παράλληλα αγοράστηκαν κάποια διπλανά κτήματα, όπως μια έκταση με άγρια λεύκη. Ο ιδιοκτήτης της εν λόγω έκτασης είχε αποφασίσει να δώσει τα δέντρα για να γίνουν χαρτί Softex. Τότε αποφάσισα να αγοράσω το κτήμα για να σώσω τα δέντρα. Έτσι κι έγινε. Ότι μπορέσαμε να περισώσουμε είναι περιφραγμένο.
Μιλήσατε για όνειρο. Γνωρίζατε την περιοχή;
Κατ’ αρχήν δεν είμαι Δραμινός. Θα λέγαμε ότι είμαστε ουρανοκατέβατοι. Ως φυσιολάτρης γνώρισα το μέρος, μου άρεσε, έφερα τη γυναίκα μου και αποφασίσαμε να κάνουμε μία νέα αρχή. Να κάνουμε καινούργια πράγματα σε μια περιοχή που μας αρέσει πολύ. Εξάλλου είναι μέρος της άγνωστης Ελλάδας. Και μακάρι να μείνει άγνωστη για να διασωθεί. Γιατί διαφορετικά, τα «καλά» του πολιτισμού είναι και ο αφανισμός της φύσης.
Η φύση της περιοχή μας λοιπόν σας έδωσε την ευκαιρία να πραγματοποιήσετε ένα όνειρό σας. Αυτές τις ημέρες στο κέντρο της πόλης της Δράμας απλώνεται, όπως κάθε χρόνο, μία μικρότερη πόλη, η «Ονειρούπολη», στο πλαίσιο της οποίας διοργανώνεται μία ατομική σας έκθεση με τίτλο «Ονειρόγραμμα». Τι επιλογές έχετε κάνει; Από ποιες συλλογές σας θα είναι τα έργα που θα συνθέσουν την έκθεσή σας στη Δράμα;
Θα εκθέσω τουλάχιστον από τρεις ενότητες αντιπροσωπευτικά έργα, γιατί ο χώρος, όπως γνωρίζετε, είναι ωραίος, σωστός, αλλά δεν είναι τεράστιος. Σκεφτείτε ότι είχα κάνει μία έκθεση στο Γκάζι, η οποία εκτεινόταν σε πέντε αίθουσες. Αυτό δεν μπορεί να γίνει εδώ. Θα γίνει όμως μία πολύ όμορφη έκθεση με αντιπροσωπευτικά έργα από τις πιο δουλεμένες ενότητες.
Παρατηρούμε ότι σε πολλά έργα σας κυριαρχεί η φαντασία με πινελιές ιστορίας και μυθολογίας. Αυτό όμως που μας εντυπωσιάζει είναι η τελειότητα που διακρίνει κανείς στους πίνακές σας. Θαρρείς ότι αντικρίζουμε φωτογραφίες και όχι πίνακες ζωγραφικής. Μας δίνετε την εντύπωση ότι καταφέρατε να διεισδύσετε σ’ έναν φανταστικό κόσμο με τη φωτογραφική σας μηχανή ανά χείρας.
Μα, η επιδίωξή μου είναι να βάλω τον θεατή μέσα στον πίνακα. Δεν τον θέλω απ’ έξω. Θέλω να αισθάνεται ότι μετέχει, ότι βρίσκεται στο δρόμο που απεικονίζεται σ’ έναν πίνακα. Θέλω ο θεατής να αισθάνεται ότι μετέχει του έργου. Η τεχνική πρέπει να είναι άψογη. Εξάλλου δουλεύω πάρα πολλά χρόνια.
Πότε συνειδητοποιήσατε ότι σας εκφράζει η ζωγραφική, ότι θέλετε να ασχοληθείτε με την τέχνη της ζωγραφικής;
Η μητέρα μου ήταν ερασιτέχνης ζωγράφος. Από δώδεκα ετών λοιπόν ξεκίνησα τις ελαιογραφίες και από δεκατεσσάρων χρόνων άρχισα να πουλάω έργα μου. Ακολούθησε η Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και μετά μία μεγάλη διαδρομή στα μουσεία της Ευρώπης, ως φοιτητής. Εκεί, βλέποντας και διαβάζοντας τα έργα των μεγάλων ζωγράφων, πραγματικά σπούδασα ζωγραφική. Προσπάθησα να ανακαλύψω και να μάθω τι είχαν να πούνε, τι είχαν κρυμμένο μέσα στο έργο. Έμαθα να αποκρυπτογραφώ, να παίρνω τα στοιχεία που με ενδιέφεραν και μετά μ’ ένα δικό μου μύλο να τα αλέσω και να βγάλω πλέον τη δικιά μου φαντασία, θωρακισμένη με γνώση και συνέπεια σ’ αυτό που κάνω.
Από τη διαδρομή σας στα μουσεία της Ευρώπης και τη επαφή σας με τα έργα των μεγάλων ζωγράφων, τι σας γοήτευσε περισσότερο;
Είναι λίγο δύσκολο να πω ποιος είναι ο αγαπημένος μου ζωγράφος. Μ’ αρέσει η καλή ζωγραφική. Όμως σαν μια ιδιαίτερη διάσταση για μένα είναι οι Φλαμανδοί ζωγράφοι, όπως ο Ρέμπραντ, ο Μπος, ο Μπρέγκελ, ο Ρότζερ Βαν ντερ Βάιντεν, ο Κράναχ· όλοι αυτοί με συγκινούν ιδιαίτερα. Μου δόθηκε η ευκαιρία να τους μελετήσω από κοντά και με άνεση χρόνου.
Αλήθεια, πόσους πίνακες έχετε δημιουργήσει μέχρι σήμερα;
Υπολογίζω ότι έχουν πουληθεί περίπου 3.000 έργα. Πάντα ήμουν πολύ παραγωγικός, αλλά και γρήγορος. Όταν ζωγραφίζω δεν αργώ και επιδεικνύω μία συνέπεια στην παραγωγή. Δεν αφήνω κενά. Πάω στο επόμενο έργο. Στο εργαστήριό μου έρχομαι στις 6.30-7.00 το πρωί και 7.30 έχω αρχίσει ήδη και ζωγραφίζω μέχρι αργά το μεσημέρι.
Είστε λοιπόν σκληρός εργάτης της Τέχνης...
Σαφώς και είμαι εργάτης της Τέχνης. Ναι, αν με ρωτούσαν τι είμαι, θα έλεγα εργάτης της Τέχνης. Διαφορετικά δεν έχεις έργο. Αν περιμένεις, όπως λένε, «να μου έρθει η έμπνευση», ή «σήμερα έχω ταλέντο» ή «σήμερα δεν έχω», ή «θα έχω αύριο», δεν κάνεις έργο. Αν δεν ξεκινήσεις να δουλεύεις, πράγματι, ως εργάτης της Τέχνης, το έργο σου θα είναι περιορισμένο. Και όταν είναι περιορισμένο, δεν έχει και δυνατότητες.
Σε προηγούμενη συνέντευξή σας διαβάσαμε ότι η πρώτη σειρά έργων σας ήταν μία πολύ σκληρή σειρά από σουρεαλιστικά θέματα. Πώς «περάσατε» στη ζωγραφική του φανταστικού;
Κατ’ αρχήν και ο σουρεαλισμός και η ζωγραφική του φανταστικού και ο λαϊκός σουρεαλισμός, που λένε ότι ανήκω τώρα, είναι παραστατική ζωγραφική. Σαν νέος είχα πιο άγρια ματιά στα πράγματα. Η αυτόματη γραφή του σουρεαλισμού με άγγιζε τότε. Δουλεύοντας όμως με τα χρόνια άρχισαν να μπαίνουν κι άλλα στοιχεία, τα οποία ήταν πιο πραγματικά από τη «διασπασμένη» πραγματικότητα του σουρεαλισμού. Βλέπεις, να βγαίνει ένα χέρι από μία σόμπα που κρατάει ένα μάτι. Είναι λίγο άγριο. Είναι σουρεαλισμός. Σιγά, σιγά, θα απομακρυνθεί η σόμπα και θα ελευθερωθεί το χέρι και μάλιστα θα αρχίσει να ανήκει σε κάποιο κεφάλι. Έτσι λοιπόν αρχίζει και δημιουργείται ένας καινούργιος κόσμος, ο οποίος, δουλεύοντας και βάζοντας μέσα - από ανάγκη που έχω - σύμβολα, δηλαδή μια ζωγραφική που είναι και συμβολική, αρχίζει και μορφοποιείται ο μαγικός ρεαλισμός, αφήνοντας πίσω τον σουρεαλισμό, ο οποίος μου έδωσε πολλά πράγματα, όμως κάποια στιγμή μάλλον ελευθερώθηκα. Έτσι μπόρεσα να προχωρήσω σε πράγματα που μου δίνουν την ευχέρεια να κάνω πίνακες που βοηθούν τον κόσμο να «ταξιδέψει». Αυτό το θεωρώ σαν μια υποχρέωση σε μια πραγματικότητα, η οποία πλήττεται από άγριες καταστάσεις, όπως βλέπουμε. Τουλάχιστον η τέχνη θεωρώ ότι πρέπει να μπορεί να ελαφρύνει τον άνθρωπο και να τον κάνει να αισθανθεί διαφορετικά, πιο ονειρικά, να «ταξιδέψει» κάπου αλλού, να φύγει από μια πραγματικότητα, η οποία πολλές φορές είναι δυσάρεστη.
Άλλωστε αυτό που με γεμίζει πραγματικά και μου δίνει τη δύναμη να συνεχίσω στο επόμενο έργο, είναι η ηθική ικανοποίηση που λαμβάνω από τον πελάτη μου. Όταν δηλαδή μου λένε ότι απολαμβάνουν τις στιγμές που ταξιδεύουν μέσα από ένα έργο μου.
Παρατηρούμε ότι πολλά έργα σας είναι εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία …
Λατρεύω τη μυθολογία. Ήταν μια εποχή που πιστεύω ότι ήξερα τη μυθολογία καλύτερα και από έναν φιλόλογο, έναν ιστορικό. Είχα μάθει όλες τις παραλλαγές των μύθων, τα ονόματα των «πρωταγωνιστών»… Η ελληνική μυθολογία έχει ένα τεράστιο ταξίδι. Δηλαδή σε βοηθάει να φεύγεις από την πραγματικότητα και πηγαίνεις σε επίπεδα τα οποία σου γεμίζουν την ψυχή, όπως αντίστοιχα και οι μεγάλες κωμωδίες και τραγωδίες της αρχαιότητας. Γενικά το αρχαίο ελληνικό πνεύμα είναι μοναδικό, είναι ανεπανάληπτο και ακόμα δεν έχει μελετηθεί όσο πρέπει.
Με έχει εντυπωσιάσει το γεγονός ότι υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι στο εξωτερικό που λατρεύουν την ελληνική γλώσσα, την ελληνική ιστορία, την ελληνική μυθολογία. Πιστεύω ότι ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων δεν έχει επισκεφθεί ποτέ την Ακρόπολη, τον Παρθενώνα. Αυτό με γεμίζει θλίψη. Κατ’ αρχήν έχουμε την πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου, την οποία όμως δυστυχώς δεν γνωρίζουμε. Στην καθημερινότητά μας μεταχειριζόμαστε για να επικοινωνήσουμε 200-300 λέξεις, τη στιγμή που υπάρχουν εκατομμύρια λέξεις. Δε γνωρίζουμε τον πλούτο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Αυτή είναι η ελληνική γλώσσα, η Ελλάδα. Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι όλοι θέλουν την Ελλάδα· θέλουν σήμερα να μας αγοράσουν πάμφθηνα…
Θα θέλατε να κάνετε ένα σχόλιο για τη σημερινή κατάσταση που βιώνουμε ως χώρα;
Με θλίβει πάρα πολύ. Σαν παιδί, σαν νέος είχα ζήσει σε μία άλλη Ελλάδα, η οποία έχει φύγει ανεπιστρεπτί. Με θλίβει γιατί καταλαβαίνω ότι δεν πρόκειται να επιστρέψουν εκείνες οι ημέρες που είχαμε την άνεση να μιλήσουμε, να κινηθούμε, να αποφασίσουμε, να διασκεδάσουμε. Η αγωνία μας σήμερα είναι πως θα πληρώσουμε τους λογαριασμούς. Είναι τρομακτικό και απάνθρωπο.
http://www.proinos-typos.gr/gr/index.php?option=com_content&view=article&id=13285:--------l-r&catid=45:themaproinoutypou&Itemid=107
