Του Αδάμ Γιαννίκου
Τις τελευταίες ημέρες η Αθήνα έχει κατακλυστεί από ξένους δημοσιογράφους που κάνουν επιτόπιο ρεπορτάζ για το δημοψήφισμα. Το ναι ή το όχι απασχολεί την παγκόσμια κοινή γνώμη και τα όσα μεταφέρουν οι συνάδελφοι από τους δρόμους της Αθήνας είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία για το αναγνωστικό και τηλεοπτικό κοινό να πάρουν μια εικόνα της Ελλάδας στις πιο δύσκολες στιγμές της των τελευταίων ετών.
Πόσο, όμως, αντικειμενική είναι αυτή η εικόνα; Και πόσο ευθυγραμμίζεται εσκεμμένα ή όχι με την κυρίαρχη αφήγηση στον συστημικό Τύπο, που, για να ερμηνεύσει τις πολιτικές προτεραιότητες της νέας ελληνικής κυβέρνησης, προσπερνά τις συνέπειες της λιτότητας και προτάσσει τη συλλογική ευθύνη των πολιτών απέναντι στην κρίση;
Ποιος πρέπει να ψηφίζει;
Χαρακτηριστικό είναι το ρεπορτάζ του αμερικανικού πρακτορείου Bloomberg (28/6) με τίτλο «Tsipras Asking Grandma to Figure Out If Greek Debt Deal Is Fair» («O Τσίπρας ζητά από τη γιαγιά να διαπιστώσει εάν η συμφωνία για το χρέος είναι δίκαιη»).
Διαβάζουμε στο δημοσίευμα: «Οικονομολόγοι με διδακτορικά και επενδυτές σε hedge funds μπορούν με δυσκολία να παρακολουθούν τις εξελίξεις της εξελισσόμενης κρίσης χρέους της Ελλάδας. Τώρα, δοκιμάστε να βάλετε τη γιαγιά να ψηφίσει για αυτήν. Αυτό κάνει ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, καλώντας σε έκτακτο δημοψήφισμα για τις 5 Ιουλίου (…) H απόφαση του Τσίπρα σημαίνει ότι όλοι, από ψαράδες σε οδηγούς ταξί και εργάτες σε εργοστάσια θα πρέπει να σχηματίσουν άποψη για το πακέτο, με το οικονομικό μέλλον της χώρας τους να “παίζεται”. Μια απόρριψη των όρων του πακέτου διάσωσης θα οδηγούσε σε έξοδο από την Ευρωζώνη και οικονομική συμφορά, η αποδοχή τους θα κρατούσε πιθανότατα την Ελλάδα στο ευρώ, αλλά με περισσότερη λιτότητα».
Το ρεπορτάζ παραθέτει τα λόγια της Αντιγόνης Λυμπεράκη (Ποτάμι) από ομιλία της στη Βουλή το περασμένο Σάββατο: «Αυτό πάνω στο οποίο η κυβέρνηση δεν μπορούσε να αποφασίσει μετά από πέντε μήνες, οι Έλληνες θα πρέπει να το αποφασίσουν σε πέντε ημέρες».
Απ' όλη τη συζήτηση στην Ολομέλεια, το ρεπορτάζ δεν μπόρεσε να βρει κάποια αξιόλογη τοποθέτηση βουλευτή της συμπολίτευσης, τη στιγμή μάλιστα που στον τίτλο απηύθυνε μια τόσο μεγάλη μομφή κατά του Έλληνα πρωθυπουργού.
Το ίδιο Σάββατο πραγματοποιήθηκε τεράστια συγκέντρωση αλληλεγγύης στη Μαδρίτη, ενώ, στις μέρες που ακολούθησαν, τη στήριξή τους στην απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να προχωρήσει σε δημοψήφισμα εξέφρασαν με άρθρα τους οικονομολόγοι, όπως ο Τζόζεφ Στίγκλιτς. Αν αυτές και παρόμοιες εκδηλώσεις αλληλεγγύης καταγράφονταν στην πλευρά του «Ναί», θα είχαν τιμητική θέση στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς Τύπου. Αντιθέτως, όπως γίνεται σε κάθε κρίση που αμφισβητεί τα ιερά και τα όσια της καθεστηκυΐας τάξης, τα διεθνη ΜΜΕ επέλεξαν να αποτυπώσουν στο χαρτί και την οθόνη την υπερένταση του θηρευτή όταν οσμίζεται αίμα, προμηνύοντας σκηνές Αποκάλυψης στην Ελλάδα.
Ενσωματωμένες ερωτήσεις
Η είδηση δεν έρχεται εξ' αποκαλύψεως, όποια κι αν είναι αυτή. Έχει αφετηρία και προορισμό, με ενδιάμεσα στάδια μετάδοσης, όπου το καθένα έχει τη σφραγίδα των φορέων της.
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο, που προέκυψε από συναντήσεις με ξένους δημοσιογράφους αυτές τις μέρες στην Αθήνα, ήταν ο τρόπος που ρωτούσαν τους πολίτες για το τι θα ψηφίσουν. Όταν ο ερωτώμενος απαντούσε ότι θα καταψηφίσει την πρόταση, η ερώτηση μετατρέποταν αυτόματα σε ερώτηση για το ευρώ: «γνωρίζετε ότι το "Όχι" στο δημοψήφισμα σημαίνει έξοδο από το ευρώ με τραγικές συνέπειες;»
Με βάση αυτή τη μεθοδολογία, θα περίμενει κανείς στην περίπτωση όπου ο ερωτώμενος είχε απαντήσει ότι θα ψήφιζε υπέρ του «Ναι», η δεύτερη ερώτηση αντίστοιχα να μετατραπόταν σε ερώτηση για τη λιτότητα: «γνωρίζετε ότι η αποδοχή της πρότασης των δανειστών σημαίνει υφεσιακά μέτρα και διαιώνιση της λιτότητας;»
Απεναντίας, κάθε απάντηση ερμηνευόταν ως απάντηση υπέρ του ευρώ με τον τρόπο που τόσο η αξιωματική αντιπολίτευση όσο και οι Ευρωπαίοι εταίροι προβάλλουν το δημοψήφισμα.
Θα ήταν άδικο να ισχυριστεί κανείς για τους περισσότερους ξένους συναδέλφους ότι προσήλθαν στην ελληνική πρωτεύουσα προκατειλημμένοι κατά της ελληνικής κυβέρνησης, αφήνοντας αυτό να βγει με αντιδεοντολογικό τρόπο στην δουλειά τους.
Υπήρξαν, όμως, εκείνες οι περιπτώσεις όπου το ρεπορτάζ δεν πήρε απαντήσεις αλλά έδωσε, με περίβλημα αυθεντίας απέναντι σε παραπλανημένους ιθαγενείς.
Ελεύθερος επαγγελματίας δήλωσε στο koutipandoras.gr ότι του έγινε ερώτηση για το αν μετανιώνει που τόσα χρόνια δεν πλήρωνε τους φόρους του. Είχε προηγηθεί ερώτηση για το αν αυτός φοροδιέφευγε με την απάντηση να χάνεται στη μετάφραση, καθώς η δήλωση ότι τα τελευταία χρόνια δεν μπορεί να καταβάλλει εισφορές στον ΟΑΕΕ καταγράφηκε ως παράδειγμα ανθρώπου που ζει πάνω από τις δυνατότητές του και έχει ισόποσο μερίδιο ευθύνης με τη διεφθαρμένη οικονομική ελίτ για τη χρεοκοπία της Ελλάδας.
Περιμένοντας τον πανικό
Αν, όμως, αυτά ήταν μερικά περιστατικά ενσωματωμένης δημοσιογραφίας, που κατά παράδοση ανθίζει σε καιρούς κρίσης, εντύπωση προκάλεσε η έγνοια συναδέλφων του εξωτερικού να καταγράψουν εικόνες χάους στις γειτονιές της Αθήνας, πριν ακόμα ανακοινωθεί ο περιορισμός διακίνησης κεφαλαίων στις ελληνικές τράπεζες.
Το πρωί του Σαββάτου 24/6, το κέντρο της Αθήνας είχε εμφανώς λιγότερη κίνηση από το συνηθισμένο, κάτι που προφανώς υποδείκνυε το μούδιασμα των πολιτών μετά τη δραματική ανακοίνωση της προηγούμενης νύχτας. Κάμερες και συνεργεία ξένων τηλεοπτικών δικτύων είχαν στηθεί από νωρίς έξω από ATM τραπεζών στο κέντρο της πόλης, ενώ στη δημοσιογραφική πιάτσα έπεφταν βροχή τα αιτήματα συνδρομής για το πού κανείς μπορεί να βρει ανοιχτά φαρμακεία ή σουπερμάρκετ, όπου οι πολίτες να συρρέουν για να πάρουν φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης.
Πέραν, όμως, από τις ουρές των τριάντα ατόμων έξω από τα ATM, εκ των οποίων πολλοί μεσήλικες και ηλικιωμένοι των οποίων η σύνταξη είχε μπει την προηγούμενη ημέρα, η κατάσταση στην αγορά δεν δικαιολογούσε αυτήν την πρεμούρα των δημοσιογράφων. Η εικόνα της Αθήνας δεν έδειχνε πληθυσμό σε πανικό και ως εκ τούτου οι αποστολές στην Ελλάδα έπαιρναν παράταση διαμονής για την επόμενη μέρα, Δευτέρα 29/6, όπου η προσδοκία για χάος υπερτερούσε της ψύχραιμης ματιάς στα γεγονότα.
Το βράδυ Κυριακής προς Δευτέρα, μετά την ανακοίνωση των capital controls, τα κοινωνικά δίκτυα κατακλύστηκαν από εικόνες μποτιλιαρίσματος έξω από βενζινάδικα. Η Ελλάδα είχε καταρρεύσει και όδευε στη χρεοκοπία δίπλα στις αντλίες, πριν γραφτεί στην Ιστορία.
Η πεποίθηση πως το κακό θα συμβεί εντός ωρών δεν ήταν άσχετη με τη γνώση ήδη από την Πέμπτη 25/6 της πρότασης των δανειστών, που έκανε το γύρο του κόσμου το επόμενο πρωί. Τη στιγμή που ο ανώνυμος πολίτης αγωνιούσε για το τι μέλλει γενέσθαι, σε διάφορα δημοσιογραφικά πηγαδάκια έδιναν και έπαιρναν οι συζητήσεις για το σχέδιο παράτασης που θα κατατέθεταν οι θεσμοί την Παρασκευή (με αποδέσμευση της τελευταίας δόσης από τον EFSF, χρήση μέρους των υπολοίπων της ανακεφαλαιοποίησης για την αποπληρωμή των μεγάλων δόσεων προς την ΕΚΤ), θα γινόταν αποδεκτό από την ελληνική κυβέρνηση και τα πρώτα λεφτά θα αποταμιεύονταν την Τρίτη, ημέρα λήξης του προγράμματος.
Εν τέλει, η πρόταση κατατέθηκε ως τελεσίγραφο, αλλά απορρίφθηκε από την ελληνική πλευρά και αντί για αποταμίευση, οι εταίροι έβαλαν θεούς και δαίμονες να πείσουν τους Έλληνες ψηφοφόρους ότι το «Όχι» ισοδυναμεί με έξοδο από τη νομισματική ένωση και το «Ναι» ένα καλύτερο αύριο για όλη την Ευρώπη και τους λαούς της.
Άραγε, υπάρχει καλύτερο αύριο, όταν η δημοσίευση που είναι «η ψυχή της δικαιοσύνης» ενσωματώνεται στο παιχνίδι των διαρροών, των ανώνυμων πηγών και της περίφημης φράσης «σύμφωνα με πληροφορίες» που κατακλύζει τον διεθνή και εγχώριο Τύπο στο όνομα μιας αντικειμενικότητας που έχουν προαποφασίσει άλλοι για εσάς και τις ζωές σας;
Αν μη τι άλλο, αυτό το δημοψήφισμα δεν οργανώνεται σε πέντε ημέρες. Το «Ναι» ή «Όχι» οι Έλληνες πολίτες το ζουν εδώ και πέντε ολόκληρα χρόνια, περιμένοντας εις μάτην να δημοσιευτεί το ερώτημα.
