Τῇ Ὑπερμάχῳ Στρατηγῷ τὰ νικητήρια,
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια ἀναγράφω Σοι ἡ πόλις Σου, Θεοτόκε. Ἀλλ᾿ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω Σοι· Χαῖρε, Νύμφη Ἀνύμφευτε. |
Αἰτία τῆς γενικῆς καθιερώσεως τῆς ἑορτῆς
Ὁ Βασιλεὺς τῆς Περσίας Χοσρόης κατὰ τὸ 620 ἐξορμήσας ἀπὸ τῆς Περσίας μετὰ πολυαρίθμου στρατοῦ, ἔφθασε καὶ εἰς Ἱερουσαλήμ, ἣν ἐξανδραποδίσας καὶ λεηλατήσας ἐσύλησε καὶ τὸν Τίμιον Σταυρόν. Ἐπώλησε δὲ καὶ ὑπὲρ τὰς 90 χιλ. χριστιανῶν πρὸς τοὺς Ἑβραίους, οἵτινες ἅπαντας κατέσφαξαν οἱ ἀντίχριστοι. Ταῦτα μαθὼν ὁ Ἡράκλειος, ἠναγκάσθη να ἐκστρατεύσῃ κατ' αὐτοῦ. Ἀλλὰ τὸ κράτος εἶχεν ἐξαντληθῆ οἰκονομικῶς, ἕνεκα τῆς τυραννικῆς καὶ ἀθλίας διοικήσεως τοῦ Φωκᾶ, καὶ οὔτε χρήματα, οὔτε στρατὸς ἐπαρκὴς ὑπῆρχε. Διέταξε λοιπὸν νὰ κοπῶσιν εἰς νομίσματα ἅπαντα τὰ χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ ἱερὰ σκεύη, τὰ ὁποῖα ἀπετέλουν πλοῦτον ἀμύθητον. Ἀλλ' ἐν τῇ ἀπουσίᾳ τοῦ Ἡρακλείου, ὁ Χοσρόης ἀποστέλλει σατράπην τινὰ Σάρβαρον μεθ' ἰσχυρᾶς καὶ πολυαρίθμου στρατιᾶς, ἵνα ἐκπορθήσῃ τὴν βασιλεύουσαν. Λεηλατήσας δὲ τὰ ἐκτὸς τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀνατολικὰ μέρη, ἔφθασε καὶ μέχρι Χρυσοπόλεως (τανῦν Σκούταρι).
Τῆς ἀπουσίας τοῦ Ἡρακλείου ἐπωφελούμενος καὶ ὁ ἡγεμὼν τῆς Μυσίας (Βλαχίας) καὶ Σκυθίας Χαγάνος, ὅστις ἐν προτέρῳ πολέμῳ εἶχε συνθηκολογήσει, ἵνα διατηρῇ φιλίαν μετὰ τοῦ αὐτοκράτορος, παρεσπόνδησε. Καὶ ἐξορμήσας μετὰ ἀγρίων καὶ βαρβάρων ὀρδῶν, εἰσβάλλει καὶ οὗτος εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἐκ δυσμῶν. Πολιορκεῖται λοιπὸν ἡ Κωνσταντινούπολις στενῶς ἑκατέρωθεν κατὰ ξηρὰv μὲν ὑπὸ πολυαρίθμου πεζικοῦ καθὼς καὶ ἱππικοῦ, κατὰ θάλασσαν δὲ ὑπὸ ἰσχυρᾶς δυνάμεως πλοίων.
Ἀθυμία καὶ τρόμος κατέσχε τὸν λαὸν τῆς πρωτευούσης βλέποντα τὸν ἐπαπειλούμενον κίνδυνον. Οὐδεμία ἄλλη ἐλπὶς ὑπελείπετο, εἰμὴ ἡ πρὸς τὸν Θεὸν καταφυγὴ καὶ τὴν μετὰ Θεὸν παντοδύναμον Αὐτοῦ Μητέρα. Ὁ πατριάρχης Σέργιος ἀφ' ἑνός, καὶ ὁ στρατηγὸς Βῶνος, ὃν ὁ Ἡράκλειος εἶχε καταλίπει ὡς φρούραρχον τῆς πόλεως, ἔσπευσαν ἑκάτερoς, ἵνα ὑπερασπίσωσι τὴν πόλιν κατὰ τὸ δυνατόν. Καὶ ὁ μὲν Βῶνος συνάθροισε τὴν ἐναπομείνασαν φρουράν, ὥπλισε δὲ καὶ ἐκ τῶν πολιτῶν ὅσους ἠδυνήθη. Ὁ δὲ Σέργιος συναγαγὼν τὸν κλῆρον μετὰ τοῦ λαοῦ, διέταξε λιτανείαν πάνδημον ἀνὰ τὴν πόλιν, καὶ ἰδίᾳ περιήρχετο τὰ τείχη τῆς πόλεως, ἐπιφερόμενος τὸ ἐκ τῶν βασιλικῶν θησαυροφυλακίων, καὶ ἱερῶν σκευοφυλακίων τίμιον ξύλον τοῦ νικηφόρου Σταυροῦ, τὴν ἀχειροποίητον τοῦ Σωτῆρος εἰκόνα, τὴν ἐσθῆτα τῆς Θεοτόκου, τὰς ἁγίας εἰκόνας καὶ εἴ τι ἄλλο τίμιον καὶ ἅγιον κειμήλιον.
Ἄρχονται τῆς πολιορκίας ταυτοχρόνως οἱ ἄγριοι πολιορκηταὶ μετὰ τῶν ἀπειραρίθμων στιφῶν. Ἀλλὰ καὶ οἱ ἔσωθεν καίτοι ἀντεστοίχουν εἷς πρὸς εἴκοσιν, ὑπὲρ ἑστιῶν καὶ βωμῶν προκινδυνεύοντες, ἀντίστασιν ἀτρόμητον καὶ ἀπεγνωσμένην ἀντέταξαν. Αἱ θρηνώδεις καὶ γοεραὶ φωναὶ γυναικῶν καὶ παίδων, οἱ ὀλολυγμοὶ καὶ κλαυθμοὶ τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ, οἱ στεναγμοὶ καὶ οὐρανομήκεις παρακλητικαὶ πρὸς Θεὸν καὶ τὴν ὑπέρμαχον Αὐτοῦ Μητέρα ἱκεσίαι τῶν χεῖρας ἱκέτιδας ὑψούντων καὶ βοώντων «Ἀνάστα Κύριε, βοήθησον ἡμῖν. Μὴ παραδώῃς ἡμᾶς εἰς τέλος διὰ τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον. Κύριε, ἐξέγειρον τὴν δυναστείαν σου, καὶ ἐλθὲ εἰς τὸ σῶσαι ἡμᾶς. Παναγία Θεοτόκε, σῶσον τὸν λαόν σου καὶ πάταξον τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Υἱοῦ σου καὶ Θεοῦ ἡμῶν.» Ταῦτα πάντα ἔφθασαν εἰς τὸν θρόνον τῆς μεγαλωσύνης καί, μέγας εἶ, Κύριε, καὶ θαυμαστὰ τὰ ἔργα σου! ἐξορμῶσιν ὡς λέοντες οἱ ὀλίγοι Ἕλληνες κατὰ τῶν βαρβάρων, καὶ ἐκ διαλειμμάτων συμπλεκόμενοι, τηλικαύτην θραῦσιν πρὸς τοὺς ἐχθροὺς ἐπήνεγκον, ὥστε τὸν πανικὸν πρὸς πάντας ἐνέσπειραν. Πλὴν καὶ οὕτως οἱ βάρβαροι δεν ἀπεθαρρύνθησαν, ἀλλ' ἐπέμενον πρὸς δευτέραν ἐπίθεσιν παρασκευαζόμενοι. Καὶ πάλιν ὁ λαὸς ἀπεδειλίασαν βλέποντες ἐκ τῶν τειχῶν τὴν μυρμηκιὰν τῶν βαρβάρων. Ὅθεν ἐσκέφθησαν, ἵνα συνθηκολογήσωσι. Πέμπουσι λοιπὸν πρέσβεις πρὸς τὸν Χαγάνον, ὅστις ἀγερώχως καὶ ἰταμῶς ἀπήντησε, μὴ ἀπατᾶσθε ἐπὶ τῷ Θεῷ ᾦ πιστεύετε• πάντως γὰρ αὔριον τὴν πόλιν καταλήψομαι. Τὴν δ' ἑπομένην, θέντες τάς πολιορκητικὰς μηχανὰς εἰς ἐνέργειαν, καὶ ἔφοδον ποιήσαντες, δευτέραν τοιαύτην σθεναρὰν ἀντίστασιν ἀπήντησαν ἐκ τῶν ἔσωθεν• ὥστε τὰ νῶτα στρέψαντες ἔφευγον προτροπάδην.
Τότε οἱ ἀμυνόμενοι μετεβλήθησαν εἰς κατατροπωτάς, καὶ τοσαύτην θραῦσιν καὶ σφαγὴν κατὰ τῶν βαρβάρων ἐπήνεγκον, ὥστε οἱ ζῶντες δεν προέφθανον να καίωσιν ἢ καὶ θάπτωσι τοὺς νεκρούς. Τὰ δὲ μονόξυλα (εἶδος πλοιαρίων ταχυπλόων) ὁπλιτῶν πλήρη, διὰ τοῦ Κερατίου κόλπου, παρὰ τοῦ ἐν Βλαχέρναις ναὸν ἐνσφηνωθέντα, κατασυντρίβησαν ἐκ τῆς συρράξεως, ἰσχυρᾶς λαίλαπος ἐξαπίνης ἐξεγερθείσης. Καὶ ἠδύνατό τις βεβαίως νὰ ἴδῃ καὶ ψηλαφήσῃ τὴν ὀξυτάτην ἀντίληψην καὶ ἀπροσμάχητον δύναμιν τῆς πανυπεράγνου Θεοτόκου, ὀξέως προφθάσης. Διότι πάντες οἱ πνιγέντες παρὰ τὸ χεῖλος τῆς θαλάσσης ἀπέναντι τοῦ ἐν Βλαχέρναις ναοῦ ἐξεβράσθησαν! Ἴδετε, ὡσεὶ ἔλεγεν ἡ ὑπέρμαχος Παντάνασσα, ὦ ἐχθροὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ μου, ὅτι Θεὸς οὐ μυκτηρίζεται, καὶ ὅτι ταχέως συντρίβει τοὺς αὐθάδως καὶ ἀγερώχως βλάσφημον γλῶσσαν κινοῦντας, καὶ ἀδικίαν εἰς τὸ ὕψος λαλοῦντας. Ἴδετε, ὅτι τόξον δυνατῶν ἠσθένησε, καὶ οἱ ἀσθενοῦντες περιεζώσαντο δύναμιν.
Ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ ἀπολυτρώσει τοῦ χριστωνύμου λαοῦ τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ τοῦ ἐπισκήψαντος φοβεροῦ κινδύνου, ἀθρόοι εἰς τοὺς ναοὺς σπεύσαντες, παννύχιοι καὶ ὀρθοστάτοι τοὺς 24 οἴκους ἔμελψαν, ὕμνον Ἀκάθιστον ὀνομάσαντες, καὶ τῇ Θεομητορικῇ τῆς Ἀειπαρθένου Μεγαλειότητι ἀναγράψαντες τὰ νικητήρια καὶ εὐχαριστήρια. Ἔκτοτε ἡ κοσμοχαρμόσυνος καὶ θυμηδεστάτη αὕτη ἑορτή, διαδοθεῖσα εἰς ἅπασαν τὴν ὀρθόδοξον τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν• τελεῖται μεθ' ὑπερβάλλοντος θρησκευτικοῦ ζήλου, καὶ ἐκκλησιαστικῆς λαμπρότητος. Μετὰ τριάκοντα καὶ ἓξ ἀπὸ τῆς ἐποχῆς ταύτης ἔτη, ἐπὶ Κωνσταντίνου τοῦ Πωγωνάτου, καὶ δεύτερον πολιορκίαν ὑπὸ τῶν Ἀγαρηνὼν ὑπέστη ἡ Κωνσταντινούπολις. Πολυάριθμα στίφη βαρβαρικὰ περιεκύκλωσαν ταύτην• παραμείναντα ἑπτὰ ὅλα ἔτη, καὶ παραχειμάζοντα ἐν Κυζίκῳ, ἔνθα καὶ πολλὰς ἀπωλείας ὑφίσταντο, τοῦ σφοδροῦ χειμῶνος ἕνεκα. Ἐν τῇ πολιορκίᾳ δὲ ταύτη, τὴν μεγίστην πανωλεθρίαν πρὸς τοὺς πολιορκητὰς ἐπήνεγκε τὸ ὑπὸ τοῦ Ἕλληνος μηχανικοῦ Καλλινίκου, ἐν Ἠλιουπόλει ἐφευρεθὲν ὑγρὸν πῦρ. Λύσαντες δὲ τὴν πολιορκίαν, καὶ ἐπιστρέψαντες εἰς τὸ Σύλαιον, ἐκεῖ τελείως κατεποντίσθησαν. Καὶ ἐπὶ Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου, οἱ Ἄραβες μετὰ πολυαρίθμου στρατοῦ καὶ 1800 πλοίων,τὴν Περσίαν, Αἴγυπτον, Λυβίαν, Αἰθιοπίαν καὶ Ἰσπανίαν λεηλατήσαντες, ἔφθασαν καὶ μέχρι Κωνσταντινουπόλεως, καθ' ἧς καὶ ἐπετέθησαν. Καὶ τότε πάλιν κλῆρος καὶ λαός, περιελθόντες τὰ τείχη μετὰ τῶν Τιμίων Ξύλων καὶ τῆς θαυματουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου τῆς Ὁδηγητρίας καλουμένης, τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Θεοτόκου ἐξελιπάρουν, «ταχὺ προκαταλαβέτωσαν ἡμᾶς οἱ οἰκτιρμοί σου, Κύριε, ὅτι ἀπολλύμεθα» κραυγάζοντες. Καὶ ἐπήκουσεν ὁ Χριστὸς καὶ ἡ γοργοεπήκοος αὐτοῦ Μήτηρ.
Διότι εἰς δύο διαιρεθέντες οἱ βάρβαροι, τὸ μὲν πεζικὸν ἐβάδισαν κατὰ τῶν Βουλγάρων, ἔνθα ὑπὲρ τοὺς δισμυρίους ἔπεσον φονευθέντες, τὸ δὲ ναυτικὸν ἐπιδραμὸν κατὰ τῆς πόλεως, καὶ ὑπὸ τῆς ἀπὸ τοῦ Γαλατᾶ προσδεδεμένης μεγάλης ἁλύσου μέχρι τῶν τειχῶν τῆς πόλεως διηκούσης κωλυθέν, ἀνήχθη εἰς τὸ Σωσθένειον, ἔνθα σφοδροτάτου βορρᾶ πνεύσαντος, τὰ πλεῖστα τῶν πλοίων κατεποντίσθησαν αὔτανδρα. Ἀπάραντες δὲ ἐκεῖθεν, καὶ εἰς τὸ Αἰγαῖον φθάσαντες, τὸν τέλειον καταποντισμὸν ἔπαθον. Διότι χαλάζης ῥαγδαίας οὐρανόθεν πεσούσης καὶ βρασμοῦ θαλάσσης ἐκ τῶν κάτωθεν ἀναβρασθέντος, ὁ ἀπειροπληθὴς ἐκεῖνος στόλος πάμπαν ἀπώλετο. Τρία δὲ μόνον πλοῖα, θείᾳ προνοίᾳ διεσώθησαν, ἵνα τὴν θλιβερὰν τῆς πανωλεθρίας αὐτῶν ἀγγελίαν ἀναγγείλωσι.
Ταῦτα πάντα ἡ ζέουσα πρὸς τὸν Χριστὸν καὶ τὴν ὑπεραγίαν Αὐτοῦ Μητέρα πίστις τοῦ τότε λαοῦ κατώρθωσεν. Ἀλλὰ διὰ τὶ κατὰ τὴν τελευταίαν ἅλωσιν 1453 ὁ Θεὸς δὲν ἐπήκουσε τοῦ λαοῦ Του; Διότι «ποτήριον ἐν χειρὶ Κυρίου οἴνου ἀκράτου πλῆρες κεράσματος. καὶ ἔκλινεν ἐκ τούτου εἰς τοῦτο, πλὴν ὁ τρυγίας αὐτοῦ οὐκ ἐξεκενώθη, πίονται πάντες οἱ ἁμαρτωλοὶ τῆς γῆς·» (Ψαλ 74, 9).
† Ἀρχ. Ἰωάννου Μαρίνου
http://orthodoxfathers.com/logos/Akathistos-Umnos
