Του Μάριου-Ανέστη Καϊτάζη, Κέντρο Ανατολικών ΣπουδώνΣτις αρχές τρέχοντος, ο Σαουδάραβας στρατηγός εν αποστρατεία, Anwar Eshki, επισκέφτηκε το Ισραήλ ως επικεφαλής μιας αντιπροσωπείας ακαδημαϊκών κι επιχειρηματιών.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του συναντήθηκε διαδοχικά με τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών, Dore Gold, τον Συντονιστή των Κυβερνητικών Δραστηριοτήτων στις (κατεχόμενες) Περιοχές, Yoav Mordechai, καθώς και με μία αντιπροσωπεία μελών της Knesset από το χώρο της αντιπολίτευσης.[1]
Η επίσημη εκδοχή είναι πως η επίσκεψη έγινε με σκοπό την προώθηση της Αραβικής Πρωτοβουλίας για την ειρήνη ως πλατφόρμα επίλυσης της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης.
Ωστόσο, η Esawi Freige δήλωσε ότι: «οι Σαουδάραβες θέλουν προσεγγίσουν το Ισραήλ. Είναι μια στρατηγική κίνηση για εκείνους. Θέλουν να συνεχίσουν αυτό, που ξεκίνησε ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Anwar Sadat. Θέλουν να έρθουν πιο κοντά στο Ισραήλ και μπορούσαμε να το αισθανθούμε καθαρά.»
Για την Ksenia Svetlova τα πράγματα ήταν λίγο διαφορετικά. Για εκείνη το μήνυμα του Eshki προς το Ισραήλ είναι πως «Χωρίς καμία πρόοδο στην διπλωματική διαδικασία με τους Παλαιστίνιους δε θα υπάρξει πρόοδος με τη Σαουδική Αραβία ή τα άλλα αραβικά κράτη».
Παράλληλα, o Eshki συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής, Mahmoud Abbas, υψηλόβαθμους αξιωματούχους της κυβέρνησης στη Ramallah, περιόδευσε στη Βηθλεέμ, προσευχήθηκε στο τέμενος Al-Aqsa και παρευρέθηκε και στον γάμο του Qassam Barghouti, γιου του Marwan Barghouti, ηγέτη της Fatah, που εκτίει ποινή φυλάκισης στο Ισραήλ.
Σύμφωνα με τον Jibril Rajoub, υψηλόβαθμο στέλεχος της Fatah, πρόκειται για τη δεύτερη επίσκεψη του είδους της.
Ο Eshki έχει υπηρετήσει σε διάφορες θέσεις στον στρατό της Σαουδικής Αραβίας, στο Υπουργείο Εξωτερικών κι ως κορυφαίος σύμβουλος της κυβέρνησης. Σήμερα είναι πρόεδρος του Middle East Center for Strategic and Legal Studies. Δεν είναι σαφές το πόσο κοντά βρίσκεται με την κυβέρνηση ή το παλάτι. Σε κάθε περίπτωση η επίσκεψη του στο Ισραήλ -αν κι ανεπίσημη- είναι εξαιρετικά απίθανο να πραγματοποιήθηκε εν αγνοία του Riyadh.
Οι δύο χώρες δεν έχουν επίσημες σχέσεις μεταξύ τους και το βασίλειο απαγορεύει στους πολίτες να ταξιδεύουν στο Ισραήλ. Επομένως, ο Eshki κι η αντιπροσωπεία του χρειάζονταν ειδικές άδειες για να κάνουν το συγκεκριμένο ταξίδι αν κι ίδιος ισχυρίστηκε πως «η κυβέρνηση μου δε μου ζήτησε να διεξάγω διαπραγματεύσεις κι ούτε είχε τέτοια αποστολή ή εξουσιοδότηση κι η ισραηλινή πλευρά. Δεν χρειάζομαι άδεια, επειδή δεν είμαι κυβερνητικός αξιωματούχος και δεν έχω καμία επίσημη ιδιότητα. Αν ήμουν εδώ με μια επίσημη ιδιότητα, αυτό δε θα είχε συμβεί. Προσδιορίζω όλες τις συναντήσεις, που είχα με τους Ισραηλινούς, ως ιδιωτικές και μη δεσμευτικές συζητήσεις.»
Η επίσκεψη προκάλεσε έντονες αντιδράσεις με κορυφαία τη σχετική δήλωση του Boycott National Committee, της επιτροπής που ηγείται του κινήματος κατά του Ισραήλ. Ο Eshki προσπάθησε να αρνηθεί την επίσκεψη του.
Μιλώντας στο αιγυπτιακό δίκτυο al-Youm al-Sabaa, δήλωσε πως επισκέφτηκε την Παλαιστίνη και την Ιερουσαλήμ, όχι το Ισραήλ και μάλιστα μετά από πρόσκληση Παλαιστίνιων αξιωματούχων. Προσπάθησε να αντιστρέψει το κλίμα τονίζοντας πως κατά την επίσκεψή του επισκέφτηκε τις οικογένειες των «μαρτύρων»[2] και παρευρέθηκε στον γάμο του Qassam Barghouti κι ότι προσκλήθηκε από τον Jibril Rajoub.
Επέμεινε στο ότι σκοπός της επίσκεψης ήταν να δείξουν στους Παλαιστίνιους πως είναι κοντά τους «με τις καρδιές, τα μυαλά και τα χρήματά τους» και πως κάνουν λάθος η Hamas κι η Palestinian Islamic Jihad, που ισχυρίζονται πως η επίσκεψη ισοδυναμεί με εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.
«Η επίσκεψή μου εξαγρίωσε κάποιος από τους ηγέτες της Hamas και της Palestinian Islamic Jihad, επειδή βασίζουν τις αποφάσεις τους στο τι γράφουν οι ισραηλινές εφημερίδες, πράγμα που αποδεικνύει πως ζουν κάτω από μια πολιτιστική κι επικοινωνιακή κατοχή» σημείωσε μάλλον δηκτικά.
Κατηγόρησε τους ηγέτες των δύο οργανώσεων για προβληματική αντίληψη της εξομάλυνσης και για υποκρισία, αφού καταγγέλλουν τον ίδιο την στιγμή, που ανταλλάσουν χειραψίες με Ισραηλινούς στα διεθνή συνέδρια και ζητούν από το ινστιτούτο του να καταρτίσει σχέδια για την βελτίωση των σχέσεών τους με το Ισραήλ. Τέλος, υπογράμμισε πως οι σύμμαχοί τους είναι αυτοί, που παίρνουν μέρος στην «πραγματική εξομάλυνση», δείχνοντας την Τουρκία.
Οι αντιδράσεις πάντως ώθησαν το Riyadh να πάρει αποστάσεις. Ανώνυμος κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωσε στη σαουδαραβική εφημερίδα al-Hayat πως η επίσκεψη «δεν αντικατοπτρίζει τις απόψεις της σαουδαραβικής κυβέρνησης», ενώ αναφέρθηκε στο Ισραήλ ως «οι κατεχόμενες περιοχές».
Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε μια ιδιαίτερη χρονική συγκυρία. Η Αίγυπτος προωθεί την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Channel 2, η επίσκεψη του Αιγύπτιου Υπουργού Εξωτερικών, Sameh Shoukry, κι αυτή του Anwar Eshki έγιναν κατόπιν σχετικού συντονισμού μεταξύ της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας. Το Riyadh φαίνεται να στηρίζει την πρωτοβουλία του Αιγύπτιου Προέδρου, Abdel-Fattah el-Sissi, όπως και μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου.
Ενδιαφέρον βέβαια έχει η στάση, που έχει κρατήσει ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu. Καλωσορίζει με θέρμη την αιγυπτιακή πρωτοβουλία συγκριτικά με την αντίστοιχη γαλλική ή τη σχεδιαζόμενη ευρωπαϊκή.
Έχει επανειλημμένα κάνει λόγο για μια λύση επί τη βάση της Αραβικής Πρωτοβουλίας. Συνεχίζει όμως, να την απορρίπτει ως έχει, αφού προβλέπει την αναδίπλωση του Ισραήλ στα προ του 1967 σύνορα, την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ με κάποιες -μικρές- εδαφικές ανταλλαγές και δικαίωμα επιστροφής στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Ωστόσο, αποδέχεται τη γενική ιδέα πίσω από αυτή, εννοώντας μια περιφερειακή συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και μετριοπαθών αραβικών κρατών.
Σε πρόσφατο υπουργικό συμβούλιο δήλωσε πως «Αν τα αραβικά κράτη καταλάβουν το γεγονός ότι χρειάζεται να αναθεωρήσουν την Αραβική Πρωτοβουλία σύμφωνα με τις αλλαγές, που απαιτεί το Ισραήλ, τότε μπορούμε να μιλήσουμε. Αν όμως, φέρουν την πρόταση του 2002 με μια λογική take it or leave it, τότε θα επιλέξουμε να την προσπεράσουμε.»
Στον αντίποδα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, Adel Al-Jubeir, απορρίπτει τις ισραηλινές απαιτήσεις δηλώνοντας λακωνικά: «Γιατί πρέπει να αλλάξει η Αραβική Πρωτοβουλία;»
Υπενθυμίζεται πως τα αραβικά κράτη όχι μόνο δεν έχουν αποσύρει την υποστήριξη τους από την Πρωτοβουλία, αλλά την έχουν επικυρώσει εκ νέου αρκετές φορές από το 2002 μέχρι σήμερα.
Οι Dore Gold και Anwar Eshki έχουν συναντηθεί ξανά στο παρελθόν. Απηύθυναν διαδοχικά ομιλίες σε εκδήλωση του Council on Foreign Relations τον Φλεβάρη του 2015, με τις οποίες ασπάστηκαν την ιδέα για ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, ενώ αναγόρευσαν το Ιράν σε πρωταρχική -κοινή- απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα.
Ήδη από εκείνη την περίοδο υπήρχαν πολλές αναφορές για μυστικές συνομιλίες μεταξύ των δύο χωρών που είχαν ξεκινήσει από τα τέλη του 2013. Πολλές τέτοιες -ανεπιβεβαίωτες κι από τις δύο πλευρές- αναφορές διέρρεαν κι από το Ιράν. Σύμφωνα με κάποιες από αυτές, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία συνεργάζονταν για να δημιουργήσουν και να εξαπολύσουν κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν έναν ιό. Σύμφωνα με άλλες, πραγματοποιούνταν στη Γενεύη μυστικές επαφές μεταξύ υψηλότατων αξιωματούχων των υπηρεσιών πληροφοριών των δύο χωρών.
Το 2013 μάλιστα, κατά τη διάρκεια συνεδρίου στο Μόναχο, ο τότε βουλευτής της Knesset, Meir Sheetrit, συνομίλησε με τον Πρίγκηπα, Turki al-Faisal, πρώην επικεφαλής της Σαουδαραβικής υπηρεσίας πληροφοριών, τον οποίον και προσκάλεσε να μιλήσει στην Knesset.[3]
Την ύπαρξη ανεπίσημων διαύλων επικοινωνίας μεταξύ Ισραήλ και σουνιτικών αραβικών κρατών -μεταξύ των οποίων κι εκείνων του Κόλπου- επιβεβαίωσε στην ομιλία του στο Συνέδριο για την Ασφάλεια -επίσης στο Μόναχο- ο τότε Υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Moshe Ya’alon, στις αρχές του 2016.
Λίγους μόλις μήνες αργότερα, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός, μιλώντας στο Συνέδριο των Προέδρων των Μεγάλων Αμερικανό-Εβραϊκών Οργανισμών, δήλωσε πως τα περισσότερα μετριοπαθή αραβικά κράτη βλέπουν το Ισραήλ ως σύμμαχο κι όχι ως εχθρό μιας κι είναι σύμμαχοι στον αγώνα κατά του Ιράν και του DAESH.
Χαρακτηριστικά είπε: «Σημαντικά αραβικά κράτη αλλάζουν την άποψη τους για το Ισραήλ. Δεν βλέπουν πια το Ισραήλ ως εχθρό, αλλά ως σύμμαχό τους κι ιδιαίτερα στη μάχη κατά του ακραίου Ισλάμ και των δύο πηγών του. Τώρα, αυτό είναι κάτι, που δημιουργεί νέους δεσμούς με πολλά από αυτά διακριτικά και με κάποια ανοιχτά. Και πιστεύω πως μπορούμε και πρέπει να περιμένουμε και να επιδιώξουμε να δούμε μια αλλαγή. (…) Δεν πρέπει ντρεπόμαστε για αυτό. Δεν πρέπει να δεχόμαστε πως υπάρχει μια παράξενη διχοτόμηση και δυσαρμονία ανάμεσα στη φιλία και στις συμμαχίες, που χτίζει το Ισραήλ με πολλές χώρες…»
Ο Netanyahu επανέλαβε την πάγια θέση του πως η βελτίωση των δεσμών του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίτευξη μιας συμφωνίας με τους Παλαιστίνιους και προέτρεψε αραβικά κράτη και Παλαιστινιακή Αρχή να κρατήσουν μια πιο ρεαλιστική στάση συνεισφέροντας στην σταθεροποίηση κι ίσως και στη βελτίωση της κατάστασης.
Τον τελευταίο καιρό, ο Βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, Salman bin Abdul Aziz, δουλεύει υπερωρίες προσπαθώντας να ενώσει τον σουνιτικό κόσμο σε ένα ενιαίο μέτωπο κατά του Ιράν και των ηγεμονικών του φιλοδοξιών. Είχε επαφές με την Τουρκία, την Ιορδανία και την Αίγυπτο.
Ο Nicholas Saidel θεωρεί πως η ηγετική θέση που διεκδικεί το βασίλειο στη Μέση Ανατολή συνεπάγεται με αναβάθμιση της εμπλοκής του στην επίλυση της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης, με τα μέρη της οποίας διατηρεί επαφές καθώς κι ότι ενδεχομένως να είναι πιο αξιόπιστος κι ικανός διαμεσολαβητής από τις ΗΠΑ -τουλάχιστον κατά την προεδρία Obama.
Η Σαουδική Αραβία διατηρεί παραδοσιακά καλές σχέσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή. Ο Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής έχει δηλώσει άλλωστε στις 6 Ιανουαρίου του 2016 ότι: «Τασσόμαστε σε όλα με τη Σαουδική Αραβία».
Αναθερμαίνει τις σχέσεις της με τη Hamas, της οποίας ήταν κύριος χρηματοδότης μέχρι το 2004, οπότε κι ενέδωσε στις αμερικανικές πιέσεις για διακοπή της υποστήριξης της. Πρόκειται για ακόμα προσπάθεια στο ευρύτερο πλαίσιο ανάσχεσης του Ιράν, που για χρόνια μονοπωλεί την παλαιστινιακή αντίσταση χρηματοδοτώντας τις οργανώσεις στη Λωρίδα της Γάζας.[4]
Προσεγγίζει το Ισραήλ, το οποίο αντιλαμβάνεται ως φυσικό της σύμμαχο κατά του Ιράν. Σε αυτή την προσέγγιση συνέβαλε η συμφωνία της Βιέννης για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, στην οποία αντιτάχθηκαν -επίμονα- και τα δύο κράτη.
Η πιο σαφής όμως ένδειξη για την διακριτική προσέγγιση των δυο κρατών είναι η στάση, που κράτησε η Σαουδική Αραβία στο ζήτημα της αγοράς των νησιών Tiran και Sanafir από την Αίγυπτο. Έσπευσε να διαβεβαιώσει άπαντες πως θα τιμήσει τις προηγούμενες αιγυπτιακές συμφωνίες, που εξασφαλίζουν την ελευθερία διέλευσης, μια δήλωση με κύριο παραλήπτη το Ισραήλ.
Αν αυτή η διαδικασία επιδράσει θετικά στην αραβο-ισραηλινή διένεξη, τότε οι σχέσεις Ισραήλ κι αραβικών κρατών θα βελτιωθούν αισθητά. Ωστόσο, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός επιμένει σε μια ριζικά αντίθετη προσέγγιση. Αν βελτιωθούν οι σχέσεις Ισραήλ κι αραβικών κρατών, θα υπάρξει θετική πρόοδος στη διαπραγματευτική διαδικασία με τους Παλαιστίνιους.
Υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις για το κατά πόσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό. «Οι Σαουδάραβες θα περιμένουν τους Παλαιστίνιους» δηλώνει χαρακτηριστικά ο Gregory Gause, ειδικός σε θέματα σχετικά με τη Σαουδική Αραβία και τα κράτη του Κόλπου. «Είναι πολύ, πολύ απίθανο να δεις τους Ιορδανούς, τους Αιγύπτιους ή τους Σαουδάραβες να πηγαίνουν στον Abbas και να του λένε: Πρέπει να χαμηλώσεις τις προσδοκίες σου σχετικά με το περιμένεις να πάρεις από τους Ισραηλινούς και να καταλήξεις σε μια συμφωνία μαζί τους, επειδή χρειάζεται να συνεργαστούμε μαζί τους για τη Συρία ή εναντίον της Hezbollah και του Ιράν. Απλώς δεν το θεωρώ πιθανό.»
Η προσέγγιση έχει όρια. Ο Eshki κι ο al-Faisal ασχέτως των θέσεων -που κατείχαν στο παρελθόν- είναι ιδιώτες. Είναι πολύ διαφορετικό να πραγματοποιηθεί μια επίσημη συνάντηση Ισραηλινών κι Σαουδαράβων αξιωματούχων.
«Αυτό θα ήταν μια πραγματική αλλαγή» συνεχίζει ο Gause «και δεν βλέπω τους Σαουδάραβες να αισθάνονται την ανάγκη για κάτι τέτοιο. Τι θα κέρδιζαν από αυτό; Αν υπάρχει ήδη παρασκηνιακή συνεργασία σε θέματα ασφάλειας, γιατί να κάνεις δημοσίως κάτι, που και δε θα σε ωφελήσει και θα σου δημιουργήσει μόνο προβλήματα; Όσο το παλαιστινιακό μένει σε εκκρεμότητα είναι εξαιρετικά απίθανο να επισημοποιήσουν τα κράτη του Κόλπου τις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Υπάρχει ένας πραγματικός φραγμός απέναντι σε κάθε είδος διπλωματικών σχέσεων. Υπάρχει μια έντονη δέσμευση απέναντι στον παλαιστινιακό σκοπό από πλευράς σαουδαραβικών ελίτ και κοινωνίας, που χωρίς μια κάποια είδους συμφωνία, αμφιβάλλω αν οι Σαουδάραβες θα ανοίξουν μια πρεσβεία στο Ισραήλ. (…) Θα είναι μια σχέση επί τη βάσει πολύ συγκεκριμένων συμφερόντων κι όχι μια γενική συμφωνία. (…) Αυτό είναι αρκετό για τους Άραβες.»
Για τον Gause η Σαουδαραβική ηγεσία δεν έχει τίποτα να κερδίσει στο εσωτερικό από την επισημοποίηση των σχέσεων της με το Ισραήλ. Υποστηρίζει πως η αντι-ισραηλινή ρητορική λειτουργεί ακόμη περίφημα.[5] Βέβαια, οι επιπτώσεις δε θα ήταν τόσο έντονες όσο παλαιότερα. Η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση δεν προβάλλεται τόσο από τα αραβικά κράτη όσο τις δεκαετίες του ‘60 και του ’70 μιας κι έχουν εστιάσει την προσοχή τους σε άλλες συγκρούσεις όπως αυτές στη Συρία, στον Λίβανο και στο Ιράκ.
Το επιχείρημα των Ισραηλινών ότι η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση δεν ενδιαφέρει πλέον τους Άραβες δεν είναι απόλυτα σωστό σύμφωνα με τον John Jenkins, πρώην Βρετανό διπλωμάτη. Θεωρεί ότι παραμένει έντονα συναισθηματικά φορτισμένο και σημαντικό ζήτημα για τις αραβικές κοινωνίες κι αυτό αποτρέπει τις κυβερνήσεις τους από το επισημοποιήσουν τις επαφές τους με το Ισραήλ.
Ενδεικτικά παραδείγματα είναι η πρόταση του Εμίρη του Kuwait, Sheikh Sabah al-Ahmad al-Jaber al-Sabah, στη σύνοδο της Αραβικής Συμμαχίας στη Μαυριτανία για ένα διεθνές συνέδριο, που θα ασχοληθεί με τη ζημία, που έχουν προκαλέσει οι Ισραηλινοί στα παιδιά των Παλαιστινίων. Όπως κι η δήλωση του Πρωθυπουργού του Bahrain, πρίγκιπα Khalifa bin Salman Al Khalifa, πως το παλαιστινιακό είναι η βασική προτεραιότητα της Αραβικής Συμμαχίας.
«Δεν είναι ότι ανησυχούν όλοι οι Άραβες συνεχώς για τους Παλαιστίνιους. Στην πραγματικότητα πολλοί τους θεωρούν κακό μπελά κι απλώς εύχονται να μπορούσαν να εξαφανιστούν» υπογραμμίζει.
Αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνεται κι από ένα ρεπορτάζ του Channel 10 για μια σειρά ισραηλινών αποστολών στο Riyadh. Για λόγους ασφαλείας δεν είναι γνωστό το τι συζητήθηκε ή ποιος ήταν ο σκοπός. Δημοσιοποιήθηκε όμως, το σχόλιο ενός Σαουδάραβα πρίγκιπα πως δεν τους απασχολεί ιδιαίτερα το αντίκτυπο της κατοχής στους Παλαιστίνους, αφού τους απασχολεί περισσότερο να είναι το Ισραήλ με το μέρος τους κι όχι με του Ιράν.
Ο Abd al-Mujid al-Hakim, μέλος της αντιπροσωπείας, που επισκέφτηκε το Ισραήλ και διευθυντής του Middle East Center for Strategic and Legal Policy δήλωσε πως πιστεύει ότι η ισραηλινή κοινωνία επιθυμεί την ειρήνη και ότι δεν έχει καμία σχέση με αυτή την εικόνα, που έχουν για αυτή στις αραβικές κοινωνίες.
Σύμφωνα με έρευνα του International Disciplinary Center, το 53% των κατοίκων της Σαουδικής Αραβίας ονομάτισε το Ιράν ως τον βασικό αντίπαλο, το 22% το DAESH και μόλις το 18% το Ισραήλ.
Ωστόσο, μια επισημοποίηση -το πιθανότερο είναι πως- θα εξόργιζε την κοινή γνώμη.
Παράλληλα, θα έδινε αφορμή σε άλλα κράτη -κυρίως στο Ιράν- να κατηγορήσουν το σουνιτικό τόξο ως προδότες του παλαιστινιακού σκοπού ζημιώνοντας το κύρος των ηγεσιών τους. Βέβαια, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι αυτά τα κράτη συνεργάζονται για δεκαετίες με τις ΗΠΑ χωρίς να απειλείται η εσωτερική τους τάξη από τις αντιτιθέμενες στη συνεργασία φωνές.
Σε κάθε περίπτωση ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Ayatollah Ali Khamenei, επιτέθηκε στην Σαουδική Αραβία για την προσέγγιση του Ισραήλ.
O Hassan Nasrallah, Γενικός Γραμματέας της Hezbollah, καταδίκασε την «εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών» κι εξέφρασε την ανησυχία του για τις εξελίξεις. Σύμφωνα με ξένες αναφορές, το Ισραήλ πουλάει εξοπλισμό πληροφοριών, κέντρα ελέγχου κι εντολών στις σαουδαραβικές υπηρεσίες ασφαλείας.
Υπάρχει κι η άποψη πως το Ισραήλ θα προτιμούσε να προσεγγίσει το Ιράν παρά τη Σαουδική Αραβία. Άλλωστε το Ιράν όχι μόνο ανήκει στα μη αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής -όπως και το Ισραήλ- αλλά ήταν και το δεύτερο κράτος της περιφέρειας, που αναγνώρισε το κράτος του Ισραήλ λίγο μετά την ίδρυση του το 1948. Αυτό δε συνέβη όμως λόγω της στροφής στον εξτρεμισμό, που έκανε το Ιράν με την επανάσταση του 1979.
Συνοψίζοντας λοιπόν, η αλήθεια είναι πως ο κόσμος αλλάζει και τα αραβικά κράτη το αντιλαμβάνονται. Η Αίγυπτος είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τώρα είναι η σειρά της Σαουδικής Αραβίας να έρθει πιο κοντά στο Ισραήλ, έστω και χωρίς τυμπανοκρουσίες.
Σαφώς κι υπάρχει απόσταση ανάμεσα στην επίσημη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών και την παρασκηνιακή συνεργασία. Οι γεωπολιτικές επιταγές κι οι διεθνείς εξελίξεις όμως είναι απόλυτες, πιέζουν σχεδόν νομοτελειακά για μια προσέγγιση ακόμα κι αν οι κοινωνίες είναι ανώριμες για κάτι τέτοιο και χρειάζεται να μένει στο σκοτάδι.
Το Ισραήλ κι η Σαουδική Αραβία έχουν κοινό συμφέρον να γεμίσουν το κενό ισχύος που έχει δημιουργηθεί στη Μέση Ανατολή και να αποτρέψουν το Ιράν να πραγματοποιήσει τις ηγεμονικές του φιλοδοξίες. Έχουν κοινό συμφέρον να αποδυναμώσουν τη Hezbollah, το μακρύ χέρι του σιιτικού κράτους στο Λεβάντε και να αντιμετωπίσουν την εξτρεμιστική τρομοκρατία.
Το μεν Ισραήλ αποσκοπεί σε μια βελτιωμένη σχέση με τα αραβικά κράτη, που δημιουργήσει πιέσεις προς την Παλαιστινιακή Αρχή για μια «πιο ρεαλιστική στάση». Η δε Σαουδική Αραβία εργάζεται συστηματικά προκειμένου να φέρει την αραβο-ισραηλινή σύγκρουση κάτω από μια «Σαουδική ομπρέλα». Η ενεργός εμπλοκή στις διαπραγματευτική διαδικασία θα προσφέρει την απαιτούμενη νομιμοποίηση για την προσέγγιση με το Ισραήλ. Ενώ, την ίδια στιγμή θα αποδυναμώσει την εικόνα του Ιράν ως μοναδικού υπέρμαχου του παλαιστινιακού σκοπού.
[1]:Η συνάντηση με την αντιπροσωπεία της Knesset οργανώθηκε από τη βουλευτή του Meretz, Esawi Freige. Σε αυτή παρευρέθηκαν -εκτός από την ίδια- ο Michal Rozin (Meretz), η Ksenia Svetlova κι ο Omer Bar-Lev (Zionist Union), ενώ λόγω ασυμφωνίας των προγραμμάτων τους δεν κατάφεραν να παρευρεθούν οι Ofer Shelah και Jacob Perry (Yesh Atid). Ωστόσο, ο επικεφαλής του Yesh Atid, Yair Lapid, συναντήθηκε με τον Anwar Eshki μερικές μέρες νωρίτερα.
[2]:Εννοεί τις οικογένειες των θυμάτων που σκοτώθηκαν από τις IDF στις κατεχόμενες περιοχές.
[3]:Ο Πρίγκιπας δεν αποδέχτηκε την πρόταση. Θεώρησε πως θα μπορούσε να αποβεί κάθε άλλο παρά ωφέλιμη για όσο το Ισραήλ δεν αποδέχεται την Αραβική Πρωτοβουλία
[4]:Η Hamas επιθυμεί την επαναπροσέγγιση για μια σειρά από λόγους. Πρώτον, θα αποκτούσε πρόσβαση στα ταμεία του βασιλείου όσον αφορά στη χρηματοδότησής της. Δεύτερον, η συμμαχία με ένα σουνιτικό αραβικό κράτος είναι πιο εύκολα νομιμοποιήσιμη. Τρίτον, υπάρχουν ήδη τριβές στις σχέσεις της με το Ιράν. Προβληματική βέβαια παραμένει η διχοτόμηση στο εσωτερικό της οργάνωσης. Η πολιτική πτέρυγα υπό τον Khaled Meshaal -που εδρεύει και χρηματοδοτείται από το Κατάρ- στηρίζει την προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία. Αντιθέτως, η στρατιωτική πτέρυγα υπό τον Muhammad Deif έχει ανάγκη τα ιρανικά όπλα, με τα οποία εξοπλίζεται.
[5]:Ο Μεγάλος Μουφτής της Σαουδικής Αραβίας, σεΐχης Abdulaziz Al Sheikh, κατηγόρησε το Ισραήλ πως βρίσκεται πίσω από το DAESH κι ότι συνωμοτεί με το Ιράν κατά των Μουσουλμάνων
1. Abunimah, A. (Ιούλιος 2016). Saudi-Israeli courtship heats up with general’s visit. The Electronic Intifada. Διαθέσιμο σε: https://electronicintifada.net/blogs/ali-abunimah/saudi-israeli-courtshi... (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
2. Ahren, R. (Ιούνιος 2016). ‘Arab world won’t go for Israeli diplomatic blitz, and Netanyahu knows it’. Times of Israel. Διαθέσιμο σε:http://www.timesofisrael.com/arab-world-wont-go-for-israeli-diplomatic-b...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
3. Alahednews. (Μάρτιος 2016). Israel Confirms Delegation Visit to Riyadh: Saudi Princes Say We “Don’t Care” about the Palestinians. Global Research. Διαθέσιμο σε:http://www.globalresearch.ca/israel-confirms-delegation-visit-to-riyadh-...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
4. The Associated Press staff. (Ιούλιος 2016). Saudi Arabia: Citizens’ Recent Visit to Israel 'Does Not Reflect Views of the Government'. Haaretz. Διαθέσιμο σε:http://www.haaretz.com/middle-east-news/1.733757 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
5. Ben, A. (Φεβρουάριος 2016). Ya'alon taken to task by Saudi prince at Munich Conference. Arutz Sheva. Διαθέσιμο σε:http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/208042 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
6. Benari, E. (Δεκέμβριος 2013). Report in Iran: Saudi Intelligence Head Met Mossad Chief. Arutz Sheva. Διαθέσιμο σε:http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/174939 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
7. Dvorin, T. (Δεκέμβριος 2013). Iran News Agency Claims Israel, Saudi Arabia Making 'Stuxnet 2'. Arutz Sheva. Διαθέσιμο σε:http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/174748 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
8. Eldar, A. (Ιούλιος 2016). What Saudi Arabia can offer Israel. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/07/saudi-arabia-egypt-vis... (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
9. FRANTZMAN, S. (Ιανουάριος 2016). Iran was the ally Israel wanted. It got Saudi Arabia. The Jerusalem Post. Διαθέσιμο σε: http://www.jpost.com/Opinion/Iran-was-the-ally-Israel-wanted-It-got-Saud... (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
10. JPOST.COM STAFF. (Αύγουστος 2016). Khamenei: Saudi ties with Zionist regime a stab in the back to Muslims. The Jesusalem Post. Διαθέσιμο σε:http://www.jpost.com/Middle-East/Iran-News/Khamenei-Saudi-ties-with-Zion...(Ανακτήθηκε 1 Αυγούστου, 2016).
11. LAZAROFF, T. (Ιούλιος 2016). Saudi delegation to Israel: Ending Palestinian conflict critical for ties with Arab states. The Jerusalem Post. Διαθέσιμο σε:http://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Saudi-delegation-to-Israel-En...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
12. MELMAN, Y. (Ιούλιος 2016). Does Nasrallah have a reason to fear strengthening Israeli-Saudi ties?. The Jesusalem Post. Διαθέσιμο σε: http://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Does-Nasrallah-have-a-reason-... (Ανακτήθηκε 30 Αυγούστου, 2016).
13. RASGON, A. (Ιούλιος 2016). Ex-Saudi general issues scathing critique of Palestinian terror groups. The Jerusalem Post. Διαθέσιμο σε:http://www.jpost.com/Israel-News/Politics-And-Diplomacy/Ex-Saudi-General...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
14. RASGON, A. (Ιούλιος 2016). Member of Saudi delegation: Israeli society wants peace. The Jerusalem Post. Διαθέσιμο σε: http://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Member-of-Saudi-delegation-Is... (Ανακτήθηκε 31 Ιουλίου, 2016).
15. Ravid, B. (Ιούλιος 2016). Former Saudi General Visits Israel, Meets With Foreign Ministry Director-general. Haaretz. Διαθέσιμο σε: http://www.haaretz.com/israel-news/.premium-1.732776 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
16. Ravid, B. (Ιούνιος 2016). Netanyahu: Israel Will Never Accept Arab Peace Initiative as Basis for Talks With Palestinians. Haaretz. Διαθέσιμο σε:http://www.haaretz.com/israel-news/1.724725 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
17. Saidel, N. (Μάιος 2016). Saudi Arabia, the Mediator Israelis and Palestinians Have Been Waiting For?. Haaretz. Διαθέσιμο σε:http://www.haaretz.com/opinion/.premium-1.719848 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
18. Times of Israel staff. (Ιούλιος 2016). Former Saudi general visits Jerusalem, meets Israeli officials. Times of Israel. Διαθέσιμο σε:http://www.timesofisrael.com/former-saudi-general-visits-jerusalem-meets...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
19. Times of Israel Staff. (Ιούνιος 2015). In very rare public meet, Israeli, Saudi officials name Iran as common foe. Times of Israel. Διαθέσιμο σε:http://www.timesofisrael.com/in-rare-meet-israeli-saudi-officials-name-i...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
20. Times of Israel staff and Raphael Ahren. (Φεβρουάριος 2016). Time for Arab states to publicize their Israel ties, Netanyahu says. Times of Israel. Διαθέσιμο σε:http://www.timesofisrael.com/time-to-publicize-secret-ties-with-arab-sta...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
http://greeknation.blogspot.co.ke/2016/09/blog-post_66.html
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του συναντήθηκε διαδοχικά με τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών, Dore Gold, τον Συντονιστή των Κυβερνητικών Δραστηριοτήτων στις (κατεχόμενες) Περιοχές, Yoav Mordechai, καθώς και με μία αντιπροσωπεία μελών της Knesset από το χώρο της αντιπολίτευσης.[1]
Η επίσημη εκδοχή είναι πως η επίσκεψη έγινε με σκοπό την προώθηση της Αραβικής Πρωτοβουλίας για την ειρήνη ως πλατφόρμα επίλυσης της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης.
Ωστόσο, η Esawi Freige δήλωσε ότι: «οι Σαουδάραβες θέλουν προσεγγίσουν το Ισραήλ. Είναι μια στρατηγική κίνηση για εκείνους. Θέλουν να συνεχίσουν αυτό, που ξεκίνησε ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Anwar Sadat. Θέλουν να έρθουν πιο κοντά στο Ισραήλ και μπορούσαμε να το αισθανθούμε καθαρά.»
Για την Ksenia Svetlova τα πράγματα ήταν λίγο διαφορετικά. Για εκείνη το μήνυμα του Eshki προς το Ισραήλ είναι πως «Χωρίς καμία πρόοδο στην διπλωματική διαδικασία με τους Παλαιστίνιους δε θα υπάρξει πρόοδος με τη Σαουδική Αραβία ή τα άλλα αραβικά κράτη».
Παράλληλα, o Eshki συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής, Mahmoud Abbas, υψηλόβαθμους αξιωματούχους της κυβέρνησης στη Ramallah, περιόδευσε στη Βηθλεέμ, προσευχήθηκε στο τέμενος Al-Aqsa και παρευρέθηκε και στον γάμο του Qassam Barghouti, γιου του Marwan Barghouti, ηγέτη της Fatah, που εκτίει ποινή φυλάκισης στο Ισραήλ.
Σύμφωνα με τον Jibril Rajoub, υψηλόβαθμο στέλεχος της Fatah, πρόκειται για τη δεύτερη επίσκεψη του είδους της.
Ο Eshki έχει υπηρετήσει σε διάφορες θέσεις στον στρατό της Σαουδικής Αραβίας, στο Υπουργείο Εξωτερικών κι ως κορυφαίος σύμβουλος της κυβέρνησης. Σήμερα είναι πρόεδρος του Middle East Center for Strategic and Legal Studies. Δεν είναι σαφές το πόσο κοντά βρίσκεται με την κυβέρνηση ή το παλάτι. Σε κάθε περίπτωση η επίσκεψη του στο Ισραήλ -αν κι ανεπίσημη- είναι εξαιρετικά απίθανο να πραγματοποιήθηκε εν αγνοία του Riyadh.
Οι δύο χώρες δεν έχουν επίσημες σχέσεις μεταξύ τους και το βασίλειο απαγορεύει στους πολίτες να ταξιδεύουν στο Ισραήλ. Επομένως, ο Eshki κι η αντιπροσωπεία του χρειάζονταν ειδικές άδειες για να κάνουν το συγκεκριμένο ταξίδι αν κι ίδιος ισχυρίστηκε πως «η κυβέρνηση μου δε μου ζήτησε να διεξάγω διαπραγματεύσεις κι ούτε είχε τέτοια αποστολή ή εξουσιοδότηση κι η ισραηλινή πλευρά. Δεν χρειάζομαι άδεια, επειδή δεν είμαι κυβερνητικός αξιωματούχος και δεν έχω καμία επίσημη ιδιότητα. Αν ήμουν εδώ με μια επίσημη ιδιότητα, αυτό δε θα είχε συμβεί. Προσδιορίζω όλες τις συναντήσεις, που είχα με τους Ισραηλινούς, ως ιδιωτικές και μη δεσμευτικές συζητήσεις.»
Η επίσκεψη προκάλεσε έντονες αντιδράσεις με κορυφαία τη σχετική δήλωση του Boycott National Committee, της επιτροπής που ηγείται του κινήματος κατά του Ισραήλ. Ο Eshki προσπάθησε να αρνηθεί την επίσκεψη του.
Μιλώντας στο αιγυπτιακό δίκτυο al-Youm al-Sabaa, δήλωσε πως επισκέφτηκε την Παλαιστίνη και την Ιερουσαλήμ, όχι το Ισραήλ και μάλιστα μετά από πρόσκληση Παλαιστίνιων αξιωματούχων. Προσπάθησε να αντιστρέψει το κλίμα τονίζοντας πως κατά την επίσκεψή του επισκέφτηκε τις οικογένειες των «μαρτύρων»[2] και παρευρέθηκε στον γάμο του Qassam Barghouti κι ότι προσκλήθηκε από τον Jibril Rajoub.
Επέμεινε στο ότι σκοπός της επίσκεψης ήταν να δείξουν στους Παλαιστίνιους πως είναι κοντά τους «με τις καρδιές, τα μυαλά και τα χρήματά τους» και πως κάνουν λάθος η Hamas κι η Palestinian Islamic Jihad, που ισχυρίζονται πως η επίσκεψη ισοδυναμεί με εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.
«Η επίσκεψή μου εξαγρίωσε κάποιος από τους ηγέτες της Hamas και της Palestinian Islamic Jihad, επειδή βασίζουν τις αποφάσεις τους στο τι γράφουν οι ισραηλινές εφημερίδες, πράγμα που αποδεικνύει πως ζουν κάτω από μια πολιτιστική κι επικοινωνιακή κατοχή» σημείωσε μάλλον δηκτικά.
Κατηγόρησε τους ηγέτες των δύο οργανώσεων για προβληματική αντίληψη της εξομάλυνσης και για υποκρισία, αφού καταγγέλλουν τον ίδιο την στιγμή, που ανταλλάσουν χειραψίες με Ισραηλινούς στα διεθνή συνέδρια και ζητούν από το ινστιτούτο του να καταρτίσει σχέδια για την βελτίωση των σχέσεών τους με το Ισραήλ. Τέλος, υπογράμμισε πως οι σύμμαχοί τους είναι αυτοί, που παίρνουν μέρος στην «πραγματική εξομάλυνση», δείχνοντας την Τουρκία.
Οι αντιδράσεις πάντως ώθησαν το Riyadh να πάρει αποστάσεις. Ανώνυμος κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωσε στη σαουδαραβική εφημερίδα al-Hayat πως η επίσκεψη «δεν αντικατοπτρίζει τις απόψεις της σαουδαραβικής κυβέρνησης», ενώ αναφέρθηκε στο Ισραήλ ως «οι κατεχόμενες περιοχές».
Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε μια ιδιαίτερη χρονική συγκυρία. Η Αίγυπτος προωθεί την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Channel 2, η επίσκεψη του Αιγύπτιου Υπουργού Εξωτερικών, Sameh Shoukry, κι αυτή του Anwar Eshki έγιναν κατόπιν σχετικού συντονισμού μεταξύ της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας. Το Riyadh φαίνεται να στηρίζει την πρωτοβουλία του Αιγύπτιου Προέδρου, Abdel-Fattah el-Sissi, όπως και μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου.
Ενδιαφέρον βέβαια έχει η στάση, που έχει κρατήσει ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu. Καλωσορίζει με θέρμη την αιγυπτιακή πρωτοβουλία συγκριτικά με την αντίστοιχη γαλλική ή τη σχεδιαζόμενη ευρωπαϊκή.
Έχει επανειλημμένα κάνει λόγο για μια λύση επί τη βάση της Αραβικής Πρωτοβουλίας. Συνεχίζει όμως, να την απορρίπτει ως έχει, αφού προβλέπει την αναδίπλωση του Ισραήλ στα προ του 1967 σύνορα, την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ με κάποιες -μικρές- εδαφικές ανταλλαγές και δικαίωμα επιστροφής στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Ωστόσο, αποδέχεται τη γενική ιδέα πίσω από αυτή, εννοώντας μια περιφερειακή συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και μετριοπαθών αραβικών κρατών.
Σε πρόσφατο υπουργικό συμβούλιο δήλωσε πως «Αν τα αραβικά κράτη καταλάβουν το γεγονός ότι χρειάζεται να αναθεωρήσουν την Αραβική Πρωτοβουλία σύμφωνα με τις αλλαγές, που απαιτεί το Ισραήλ, τότε μπορούμε να μιλήσουμε. Αν όμως, φέρουν την πρόταση του 2002 με μια λογική take it or leave it, τότε θα επιλέξουμε να την προσπεράσουμε.»
Στον αντίποδα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, Adel Al-Jubeir, απορρίπτει τις ισραηλινές απαιτήσεις δηλώνοντας λακωνικά: «Γιατί πρέπει να αλλάξει η Αραβική Πρωτοβουλία;»
Υπενθυμίζεται πως τα αραβικά κράτη όχι μόνο δεν έχουν αποσύρει την υποστήριξη τους από την Πρωτοβουλία, αλλά την έχουν επικυρώσει εκ νέου αρκετές φορές από το 2002 μέχρι σήμερα.
Οι Dore Gold και Anwar Eshki έχουν συναντηθεί ξανά στο παρελθόν. Απηύθυναν διαδοχικά ομιλίες σε εκδήλωση του Council on Foreign Relations τον Φλεβάρη του 2015, με τις οποίες ασπάστηκαν την ιδέα για ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, ενώ αναγόρευσαν το Ιράν σε πρωταρχική -κοινή- απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα.
Ήδη από εκείνη την περίοδο υπήρχαν πολλές αναφορές για μυστικές συνομιλίες μεταξύ των δύο χωρών που είχαν ξεκινήσει από τα τέλη του 2013. Πολλές τέτοιες -ανεπιβεβαίωτες κι από τις δύο πλευρές- αναφορές διέρρεαν κι από το Ιράν. Σύμφωνα με κάποιες από αυτές, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία συνεργάζονταν για να δημιουργήσουν και να εξαπολύσουν κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν έναν ιό. Σύμφωνα με άλλες, πραγματοποιούνταν στη Γενεύη μυστικές επαφές μεταξύ υψηλότατων αξιωματούχων των υπηρεσιών πληροφοριών των δύο χωρών.
Το 2013 μάλιστα, κατά τη διάρκεια συνεδρίου στο Μόναχο, ο τότε βουλευτής της Knesset, Meir Sheetrit, συνομίλησε με τον Πρίγκηπα, Turki al-Faisal, πρώην επικεφαλής της Σαουδαραβικής υπηρεσίας πληροφοριών, τον οποίον και προσκάλεσε να μιλήσει στην Knesset.[3]
Την ύπαρξη ανεπίσημων διαύλων επικοινωνίας μεταξύ Ισραήλ και σουνιτικών αραβικών κρατών -μεταξύ των οποίων κι εκείνων του Κόλπου- επιβεβαίωσε στην ομιλία του στο Συνέδριο για την Ασφάλεια -επίσης στο Μόναχο- ο τότε Υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Moshe Ya’alon, στις αρχές του 2016.
Λίγους μόλις μήνες αργότερα, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός, μιλώντας στο Συνέδριο των Προέδρων των Μεγάλων Αμερικανό-Εβραϊκών Οργανισμών, δήλωσε πως τα περισσότερα μετριοπαθή αραβικά κράτη βλέπουν το Ισραήλ ως σύμμαχο κι όχι ως εχθρό μιας κι είναι σύμμαχοι στον αγώνα κατά του Ιράν και του DAESH.
Χαρακτηριστικά είπε: «Σημαντικά αραβικά κράτη αλλάζουν την άποψη τους για το Ισραήλ. Δεν βλέπουν πια το Ισραήλ ως εχθρό, αλλά ως σύμμαχό τους κι ιδιαίτερα στη μάχη κατά του ακραίου Ισλάμ και των δύο πηγών του. Τώρα, αυτό είναι κάτι, που δημιουργεί νέους δεσμούς με πολλά από αυτά διακριτικά και με κάποια ανοιχτά. Και πιστεύω πως μπορούμε και πρέπει να περιμένουμε και να επιδιώξουμε να δούμε μια αλλαγή. (…) Δεν πρέπει ντρεπόμαστε για αυτό. Δεν πρέπει να δεχόμαστε πως υπάρχει μια παράξενη διχοτόμηση και δυσαρμονία ανάμεσα στη φιλία και στις συμμαχίες, που χτίζει το Ισραήλ με πολλές χώρες…»
Ο Netanyahu επανέλαβε την πάγια θέση του πως η βελτίωση των δεσμών του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίτευξη μιας συμφωνίας με τους Παλαιστίνιους και προέτρεψε αραβικά κράτη και Παλαιστινιακή Αρχή να κρατήσουν μια πιο ρεαλιστική στάση συνεισφέροντας στην σταθεροποίηση κι ίσως και στη βελτίωση της κατάστασης.
Τον τελευταίο καιρό, ο Βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, Salman bin Abdul Aziz, δουλεύει υπερωρίες προσπαθώντας να ενώσει τον σουνιτικό κόσμο σε ένα ενιαίο μέτωπο κατά του Ιράν και των ηγεμονικών του φιλοδοξιών. Είχε επαφές με την Τουρκία, την Ιορδανία και την Αίγυπτο.
Ο Nicholas Saidel θεωρεί πως η ηγετική θέση που διεκδικεί το βασίλειο στη Μέση Ανατολή συνεπάγεται με αναβάθμιση της εμπλοκής του στην επίλυση της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης, με τα μέρη της οποίας διατηρεί επαφές καθώς κι ότι ενδεχομένως να είναι πιο αξιόπιστος κι ικανός διαμεσολαβητής από τις ΗΠΑ -τουλάχιστον κατά την προεδρία Obama.
Η Σαουδική Αραβία διατηρεί παραδοσιακά καλές σχέσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή. Ο Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής έχει δηλώσει άλλωστε στις 6 Ιανουαρίου του 2016 ότι: «Τασσόμαστε σε όλα με τη Σαουδική Αραβία».
Αναθερμαίνει τις σχέσεις της με τη Hamas, της οποίας ήταν κύριος χρηματοδότης μέχρι το 2004, οπότε κι ενέδωσε στις αμερικανικές πιέσεις για διακοπή της υποστήριξης της. Πρόκειται για ακόμα προσπάθεια στο ευρύτερο πλαίσιο ανάσχεσης του Ιράν, που για χρόνια μονοπωλεί την παλαιστινιακή αντίσταση χρηματοδοτώντας τις οργανώσεις στη Λωρίδα της Γάζας.[4]
Προσεγγίζει το Ισραήλ, το οποίο αντιλαμβάνεται ως φυσικό της σύμμαχο κατά του Ιράν. Σε αυτή την προσέγγιση συνέβαλε η συμφωνία της Βιέννης για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, στην οποία αντιτάχθηκαν -επίμονα- και τα δύο κράτη.
Η πιο σαφής όμως ένδειξη για την διακριτική προσέγγιση των δυο κρατών είναι η στάση, που κράτησε η Σαουδική Αραβία στο ζήτημα της αγοράς των νησιών Tiran και Sanafir από την Αίγυπτο. Έσπευσε να διαβεβαιώσει άπαντες πως θα τιμήσει τις προηγούμενες αιγυπτιακές συμφωνίες, που εξασφαλίζουν την ελευθερία διέλευσης, μια δήλωση με κύριο παραλήπτη το Ισραήλ.
Αν αυτή η διαδικασία επιδράσει θετικά στην αραβο-ισραηλινή διένεξη, τότε οι σχέσεις Ισραήλ κι αραβικών κρατών θα βελτιωθούν αισθητά. Ωστόσο, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός επιμένει σε μια ριζικά αντίθετη προσέγγιση. Αν βελτιωθούν οι σχέσεις Ισραήλ κι αραβικών κρατών, θα υπάρξει θετική πρόοδος στη διαπραγματευτική διαδικασία με τους Παλαιστίνιους.
Υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις για το κατά πόσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό. «Οι Σαουδάραβες θα περιμένουν τους Παλαιστίνιους» δηλώνει χαρακτηριστικά ο Gregory Gause, ειδικός σε θέματα σχετικά με τη Σαουδική Αραβία και τα κράτη του Κόλπου. «Είναι πολύ, πολύ απίθανο να δεις τους Ιορδανούς, τους Αιγύπτιους ή τους Σαουδάραβες να πηγαίνουν στον Abbas και να του λένε: Πρέπει να χαμηλώσεις τις προσδοκίες σου σχετικά με το περιμένεις να πάρεις από τους Ισραηλινούς και να καταλήξεις σε μια συμφωνία μαζί τους, επειδή χρειάζεται να συνεργαστούμε μαζί τους για τη Συρία ή εναντίον της Hezbollah και του Ιράν. Απλώς δεν το θεωρώ πιθανό.»
Η προσέγγιση έχει όρια. Ο Eshki κι ο al-Faisal ασχέτως των θέσεων -που κατείχαν στο παρελθόν- είναι ιδιώτες. Είναι πολύ διαφορετικό να πραγματοποιηθεί μια επίσημη συνάντηση Ισραηλινών κι Σαουδαράβων αξιωματούχων.
«Αυτό θα ήταν μια πραγματική αλλαγή» συνεχίζει ο Gause «και δεν βλέπω τους Σαουδάραβες να αισθάνονται την ανάγκη για κάτι τέτοιο. Τι θα κέρδιζαν από αυτό; Αν υπάρχει ήδη παρασκηνιακή συνεργασία σε θέματα ασφάλειας, γιατί να κάνεις δημοσίως κάτι, που και δε θα σε ωφελήσει και θα σου δημιουργήσει μόνο προβλήματα; Όσο το παλαιστινιακό μένει σε εκκρεμότητα είναι εξαιρετικά απίθανο να επισημοποιήσουν τα κράτη του Κόλπου τις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Υπάρχει ένας πραγματικός φραγμός απέναντι σε κάθε είδος διπλωματικών σχέσεων. Υπάρχει μια έντονη δέσμευση απέναντι στον παλαιστινιακό σκοπό από πλευράς σαουδαραβικών ελίτ και κοινωνίας, που χωρίς μια κάποια είδους συμφωνία, αμφιβάλλω αν οι Σαουδάραβες θα ανοίξουν μια πρεσβεία στο Ισραήλ. (…) Θα είναι μια σχέση επί τη βάσει πολύ συγκεκριμένων συμφερόντων κι όχι μια γενική συμφωνία. (…) Αυτό είναι αρκετό για τους Άραβες.»
Για τον Gause η Σαουδαραβική ηγεσία δεν έχει τίποτα να κερδίσει στο εσωτερικό από την επισημοποίηση των σχέσεων της με το Ισραήλ. Υποστηρίζει πως η αντι-ισραηλινή ρητορική λειτουργεί ακόμη περίφημα.[5] Βέβαια, οι επιπτώσεις δε θα ήταν τόσο έντονες όσο παλαιότερα. Η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση δεν προβάλλεται τόσο από τα αραβικά κράτη όσο τις δεκαετίες του ‘60 και του ’70 μιας κι έχουν εστιάσει την προσοχή τους σε άλλες συγκρούσεις όπως αυτές στη Συρία, στον Λίβανο και στο Ιράκ.
Το επιχείρημα των Ισραηλινών ότι η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση δεν ενδιαφέρει πλέον τους Άραβες δεν είναι απόλυτα σωστό σύμφωνα με τον John Jenkins, πρώην Βρετανό διπλωμάτη. Θεωρεί ότι παραμένει έντονα συναισθηματικά φορτισμένο και σημαντικό ζήτημα για τις αραβικές κοινωνίες κι αυτό αποτρέπει τις κυβερνήσεις τους από το επισημοποιήσουν τις επαφές τους με το Ισραήλ.
Ενδεικτικά παραδείγματα είναι η πρόταση του Εμίρη του Kuwait, Sheikh Sabah al-Ahmad al-Jaber al-Sabah, στη σύνοδο της Αραβικής Συμμαχίας στη Μαυριτανία για ένα διεθνές συνέδριο, που θα ασχοληθεί με τη ζημία, που έχουν προκαλέσει οι Ισραηλινοί στα παιδιά των Παλαιστινίων. Όπως κι η δήλωση του Πρωθυπουργού του Bahrain, πρίγκιπα Khalifa bin Salman Al Khalifa, πως το παλαιστινιακό είναι η βασική προτεραιότητα της Αραβικής Συμμαχίας.
«Δεν είναι ότι ανησυχούν όλοι οι Άραβες συνεχώς για τους Παλαιστίνιους. Στην πραγματικότητα πολλοί τους θεωρούν κακό μπελά κι απλώς εύχονται να μπορούσαν να εξαφανιστούν» υπογραμμίζει.
Αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνεται κι από ένα ρεπορτάζ του Channel 10 για μια σειρά ισραηλινών αποστολών στο Riyadh. Για λόγους ασφαλείας δεν είναι γνωστό το τι συζητήθηκε ή ποιος ήταν ο σκοπός. Δημοσιοποιήθηκε όμως, το σχόλιο ενός Σαουδάραβα πρίγκιπα πως δεν τους απασχολεί ιδιαίτερα το αντίκτυπο της κατοχής στους Παλαιστίνους, αφού τους απασχολεί περισσότερο να είναι το Ισραήλ με το μέρος τους κι όχι με του Ιράν.
Ο Abd al-Mujid al-Hakim, μέλος της αντιπροσωπείας, που επισκέφτηκε το Ισραήλ και διευθυντής του Middle East Center for Strategic and Legal Policy δήλωσε πως πιστεύει ότι η ισραηλινή κοινωνία επιθυμεί την ειρήνη και ότι δεν έχει καμία σχέση με αυτή την εικόνα, που έχουν για αυτή στις αραβικές κοινωνίες.
Σύμφωνα με έρευνα του International Disciplinary Center, το 53% των κατοίκων της Σαουδικής Αραβίας ονομάτισε το Ιράν ως τον βασικό αντίπαλο, το 22% το DAESH και μόλις το 18% το Ισραήλ.
Ωστόσο, μια επισημοποίηση -το πιθανότερο είναι πως- θα εξόργιζε την κοινή γνώμη.
Παράλληλα, θα έδινε αφορμή σε άλλα κράτη -κυρίως στο Ιράν- να κατηγορήσουν το σουνιτικό τόξο ως προδότες του παλαιστινιακού σκοπού ζημιώνοντας το κύρος των ηγεσιών τους. Βέβαια, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι αυτά τα κράτη συνεργάζονται για δεκαετίες με τις ΗΠΑ χωρίς να απειλείται η εσωτερική τους τάξη από τις αντιτιθέμενες στη συνεργασία φωνές.
Σε κάθε περίπτωση ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Ayatollah Ali Khamenei, επιτέθηκε στην Σαουδική Αραβία για την προσέγγιση του Ισραήλ.
O Hassan Nasrallah, Γενικός Γραμματέας της Hezbollah, καταδίκασε την «εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών» κι εξέφρασε την ανησυχία του για τις εξελίξεις. Σύμφωνα με ξένες αναφορές, το Ισραήλ πουλάει εξοπλισμό πληροφοριών, κέντρα ελέγχου κι εντολών στις σαουδαραβικές υπηρεσίες ασφαλείας.
Υπάρχει κι η άποψη πως το Ισραήλ θα προτιμούσε να προσεγγίσει το Ιράν παρά τη Σαουδική Αραβία. Άλλωστε το Ιράν όχι μόνο ανήκει στα μη αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής -όπως και το Ισραήλ- αλλά ήταν και το δεύτερο κράτος της περιφέρειας, που αναγνώρισε το κράτος του Ισραήλ λίγο μετά την ίδρυση του το 1948. Αυτό δε συνέβη όμως λόγω της στροφής στον εξτρεμισμό, που έκανε το Ιράν με την επανάσταση του 1979.
Συνοψίζοντας λοιπόν, η αλήθεια είναι πως ο κόσμος αλλάζει και τα αραβικά κράτη το αντιλαμβάνονται. Η Αίγυπτος είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τώρα είναι η σειρά της Σαουδικής Αραβίας να έρθει πιο κοντά στο Ισραήλ, έστω και χωρίς τυμπανοκρουσίες.
Σαφώς κι υπάρχει απόσταση ανάμεσα στην επίσημη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών και την παρασκηνιακή συνεργασία. Οι γεωπολιτικές επιταγές κι οι διεθνείς εξελίξεις όμως είναι απόλυτες, πιέζουν σχεδόν νομοτελειακά για μια προσέγγιση ακόμα κι αν οι κοινωνίες είναι ανώριμες για κάτι τέτοιο και χρειάζεται να μένει στο σκοτάδι.
Το Ισραήλ κι η Σαουδική Αραβία έχουν κοινό συμφέρον να γεμίσουν το κενό ισχύος που έχει δημιουργηθεί στη Μέση Ανατολή και να αποτρέψουν το Ιράν να πραγματοποιήσει τις ηγεμονικές του φιλοδοξίες. Έχουν κοινό συμφέρον να αποδυναμώσουν τη Hezbollah, το μακρύ χέρι του σιιτικού κράτους στο Λεβάντε και να αντιμετωπίσουν την εξτρεμιστική τρομοκρατία.
Το μεν Ισραήλ αποσκοπεί σε μια βελτιωμένη σχέση με τα αραβικά κράτη, που δημιουργήσει πιέσεις προς την Παλαιστινιακή Αρχή για μια «πιο ρεαλιστική στάση». Η δε Σαουδική Αραβία εργάζεται συστηματικά προκειμένου να φέρει την αραβο-ισραηλινή σύγκρουση κάτω από μια «Σαουδική ομπρέλα». Η ενεργός εμπλοκή στις διαπραγματευτική διαδικασία θα προσφέρει την απαιτούμενη νομιμοποίηση για την προσέγγιση με το Ισραήλ. Ενώ, την ίδια στιγμή θα αποδυναμώσει την εικόνα του Ιράν ως μοναδικού υπέρμαχου του παλαιστινιακού σκοπού.
[1]:Η συνάντηση με την αντιπροσωπεία της Knesset οργανώθηκε από τη βουλευτή του Meretz, Esawi Freige. Σε αυτή παρευρέθηκαν -εκτός από την ίδια- ο Michal Rozin (Meretz), η Ksenia Svetlova κι ο Omer Bar-Lev (Zionist Union), ενώ λόγω ασυμφωνίας των προγραμμάτων τους δεν κατάφεραν να παρευρεθούν οι Ofer Shelah και Jacob Perry (Yesh Atid). Ωστόσο, ο επικεφαλής του Yesh Atid, Yair Lapid, συναντήθηκε με τον Anwar Eshki μερικές μέρες νωρίτερα.
[2]:Εννοεί τις οικογένειες των θυμάτων που σκοτώθηκαν από τις IDF στις κατεχόμενες περιοχές.
[3]:Ο Πρίγκιπας δεν αποδέχτηκε την πρόταση. Θεώρησε πως θα μπορούσε να αποβεί κάθε άλλο παρά ωφέλιμη για όσο το Ισραήλ δεν αποδέχεται την Αραβική Πρωτοβουλία
[4]:Η Hamas επιθυμεί την επαναπροσέγγιση για μια σειρά από λόγους. Πρώτον, θα αποκτούσε πρόσβαση στα ταμεία του βασιλείου όσον αφορά στη χρηματοδότησής της. Δεύτερον, η συμμαχία με ένα σουνιτικό αραβικό κράτος είναι πιο εύκολα νομιμοποιήσιμη. Τρίτον, υπάρχουν ήδη τριβές στις σχέσεις της με το Ιράν. Προβληματική βέβαια παραμένει η διχοτόμηση στο εσωτερικό της οργάνωσης. Η πολιτική πτέρυγα υπό τον Khaled Meshaal -που εδρεύει και χρηματοδοτείται από το Κατάρ- στηρίζει την προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία. Αντιθέτως, η στρατιωτική πτέρυγα υπό τον Muhammad Deif έχει ανάγκη τα ιρανικά όπλα, με τα οποία εξοπλίζεται.
[5]:Ο Μεγάλος Μουφτής της Σαουδικής Αραβίας, σεΐχης Abdulaziz Al Sheikh, κατηγόρησε το Ισραήλ πως βρίσκεται πίσω από το DAESH κι ότι συνωμοτεί με το Ιράν κατά των Μουσουλμάνων
1. Abunimah, A. (Ιούλιος 2016). Saudi-Israeli courtship heats up with general’s visit. The Electronic Intifada. Διαθέσιμο σε: https://electronicintifada.net/blogs/ali-abunimah/saudi-israeli-courtshi... (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
2. Ahren, R. (Ιούνιος 2016). ‘Arab world won’t go for Israeli diplomatic blitz, and Netanyahu knows it’. Times of Israel. Διαθέσιμο σε:http://www.timesofisrael.com/arab-world-wont-go-for-israeli-diplomatic-b...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
3. Alahednews. (Μάρτιος 2016). Israel Confirms Delegation Visit to Riyadh: Saudi Princes Say We “Don’t Care” about the Palestinians. Global Research. Διαθέσιμο σε:http://www.globalresearch.ca/israel-confirms-delegation-visit-to-riyadh-...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
4. The Associated Press staff. (Ιούλιος 2016). Saudi Arabia: Citizens’ Recent Visit to Israel 'Does Not Reflect Views of the Government'. Haaretz. Διαθέσιμο σε:http://www.haaretz.com/middle-east-news/1.733757 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
5. Ben, A. (Φεβρουάριος 2016). Ya'alon taken to task by Saudi prince at Munich Conference. Arutz Sheva. Διαθέσιμο σε:http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/208042 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
6. Benari, E. (Δεκέμβριος 2013). Report in Iran: Saudi Intelligence Head Met Mossad Chief. Arutz Sheva. Διαθέσιμο σε:http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/174939 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
7. Dvorin, T. (Δεκέμβριος 2013). Iran News Agency Claims Israel, Saudi Arabia Making 'Stuxnet 2'. Arutz Sheva. Διαθέσιμο σε:http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/174748 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
8. Eldar, A. (Ιούλιος 2016). What Saudi Arabia can offer Israel. Al-Monitor. Διαθέσιμο σε: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/07/saudi-arabia-egypt-vis... (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
9. FRANTZMAN, S. (Ιανουάριος 2016). Iran was the ally Israel wanted. It got Saudi Arabia. The Jerusalem Post. Διαθέσιμο σε: http://www.jpost.com/Opinion/Iran-was-the-ally-Israel-wanted-It-got-Saud... (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
10. JPOST.COM STAFF. (Αύγουστος 2016). Khamenei: Saudi ties with Zionist regime a stab in the back to Muslims. The Jesusalem Post. Διαθέσιμο σε:http://www.jpost.com/Middle-East/Iran-News/Khamenei-Saudi-ties-with-Zion...(Ανακτήθηκε 1 Αυγούστου, 2016).
11. LAZAROFF, T. (Ιούλιος 2016). Saudi delegation to Israel: Ending Palestinian conflict critical for ties with Arab states. The Jerusalem Post. Διαθέσιμο σε:http://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Saudi-delegation-to-Israel-En...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
12. MELMAN, Y. (Ιούλιος 2016). Does Nasrallah have a reason to fear strengthening Israeli-Saudi ties?. The Jesusalem Post. Διαθέσιμο σε: http://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Does-Nasrallah-have-a-reason-... (Ανακτήθηκε 30 Αυγούστου, 2016).
13. RASGON, A. (Ιούλιος 2016). Ex-Saudi general issues scathing critique of Palestinian terror groups. The Jerusalem Post. Διαθέσιμο σε:http://www.jpost.com/Israel-News/Politics-And-Diplomacy/Ex-Saudi-General...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
14. RASGON, A. (Ιούλιος 2016). Member of Saudi delegation: Israeli society wants peace. The Jerusalem Post. Διαθέσιμο σε: http://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Member-of-Saudi-delegation-Is... (Ανακτήθηκε 31 Ιουλίου, 2016).
15. Ravid, B. (Ιούλιος 2016). Former Saudi General Visits Israel, Meets With Foreign Ministry Director-general. Haaretz. Διαθέσιμο σε: http://www.haaretz.com/israel-news/.premium-1.732776 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
16. Ravid, B. (Ιούνιος 2016). Netanyahu: Israel Will Never Accept Arab Peace Initiative as Basis for Talks With Palestinians. Haaretz. Διαθέσιμο σε:http://www.haaretz.com/israel-news/1.724725 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
17. Saidel, N. (Μάιος 2016). Saudi Arabia, the Mediator Israelis and Palestinians Have Been Waiting For?. Haaretz. Διαθέσιμο σε:http://www.haaretz.com/opinion/.premium-1.719848 (Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
18. Times of Israel staff. (Ιούλιος 2016). Former Saudi general visits Jerusalem, meets Israeli officials. Times of Israel. Διαθέσιμο σε:http://www.timesofisrael.com/former-saudi-general-visits-jerusalem-meets...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
19. Times of Israel Staff. (Ιούνιος 2015). In very rare public meet, Israeli, Saudi officials name Iran as common foe. Times of Israel. Διαθέσιμο σε:http://www.timesofisrael.com/in-rare-meet-israeli-saudi-officials-name-i...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
20. Times of Israel staff and Raphael Ahren. (Φεβρουάριος 2016). Time for Arab states to publicize their Israel ties, Netanyahu says. Times of Israel. Διαθέσιμο σε:http://www.timesofisrael.com/time-to-publicize-secret-ties-with-arab-sta...(Ανακτήθηκε 30 Ιουλίου, 2016).
http://greeknation.blogspot.co.ke/2016/09/blog-post_66.html
