Από το χθές στο σήμερα
Kάτω από τις κορυφές του Φαλακρού, τρεχούμενα νερά, πανύψηλα δέντρα να σκεπάζουν τις πηγές και τα ρυάκια, ήρεμοι ρυθμοί ζωής στις γειτονιές και στα πάρκα, φιλόξενοι και ευχάριστοι άνθρωποι συνθέτουν την εικόνα της πόλης που βρίσκεται στην καρδιά του νομού, αφετηρία για τις περισσότερες εξορμήσεις μας στην ύπαιθρο. Η Δράμα γνώρισε έντονους ρυθμούς ανάπτυξης μέσα στον 20ό αι. και οι αλλαγές στη φυσιογνωμία και στην αρχιτεκτονική της ήταν ραγδαίες, ανταποκρινόμενες στις ανάγκες των πολυάριθμων κατοίκων. Πολλές συνοικίες στο ιστορικό της κέντρο απέκτησαν νέο χρώμα, ενώ δημιουργήθηκαν άλλες στην περιφέρεια...
Μέσα σε αυτήν τη σύγχρονη πόλη, ο επισκέπτης θα ανακαλύψει με έκπληξη πως ορισμένα τμήματα της Δράμας 
αντιστέκονται στο χρόνο και στις αλλαγές, φέρνοντας μαζί τους εικόνες άλλων εποχών, σε μια κοινωνία τότε πολυφυλετική και πολυθρησκευτική, σε ένα ανθρώπινο μωσαϊκό που άφησε τα σημάδια του στα μνημεία της. Για αυτούς τους λόγους το οδοιπορικό μας στη Δράμα ξεκίνησε από το αρχαιολογικό μουσείο κοντά στο δημοτικό πάρκο, χώρο πρασίνου και τρεχούμενων νερών, καθώς αποτελεί συγχρόνως και μουσείο της πόλης. Εκεί, θα βρούμε συγκεντρωμένες πληροφορίες για την ιστορία της από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι την τουρκοκρατία και το μεσοπόλεμο, σχηματίζοντας μια πρώτη εικόνα για τη διάρκεια και την ποικιλία του πολι
τισμού σε αυτόν τον τόπο. Αρχαιολογικό Μουσείο. Το αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας καλύπτει χρονολογικά την ανθρώπινη παρουσία στο νομό Δράμας από τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή (50.000 χρόνια από σήμερα), με τα ίχνη ζωής των παλαιολιθικών κυνηγών στο σπήλαιο Πηγών του Αγγίτη, μέχρι τους νεότερους χρόνους, το 1913. Ο εκθεσιακός χώρος αποτελείται από τρεις κύριες αίθουσες. Στην πρώτη τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν την παρουσία των νομάδων κυνηγών της Μέσης Παλαιολιθικής Εποχής στο σπήλαιο Πηγών του Αγγίτη, τη ζωή στους μόνιμους γεωργοκτηνοτροφικούς νεολιθικούς οικισμούς και το πέρασμα στη χαλκοκρατία στην πόλη της Δράμας και στη θέση Σιταγροί. Η αναπαράσταση μιας νεολιθικής κατοικίας με ευρήματα, που περιγράφουν τις δραστηριότητες του νεολιθικού ανθρώπου και την καθημερινή του ζωή αποτελεί το κέντρο του ενδιαφέροντος των επισκεπτών κάθε ηλικίας. Στην ίδια αίθουσα συνεχίζεται το ταξίδι στο χρόνο στην εποχή του Σιδήρου και στους μετέπειτα χρόνους, όπου είναι κυρίαρχη η λατρεία του θεού Διόνυσου 
μέσα στην πόλη της Δράμας, στην Καλή Βρύση και σε άλλες περιοχές του νομού. Στη δεύτερη αίθουσα αρχιτεκτονικά γλυπτά, κεραμική και νομίσματα βεβαιώνουν τη συνέχεια της ζωής στη Δράμα και σ' ολόκληρο το νομό κατά τους παλαιοχριστιανικούς, βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους. Ο επισκέπτης τ
αξιδεύει στα νεότερα χρόνια με φωτογραφική έκθεση που αναφέρεται στην πόλη της Δράμας, στα εκτός Δράμας αστικά κέντρα και στους ορεινούς οικισμούς, από την αρχή της τουρκοκρατίας μέχρι τα μέσα του 19ου αι., στη Δράμα και στην πριοχή της. Στην τρίτη αίθουσα του εκθεσιακού χώρου, που είναι στεγασμένο αίθριο, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει γλυπτά οργανωμένα σε τρεις ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει αρχιτεκτονικά γλυπτά από τους αρχαίους χρόνους μέχρι την τουρκοκρατία. Η δεύτερη περιέχει αναθηματικά μνημεία που συνδέονται με τη λατρεία διαφόρων θεών του ελληνορωμαϊκού πάνθεου και των τοπικών θεοτήτων, με ιδιαίτερη αναφορά στο Διόνυσο. Στην τρίτη ενότητα ανήκουν επιτύμβια μνημεία ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων.Θα συνεχίσουμε την ξενάγησή μας στο πάρκο της Αγίας Βαρβάρας των 60 περίπου στρεμμάτων, που σφράγισε διαχρονικά την ταυτότητα της πόλης και αποτελεί τουριστικό πόλο έλξης. Εδώ αποτυπώνονται τόσο ο πλούτος της περιοχής μας σε νερά, όσο και η νεότερη ιστορία της Δράμας.
αντιστέκονται στο χρόνο και στις αλλαγές, φέρνοντας μαζί τους εικόνες άλλων εποχών, σε μια κοινωνία τότε πολυφυλετική και πολυθρησκευτική, σε ένα ανθρώπινο μωσαϊκό που άφησε τα σημάδια του στα μνημεία της. Για αυτούς τους λόγους το οδοιπορικό μας στη Δράμα ξεκίνησε από το αρχαιολογικό μουσείο κοντά στο δημοτικό πάρκο, χώρο πρασίνου και τρεχούμενων νερών, καθώς αποτελεί συγχρόνως και μουσείο της πόλης. Εκεί, θα βρούμε συγκεντρωμένες πληροφορίες για την ιστορία της από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι την τουρκοκρατία και το μεσοπόλεμο, σχηματίζοντας μια πρώτη εικόνα για τη διάρκεια και την ποικιλία του πολι
τισμού σε αυτόν τον τόπο. Αρχαιολογικό Μουσείο. Το αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας καλύπτει χρονολογικά την ανθρώπινη παρουσία στο νομό Δράμας από τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή (50.000 χρόνια από σήμερα), με τα ίχνη ζωής των παλαιολιθικών κυνηγών στο σπήλαιο Πηγών του Αγγίτη, μέχρι τους νεότερους χρόνους, το 1913. Ο εκθεσιακός χώρος αποτελείται από τρεις κύριες αίθουσες. Στην πρώτη τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν την παρουσία των νομάδων κυνηγών της Μέσης Παλαιολιθικής Εποχής στο σπήλαιο Πηγών του Αγγίτη, τη ζωή στους μόνιμους γεωργοκτηνοτροφικούς νεολιθικούς οικισμούς και το πέρασμα στη χαλκοκρατία στην πόλη της Δράμας και στη θέση Σιταγροί. Η αναπαράσταση μιας νεολιθικής κατοικίας με ευρήματα, που περιγράφουν τις δραστηριότητες του νεολιθικού ανθρώπου και την καθημερινή του ζωή αποτελεί το κέντρο του ενδιαφέροντος των επισκεπτών κάθε ηλικίας. Στην ίδια αίθουσα συνεχίζεται το ταξίδι στο χρόνο στην εποχή του Σιδήρου και στους μετέπειτα χρόνους, όπου είναι κυρίαρχη η λατρεία του θεού Διόνυσου 
μέσα στην πόλη της Δράμας, στην Καλή Βρύση και σε άλλες περιοχές του νομού. Στη δεύτερη αίθουσα αρχιτεκτονικά γλυπτά, κεραμική και νομίσματα βεβαιώνουν τη συνέχεια της ζωής στη Δράμα και σ' ολόκληρο το νομό κατά τους παλαιοχριστιανικούς, βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους. Ο επισκέπτης τ
αξιδεύει στα νεότερα χρόνια με φωτογραφική έκθεση που αναφέρεται στην πόλη της Δράμας, στα εκτός Δράμας αστικά κέντρα και στους ορεινούς οικισμούς, από την αρχή της τουρκοκρατίας μέχρι τα μέσα του 19ου αι., στη Δράμα και στην πριοχή της. Στην τρίτη αίθουσα του εκθεσιακού χώρου, που είναι στεγασμένο αίθριο, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει γλυπτά οργανωμένα σε τρεις ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει αρχιτεκτονικά γλυπτά από τους αρχαίους χρόνους μέχρι την τουρκοκρατία. Η δεύτερη περιέχει αναθηματικά μνημεία που συνδέονται με τη λατρεία διαφόρων θεών του ελληνορωμαϊκού πάνθεου και των τοπικών θεοτήτων, με ιδιαίτερη αναφορά στο Διόνυσο. Στην τρίτη ενότητα ανήκουν επιτύμβια μνημεία ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων.Θα συνεχίσουμε την ξενάγησή μας στο πάρκο της Αγίας Βαρβάρας των 60 περίπου στρεμμάτων, που σφράγισε διαχρονικά την ταυτότητα της πόλης και αποτελεί τουριστικό πόλο έλξης. Εδώ αποτυπώνονται τόσο ο πλούτος της περιοχής μας σε νερά, όσο και η νεότερη ιστορία της Δράμας.
Από διάφορα σημεία αναβλύζει νερό, σχηματίζοντας μικρές λίμνες και καταρράκτες κάτω από τον ίσκιο των αιωνόβιων δέντρων. Αλλού τα νερά προκαλούν εντυπωσιακό θόρυβο και αλλού κυλούν ήρεμα, 
όπως διακλαδίζονται και καλύπτουν ολόκληρο το πάρκο. Είναι μια ειδυλλιακή τοποθεσία, με εξαιρετικά χρώματα σε όλες τις εποχές του χρόνου, που συγκινούσε πάντοτε τους περιηγητές και τους κατοίκους αυτής της πόλης. Εδώ θα δούμε τους παραδοσιακούς νερόμυλους και τις πολυώροφες καπναποθήκες του μεσοπολέμου να καθρεπτίζονται στα νερά, και στο βυθό της λίμνης να σώζονται τα ερείπια ορθόδοξου ναού. Ανάμεσα στους νερόμυλους, που βρίσκονται όλοι στη νότια πλευρά, ξεχωρίζει «ο μύλος των Ζώνκε», παλιός μουσουλμανικός μύλος, με διατηρημένους το χώρο άλεσης πάνω από τον υπόγειο μηχανισμό κίνησης, το χώρο αποθήκευσης στο ισόγειο και δίπλα τη διώροφη κατοικία του μυλωνά. Στη βόρεια πλευρά του πάρκου σώζεται η πολυώροφη
καπναποθήκη του Ελβετοεβραίου καπνεμπόρου Έρμαν Σπήρερ από το1925, για να θυμίζει τη χρυσή εποχή της πόλης με τους εκατοντάδες εργάτες στα «σαλόνια» των καπνομάγαζων να επεξεργάζονται καπνό εξαιρετικής ποιότητας. Ακριβώς μπροστά της τα ερείπια της καπναποθήκης του Γιοσέφ Φαρατζή, όπου κλείστηκαν οι Δραμινοί Εβραίοι το 1943 πριν από το τραγικό τέλος τους στα πολωνικά στρατόπεδα εξόντωσης, με το μνημείο τους στο κέντρο του πάρκου. Και γύρω από τα μνημεία, σώζονται κατοικίες προηγούμενων εποχών, που έχουν ανακηρυχτεί διατηρητέα κτίρια, με σημαντικότερο το μέγαρο του καπνέμπορου Αναστασιάδη, από το 1876, επενδυμένο εξωτερικά με ντόπιο μάρμαρο.
όπως διακλαδίζονται και καλύπτουν ολόκληρο το πάρκο. Είναι μια ειδυλλιακή τοποθεσία, με εξαιρετικά χρώματα σε όλες τις εποχές του χρόνου, που συγκινούσε πάντοτε τους περιηγητές και τους κατοίκους αυτής της πόλης. Εδώ θα δούμε τους παραδοσιακούς νερόμυλους και τις πολυώροφες καπναποθήκες του μεσοπολέμου να καθρεπτίζονται στα νερά, και στο βυθό της λίμνης να σώζονται τα ερείπια ορθόδοξου ναού. Ανάμεσα στους νερόμυλους, που βρίσκονται όλοι στη νότια πλευρά, ξεχωρίζει «ο μύλος των Ζώνκε», παλιός μουσουλμανικός μύλος, με διατηρημένους το χώρο άλεσης πάνω από τον υπόγειο μηχανισμό κίνησης, το χώρο αποθήκευσης στο ισόγειο και δίπλα τη διώροφη κατοικία του μυλωνά. Στη βόρεια πλευρά του πάρκου σώζεται η πολυώροφη
καπναποθήκη του Ελβετοεβραίου καπνεμπόρου Έρμαν Σπήρερ από το1925, για να θυμίζει τη χρυσή εποχή της πόλης με τους εκατοντάδες εργάτες στα «σαλόνια» των καπνομάγαζων να επεξεργάζονται καπνό εξαιρετικής ποιότητας. Ακριβώς μπροστά της τα ερείπια της καπναποθήκης του Γιοσέφ Φαρατζή, όπου κλείστηκαν οι Δραμινοί Εβραίοι το 1943 πριν από το τραγικό τέλος τους στα πολωνικά στρατόπεδα εξόντωσης, με το μνημείο τους στο κέντρο του πάρκου. Και γύρω από τα μνημεία, σώζονται κατοικίες προηγούμενων εποχών, που έχουν ανακηρυχτεί διατηρητέα κτίρια, με σημαντικότερο το μέγαρο του καπνέμπορου Αναστασιάδη, από το 1876, επενδυμένο εξωτερικά με ντόπιο μάρμαρο.
Σήμερα η περιοχή συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών, από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο και σ' όλη τη διάρκεια 
της μέρας, για ξεκούραση και διασκέδαση στα αναψυκτήρια και στις ταβέρνες. Ακόμη, προσφέρει ευκαιρίες για ψυχαγωγία στο υπαίθριο θεατράκι και στην αίθουσα τέχνης «Μελίνα» του πολιτιστικού κέντρου του δήμου. Ξεχωριστή μέρα για την περιοχή είναι η παραμονή της γιορτής της πολιούχου της Δράμας, της Αγίας Βαρβάρας, στις 3 Δεκεμβρίου, όταν εκατοντάδες παιδιά αφήνουν τα καραβάκια τους, φωταγωγημένα, στα ήρεμα νερά της λίμνης, ακριβώς μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία, προσφέροντας μοναδικό θέαμα στο σούρουπο. Πίσω από την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας ανεβαίνουμε τα σκαλοπάτια ανάμεσα σε παλιές διώροφες κατοικίες και
ερειπωμένες σήμερα καπναποθήκες για να βρεθούμε στην οδό Περδίκα. Από εκεί προχωρούμε με κατεύθυνση την οδό Βενιζέλου, που αποτελούσε μέχρι πρόσφατα τη σημαντικότερη οδική αρτηρία της πόλης και συγκεντρώνει πολύ αξιόλογα μνημεία κατά μήκος της ή σε μικρή απόσταση από τον άξονά της. Στη συμβολή των δρόμων Περδίκα και Βενιζέλου, προβάλλουν μπροστά μας τα Εκπαιδευτήρια Δράμας που χτίστηκαν το 1907-1908 με δωρεά της οικογένειας του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά και την υποστήριξη του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Δράμας και μετέπειτα Σμύρνης Χρυσοστόμου. Κατηφορίζοντας στην οδό Βενιζέλου θα επισκεφτούμε το εκκλησιαστικό μουσείο, δίπλα στο επισκοπικό μέγαρο, με τους πολύτιμους θησαυρούς της Ορθοδοξίας.
της μέρας, για ξεκούραση και διασκέδαση στα αναψυκτήρια και στις ταβέρνες. Ακόμη, προσφέρει ευκαιρίες για ψυχαγωγία στο υπαίθριο θεατράκι και στην αίθουσα τέχνης «Μελίνα» του πολιτιστικού κέντρου του δήμου. Ξεχωριστή μέρα για την περιοχή είναι η παραμονή της γιορτής της πολιούχου της Δράμας, της Αγίας Βαρβάρας, στις 3 Δεκεμβρίου, όταν εκατοντάδες παιδιά αφήνουν τα καραβάκια τους, φωταγωγημένα, στα ήρεμα νερά της λίμνης, ακριβώς μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία, προσφέροντας μοναδικό θέαμα στο σούρουπο. Πίσω από την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας ανεβαίνουμε τα σκαλοπάτια ανάμεσα σε παλιές διώροφες κατοικίες και
ερειπωμένες σήμερα καπναποθήκες για να βρεθούμε στην οδό Περδίκα. Από εκεί προχωρούμε με κατεύθυνση την οδό Βενιζέλου, που αποτελούσε μέχρι πρόσφατα τη σημαντικότερη οδική αρτηρία της πόλης και συγκεντρώνει πολύ αξιόλογα μνημεία κατά μήκος της ή σε μικρή απόσταση από τον άξονά της. Στη συμβολή των δρόμων Περδίκα και Βενιζέλου, προβάλλουν μπροστά μας τα Εκπαιδευτήρια Δράμας που χτίστηκαν το 1907-1908 με δωρεά της οικογένειας του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά και την υποστήριξη του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Δράμας και μετέπειτα Σμύρνης Χρυσοστόμου. Κατηφορίζοντας στην οδό Βενιζέλου θα επισκεφτούμε το εκκλησιαστικό μουσείο, δίπλα στο επισκοπικό μέγαρο, με τους πολύτιμους θησαυρούς της Ορθοδοξίας.
Η επόμενη στάση μας γίνεται στη μικρή πλατεία κοντά στη Μητρόπολη Δράμας. Δίπλα στο μεταγενέστερο ναό, 
διατηρείται 
τμήμα της παλαιάς Μητρόπολης των Εισοδίων της Θεοτόκου, που χτίστηκε το 1834 από το Μητροπολίτη Φιλίππων Γερμανό, με εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτα στο εσωτερικό από τα μέσα του 19ου αι. Ακριβώς απέναντι σώζονται το ανακαινισμένο κτίριο του παλαιότερου κινηματογράφου της πόλης, του άλλοτε «Μέγα» από το 1913, και αστικές κατοικίες από τις αρχές του 20ού αι. Σε μικρή απόσταση από τον κινηματογράφο θα βρούμε τη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Σοφίας του 10ου αι. Η εκκλησία γνώρισε επεμβάσεις τόσο στα βυζαντινά χρόνια, όσο και στην περίοδο της τουρκοκρατίας, όταν μετατράπηκε σε τζαμί («Μπέη Τζαμί») και το σημερινό καμπαναριό ήταν βάση «μιναρέ». Αποτελείται από κεντρικό τετράγωνο χώρο, που στηρίζεται σε τέσσερις ογκώδεις πεσσούς με τη μεσολάβηση τόξων και καλύπτεται από ψηλό οκτάπλευρο τρούλο. Στην ίδια περιοχή, που αποτελεί το ιστορικό κέντρο της Δράμας και την παλιά χριστιανική συνοικία, θα αναζητήσουμε τα υπολείμματα των βυζαντινών τειχών.
διατηρείται 
τμήμα της παλαιάς Μητρόπολης των Εισοδίων της Θεοτόκου, που χτίστηκε το 1834 από το Μητροπολίτη Φιλίππων Γερμανό, με εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτα στο εσωτερικό από τα μέσα του 19ου αι. Ακριβώς απέναντι σώζονται το ανακαινισμένο κτίριο του παλαιότερου κινηματογράφου της πόλης, του άλλοτε «Μέγα» από το 1913, και αστικές κατοικίες από τις αρχές του 20ού αι. Σε μικρή απόσταση από τον κινηματογράφο θα βρούμε τη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Σοφίας του 10ου αι. Η εκκλησία γνώρισε επεμβάσεις τόσο στα βυζαντινά χρόνια, όσο και στην περίοδο της τουρκοκρατίας, όταν μετατράπηκε σε τζαμί («Μπέη Τζαμί») και το σημερινό καμπαναριό ήταν βάση «μιναρέ». Αποτελείται από κεντρικό τετράγωνο χώρο, που στηρίζεται σε τέσσερις ογκώδεις πεσσούς με τη μεσολάβηση τόξων και καλύπτεται από ψηλό οκτάπλευρο τρούλο. Στην ίδια περιοχή, που αποτελεί το ιστορικό κέντρο της Δράμας και την παλιά χριστιανική συνοικία, θα αναζητήσουμε τα υπολείμματα των βυζαντινών τειχών.
Ανάμεσα σε σύγχρονες και αστικές κατοικίες του μεσοπολέμου σώζονται τμήματα έξι πύργων από τα τείχη που είχαν μήκος γύρω
στα 850 μ. και κάλυπταν έκταση 40 στρεμμάτων. Χτίστηκαν για πρώτη φορά γύρω στο 10ο αι. και ενισχύθηκαν σε δύο επόμενες φάσεις, με τελευταία εκείνη του 1206 από τον τότε διοικητή του κάστρου, τον Λατίνο Βονιφάτιο Μομφερατικό. Αποτελεί ιδιαίτερα ισχυρή οχύρωση για το ένα μικρό Κάστρο που βρισκόταν άλλωστε σε προνομιακή φυσική θέση, καθώς ήταν χτισμένο σε υψίπεδο και οι περισσότερες πλευρές του προστατεύονταν από τα νερά της πόλης. Επιστρέφοντας στην οδό Βενιζέλου, περνούμε μπροστά από ανακαινισμένο σήμερα παραδοσιακό καφενείο της πόλης, που στεγάζει στον όροφο τη δημοτική αίθουσα τέχνης «Ελευθερία». 
Απέναντι, ανάμεσα σε κατοικίες, σώζεται το βυζαντινό εκκλησάκι των Ταξιαρχών από την εποχή των Παλαιολόγων. Πρόκειται για ναό του τύπου μονόχωρης βασιλικής με ορθογώνιο σχήμα, που βρισκόταν σε επαφή με το βυζαντινό τείχος κοντά στην ανατολική του πύλη, καθιστώντας τους Ταξιάρχες, πιθανόν, φύλακες της πόλης. Στην πλευρά του ναού προς τη Βενιζέλου, εντύπωση προκαλεί εντοιχισμένη ανάποδα λατινική επιγραφή, ενώ στο εσωτερικό σώζονται τμήματα τοιχογραφιών με τον κύκλο των Παθών του Χριστού, με τους Ταξιάρχες και τις μορφές δύο Ιεραρχών στην κόγχη του Ιερού. Το εκκλησάκι λειτουργεί και είναι επισκέψιμο στις 8 Νοεμβρίου. Συνεχίζοντας προς την πλατεία «Ελευθερίας», προσεγγίζουμε το εμπορικό κέντρο της πόλης. Δεκάδες μικρά καταστήματα, σε σοκάκια της Βενιζέλου και στον κεντρικότερο δρόμο της 19ης Μαΐου, δίνουν μια διαφορετική νότα στην παραδοσιακή αγορά, εκεί όπου για αιώνες χείμαρρος με τα ορμητικά του νερά, την περίοδο των βροχών, χώριζε την πόλη σε δύο τμήματα και προκαλούσε ανυπολόγιστες καταστροφές στους εμπόρους.
στα 850 μ. και κάλυπταν έκταση 40 στρεμμάτων. Χτίστηκαν για πρώτη φορά γύρω στο 10ο αι. και ενισχύθηκαν σε δύο επόμενες φάσεις, με τελευταία εκείνη του 1206 από τον τότε διοικητή του κάστρου, τον Λατίνο Βονιφάτιο Μομφερατικό. Αποτελεί ιδιαίτερα ισχυρή οχύρωση για το ένα μικρό Κάστρο που βρισκόταν άλλωστε σε προνομιακή φυσική θέση, καθώς ήταν χτισμένο σε υψίπεδο και οι περισσότερες πλευρές του προστατεύονταν από τα νερά της πόλης. Επιστρέφοντας στην οδό Βενιζέλου, περνούμε μπροστά από ανακαινισμένο σήμερα παραδοσιακό καφενείο της πόλης, που στεγάζει στον όροφο τη δημοτική αίθουσα τέχνης «Ελευθερία». 
Απέναντι, ανάμεσα σε κατοικίες, σώζεται το βυζαντινό εκκλησάκι των Ταξιαρχών από την εποχή των Παλαιολόγων. Πρόκειται για ναό του τύπου μονόχωρης βασιλικής με ορθογώνιο σχήμα, που βρισκόταν σε επαφή με το βυζαντινό τείχος κοντά στην ανατολική του πύλη, καθιστώντας τους Ταξιάρχες, πιθανόν, φύλακες της πόλης. Στην πλευρά του ναού προς τη Βενιζέλου, εντύπωση προκαλεί εντοιχισμένη ανάποδα λατινική επιγραφή, ενώ στο εσωτερικό σώζονται τμήματα τοιχογραφιών με τον κύκλο των Παθών του Χριστού, με τους Ταξιάρχες και τις μορφές δύο Ιεραρχών στην κόγχη του Ιερού. Το εκκλησάκι λειτουργεί και είναι επισκέψιμο στις 8 Νοεμβρίου. Συνεχίζοντας προς την πλατεία «Ελευθερίας», προσεγγίζουμε το εμπορικό κέντρο της πόλης. Δεκάδες μικρά καταστήματα, σε σοκάκια της Βενιζέλου και στον κεντρικότερο δρόμο της 19ης Μαΐου, δίνουν μια διαφορετική νότα στην παραδοσιακή αγορά, εκεί όπου για αιώνες χείμαρρος με τα ορμητικά του νερά, την περίοδο των βροχών, χώριζε την πόλη σε δύο τμήματα και προκαλούσε ανυπολόγιστες καταστροφές στους εμπόρους.
Αφήνοντας δεξιά μας το ναό του Αγίου Νικολάου, το «Εσκί Τζαμί» στην περίοδο της τουρκοκρατίας, κατευθυνόμαστε βορειότερα από την πλατεία, που κοσμείται με το μνημείο του νεομάρτυρα του ελληνισμού και Μακεδονομάχου 
Άρμεν Κούπτσιου στο σημείο απαγχονισμού του. Βρισκόμαστε τώρα στο νεότερο εμπορικό κέντρο της Δράμας με τα καλοσυντηρημένα σοκάκια. Μνήμες άλλων εποχών στην πόλη ξυπνούν τα μουσουλμανικά τεμένη σε αυτήν την κεντρική περιοχή. Στη συμβολή των οδών Άρμεν και Αγαμέμνονος βρίσκεται τέμενος, πιθανώς το «Κουρσαμλή Τζαμί», με αξιόλογες τοιχογραφίες στη βόρεια πλευρά του, που απεικονίζουν ίσως και την πόλη της Δράμας την περίοδο της τουρκοκρατίας. Μέσα από τα στενά δρομάκια του κέντρου, βγαίνουμε στην οδό Λαμπριανίδη, όπου θα δούμε άλλο ένα μνημείο των οθωμανικών χρόνων στην πλατεία Δικαστηρίων, που ταυτίζεται από ειδικούς με το γνωστό από το 17ο αι. «Ακ Μεχμέτ Αγά Τζαμί». Η παρουσία των τεμένων σε αυτήν την περιοχή, και μάλιστα σε περίοπτη θέση όπως είναι οι διασταυρώσεις δρόμων, διευκολύνει την οριοθέτηση των μουσουλμανικών συνοικιών ανατολικά και βόρεια της χριστιανικής συνοικίας. Κοντά στην ίδια περιοχή, στην οδό Τροίας, σώζεται μακεδονικός τάφος της ελληνιστικής περιόδου, με δύο θαλάμους και κτιστό δρόμο. Βορειότερα βρίσκουμε ελάχιστα δείγματα λαϊκής μουσουλμανικής αρχιτεκτονικής, όπου διατηρείται και το κτίριο του παλαιού τουρκικού διοικητηρίου, το ορφανοτροφείο Δράμας από το μεσοπόλεμο.
Άρμεν Κούπτσιου στο σημείο απαγχονισμού του. Βρισκόμαστε τώρα στο νεότερο εμπορικό κέντρο της Δράμας με τα καλοσυντηρημένα σοκάκια. Μνήμες άλλων εποχών στην πόλη ξυπνούν τα μουσουλμανικά τεμένη σε αυτήν την κεντρική περιοχή. Στη συμβολή των οδών Άρμεν και Αγαμέμνονος βρίσκεται τέμενος, πιθανώς το «Κουρσαμλή Τζαμί», με αξιόλογες τοιχογραφίες στη βόρεια πλευρά του, που απεικονίζουν ίσως και την πόλη της Δράμας την περίοδο της τουρκοκρατίας. Μέσα από τα στενά δρομάκια του κέντρου, βγαίνουμε στην οδό Λαμπριανίδη, όπου θα δούμε άλλο ένα μνημείο των οθωμανικών χρόνων στην πλατεία Δικαστηρίων, που ταυτίζεται από ειδικούς με το γνωστό από το 17ο αι. «Ακ Μεχμέτ Αγά Τζαμί». Η παρουσία των τεμένων σε αυτήν την περιοχή, και μάλιστα σε περίοπτη θέση όπως είναι οι διασταυρώσεις δρόμων, διευκολύνει την οριοθέτηση των μουσουλμανικών συνοικιών ανατολικά και βόρεια της χριστιανικής συνοικίας. Κοντά στην ίδια περιοχή, στην οδό Τροίας, σώζεται μακεδονικός τάφος της ελληνιστικής περιόδου, με δύο θαλάμους και κτιστό δρόμο. Βορειότερα βρίσκουμε ελάχιστα δείγματα λαϊκής μουσουλμανικής αρχιτεκτονικής, όπου διατηρείται και το κτίριο του παλαιού τουρκικού διοικητηρίου, το ορφανοτροφείο Δράμας από το μεσοπόλεμο.
Επιχειρώντας μια σύντομη εξόρμηση βόρεια της Δράμας, θα επισκεφτούμε το λόφο του Κορύλοβου που αποτελεί ακόμη ένα
σημείο αναφοράς για την πόλη. Μέσα στο πευκοδάσος, στις υπώρειες του λόφου, οι φυσιολάτρες απολαμβάνουν περίπατο και άθληση σε όλες τις εποχές. Ύστερα από οδήγηση ή ανάβαση 4 χλμ. στην κορυφή του και σε υψόμετρο 600 μ., ο επισκέπτης έχει πανοραμική θέα ολόκληρου του δραμινού κάμπου με τα γύρω βουνά. Εκεί θα βρει χώρους ψυχαγωγίας και άθλησης στον αγαπημένο χώρο των Δραμινών για την Καθαρά Δευτέρα. Η πόλη της Δράμας, σήμερα, με τους 40.000 κατοίκους, εκτός από οικονομικό και εμπορικό κέντρο, που έχει την ευκαιρία να προβάλλει τα προϊόντα του στη σημαντική ετήσια εμπορική έκθεση, αποτελεί ακόμη πνευματική κυψέλη και κέντρο ψυχαγωγίας. Κάθε χρόνο οργανώνονται εκδηλώσεις λόγου και τέχνης, με πολλές εκθέσεις καλλιτεχνών από τις βαλκανικές χώρες. Στα τέλη Ιουνίου, ντόπιοι και φιλοξενούμενοι καλλιτέχνες συμμετέχουν στις γιορτές της πόλης, στα «Ελευθέρια», με πιο χαρακτηριστική την καθιερωμένη χορωδιακή συνάντηση.
σημείο αναφοράς για την πόλη. Μέσα στο πευκοδάσος, στις υπώρειες του λόφου, οι φυσιολάτρες απολαμβάνουν περίπατο και άθληση σε όλες τις εποχές. Ύστερα από οδήγηση ή ανάβαση 4 χλμ. στην κορυφή του και σε υψόμετρο 600 μ., ο επισκέπτης έχει πανοραμική θέα ολόκληρου του δραμινού κάμπου με τα γύρω βουνά. Εκεί θα βρει χώρους ψυχαγωγίας και άθλησης στον αγαπημένο χώρο των Δραμινών για την Καθαρά Δευτέρα. Η πόλη της Δράμας, σήμερα, με τους 40.000 κατοίκους, εκτός από οικονομικό και εμπορικό κέντρο, που έχει την ευκαιρία να προβάλλει τα προϊόντα του στη σημαντική ετήσια εμπορική έκθεση, αποτελεί ακόμη πνευματική κυψέλη και κέντρο ψυχαγωγίας. Κάθε χρόνο οργανώνονται εκδηλώσεις λόγου και τέχνης, με πολλές εκθέσεις καλλιτεχνών από τις βαλκανικές χώρες. Στα τέλη Ιουνίου, ντόπιοι και φιλοξενούμενοι καλλιτέχνες συμμετέχουν στις γιορτές της πόλης, στα «Ελευθέρια», με πιο χαρακτηριστική την καθιερωμένη χορωδιακή συνάντηση.
Στα μέσα Σεπτεμβρίου, συνεχίζεται από το δήμο Δράμας ο πετυχημένος θεσμός του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους, που
εμπλουτίστηκε τα τελευταία χρόνια με το διεθνές τμήμα και πολλά αφιερώματα. Ο επισκέπτης, όμως, έχει την ευκαιρία να ψυχαγωγηθεί με πολλούς ακόμη τρόπους στη Δράμα. Σε μια πόλη όπου λατρεύτηκε το ποδόσφαιρο χάρη στην ιστορική ομάδα «Δόξα Δράμας» και αναπτύσσονται σήμερα κυρίως τα αθλήματα του βόλεϊ, του μπάσκετ και του χάντμπολ, ο αθλητισμός για πολλούς είναι τρόπος ζωής. Οι φίλοι της άθλησης μπορούν να γυμναστούν στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Σταδίου ή να απολαύσουν το βάδισμα στον
Κορύλοβο μέσα στα πεύκα και στα πάρκα της πόλης. Επίσης υπάρχουν δημοτικές εγκαταστάσεις για τένις, οργανωμένοι ιδιωτικοί χώροι για «μίνι» ποδόσφαιρο, πίστες για ανεμοπτερισμό στον Κορύλοβο και «καρτ» στην ανατολική είσοδο της πόλης. Η Δράμα, όμως, είναι ιδιαίτερα γνωστή για τη νυχτερινή διασκέδαση, καθώς οι κάτοικοι διακρίνονται για τη ζωντάνια τους και την έφεση στο χορό και στο τραγούδι. Ξεκινώντας από τα εστιατόρια και τις ταβέρνες της με παραδοσιακές και τοπικές γεύσεις, τα καφέ της με την ξεχωριστή τους φινέτσα, συνεχίζουμε τη γνωριμία μας με την έντονη νυχτερινή ζωή της πόλης σε υπαίθριους και χειμερινούς χώρους, που προσφέρουν πολλές και διαφορετικές επιλογές στον επισκέπτη, ανεξάρτητα από ηλικία, για διασκέδαση.
εμπλουτίστηκε τα τελευταία χρόνια με το διεθνές τμήμα και πολλά αφιερώματα. Ο επισκέπτης, όμως, έχει την ευκαιρία να ψυχαγωγηθεί με πολλούς ακόμη τρόπους στη Δράμα. Σε μια πόλη όπου λατρεύτηκε το ποδόσφαιρο χάρη στην ιστορική ομάδα «Δόξα Δράμας» και αναπτύσσονται σήμερα κυρίως τα αθλήματα του βόλεϊ, του μπάσκετ και του χάντμπολ, ο αθλητισμός για πολλούς είναι τρόπος ζωής. Οι φίλοι της άθλησης μπορούν να γυμναστούν στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Σταδίου ή να απολαύσουν το βάδισμα στον
Κορύλοβο μέσα στα πεύκα και στα πάρκα της πόλης. Επίσης υπάρχουν δημοτικές εγκαταστάσεις για τένις, οργανωμένοι ιδιωτικοί χώροι για «μίνι» ποδόσφαιρο, πίστες για ανεμοπτερισμό στον Κορύλοβο και «καρτ» στην ανατολική είσοδο της πόλης. Η Δράμα, όμως, είναι ιδιαίτερα γνωστή για τη νυχτερινή διασκέδαση, καθώς οι κάτοικοι διακρίνονται για τη ζωντάνια τους και την έφεση στο χορό και στο τραγούδι. Ξεκινώντας από τα εστιατόρια και τις ταβέρνες της με παραδοσιακές και τοπικές γεύσεις, τα καφέ της με την ξεχωριστή τους φινέτσα, συνεχίζουμε τη γνωριμία μας με την έντονη νυχτερινή ζωή της πόλης σε υπαίθριους και χειμερινούς χώρους, που προσφέρουν πολλές και διαφορετικές επιλογές στον επισκέπτη, ανεξάρτητα από ηλικία, για διασκέδαση.
http://www.pedramas.eu/index.php/el/menu-nomevrou/menu-gnorimianomevrou.html
