Ρωμαίος Γιώργος
15 Ιουλίου 1965, Ηρώδου Αττικού
15 Ιουλίου 1965, Ηρώδου Αττικού
Ανάκτορα Ηρώδου Αττικού, ώρα 7 το βράδυ, 15 Ιουλίου 1965. Ο καλοκαιρινός ήλιος δεν είχε ακόμη δύσει, αλλά μαύρο σκοτάδι είχε πλακώσει το 53% των Ελλήνων, που είχαν εκλέξει τον Φεβρουάριο του 1963 ως πρωθυπουργό της χώρας τον «Γέρο της Δημοκρατίας», τον λαοφιλή ηγέτη Γεώργιο Παπανδρέου.
Στις 7 ακριβώς ο Γεώργιος Παπανδρέου ανέβαινε με αργά βήματα και φανερά καταβεβλημένος τις σκάλες των Ανακτόρων για την κρίσιμη συνάντηση με τον βασιλιά - τέως πλέον - Κωνσταντίνο. Ολα ήταν προδιαγεγραμμένα και καλά σχεδιασμένα. Ο Κωνσταντίνος είχε καλέσει στο γραφείο του τον συνταγματικό σύμβουλό του καθηγητή Χρ. Σγουρίτσα! Ηθελε να τηρήσει τα συνταγματικά προσχήματα για το αποφασισμένο «βασιλικό πραξικόπημα»...
Την προηγουμένη ο «πιστός φίλος» του Παπανδρέου Πέτρος Γαρουφαλιάς, υπουργός Εθνικής Αμυνας, και ο αρχηγός του ΓΕΣ στρατηγός Γεννηματάς είχαν «ψήσει» τον νεαρό μονάρχη ότι ο Παπανδρέου ετοίμαζε πραξικόπημα για να τον εκθρονίσει! Για να γίνουν πιστευτοί και να προσφέρουν την επιβεβλημένη εκδούλευση είχαν δώσει διαταγές για μετακινήσεις στρατιωτικών μονάδων από την επαρχία στην Αθήνα!..
* Το κρίσιμο δεκάλεπτο
Απειρος και αφελής ο Κωνσταντίνος, αλλά καλά δασκαλεμένος και εντέχνως ντοπαρισμένος, υποδέχεται τον πρωθυπουργό του 53% ως τον άνθρωπο που σχεδιάζει την εκθρόνισή του!.. Δέκα λεπτά διαρκεί η συζήτηση, η οποία θα αλλάξει την πολιτική πορεία της χώρας. Ο Παπανδρέου, επικαλούμενος το συνταγματικό δικαίωμα να επιλέγει και να διορίζει τους υπουργούς της κυβέρνησης, επιμένει να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Αμυνας σε αντικατάσταση του Γαρουφαλιά. Ο Κωνσταντίνος αρνείται να υπογράψει το σχετικό διάταγμα. Δεν δίνει και πολλές εξηγήσεις. Ακολουθεί ο εξής διάλογος:
Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Μεγαλειότατε, αύριο θα σας υποβάλω εγγράφως την παραίτησίν μου.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: Ακουσα τα περί παραιτήσεως και τα λαμβάνω υπ' όψιν μου.
Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Αντιλαμβάνομαι τον λόγον διά τον οποίον επείγεσθε διά την παραίτησιν.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: Είναι δεδομένη η παραίτησις.
Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Καταλαβαίνω τι έχετε κατά νουν, Μεγαλειότατε. Εμείς οι δημοσιογράφοι, που περιμέναμε έξω από τα Ανάκτορα, δεν γνωρίζαμε τι είχε κατά νου ο Κωνσταντίνος ούτε τι είχε υποψιασθεί ο Παπανδρέου. Οταν όμως εθεάθη ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γεώργιος Νόβας να διασχίζει τη λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου με κατεύθυνση τη Βουλή φορώντας επίσημο ένδυμα, το σενάριο είχε αποκαλυφθεί.
Από το ραδιόφωνο
Ο Γ. Παπανδρέου, με ολοφάνερη τη θλίψη στο πρόσωπό του, αναχώρησε για το Καστρί. Δεν είχε ακόμη φθάσει στη «Γαλήνη» - το όνομα της κατοικίας του στο Καστρί -, στην οποία κάθε άλλο παρά γαλήνη επικρατούσε, και ο Νόβας ανέβαινε με άνεση τις σκάλες των Ανακτόρων. Ορκίζεται ο πρώτος πρωθυπουργός της «αποστασίας», με πρώτους υπουργούς τους Στ. Κωστόπουλο και Ιωάννη Τούμπα (Αμυνας).
Στις 8 το βράδυ κυκλοφορούν τα έκτακτα παραρτήματα των εφημερίδων, ενώ από τα ραδιόφωνα το πανελλήνιο επληροφορείτο τις δραματικές εξελίξεις. Την παγωμάρα ακολούθησαν μεγάλες συγκεντρώσεις πολιτών στην Αθήνα και σε όλες τις πόλεις της χώρας. Το Καστρί περικυκλώθηκε από νεολαίους της Ενωσης Κέντρου.
Εχουν περάσει τα μεσάνυχτα και πλήθη κόσμου είναι ακόμη στις πλατείες και στους δρόμους. Από τις 10 το βράδυ άρχισε να μεταδίδεται από τα ραδιόφωνα το διάγγελμα του δοτού πρωθυπουργού. «Αδόκητος εξέλιξις της πολιτικής καταστάσεως ωδήγησεν εις διάστασιν τον κ. Παπανδρέου προς το Στέμμα. Απέβησαν δυστυχώς άκαρποι οι εκκλήσεις και του βασιλέως και όλων ημών όπως αποφευχθή κρίσις. Κατόπιν τούτου, ο βασιλεύς μού έδωσεν εντολήν σχηματισμού νέας κυβερνήσεως εκ της Ενώσεως Κέντρου. H επιλογή μου σκοπόν έχει να υπογραμμίση την σταθεράν απόφασιν του ανωτάτου άρχοντος όπως συνεργασθή αρμονικώς με την πλειοψηφίαν της Βουλής και όπως σεβασθή εν παντί και το πνεύμα και το γράμμα του πολιτεύματος»!
Ακολουθεί το δραματικό μήνυμα του Γεωργίου Παπανδρέου:
«Συνετελέσθη σήμερον η παραβίασις του πολιτεύματος. H κυβέρνησις του λαού εξηναγκάσθη εις παραίτησιν. Και εκλήθη να κυβερνήση μια ομάς προδοτών της Ενώσεως Κέντρου. Αλλά δεν συνέβη μόνον παραβίασις του πολιτεύματος. Συνέβη επίσης και διακωμώδησις. Ο τρόπος της καταλήψεως της αρχής από την κυβέρνησιν των ανδρεικέλων έχει προσλάβει τον χαρακτήρα φαιδρού πραξικοπήματος. Εις τα ανάκτορα ενήδρευε ο ακατονόμαστος πρόεδρος, για να ορκισθή αμέσως μετά την αναχώρησίν μου. Και ωρκίσθη χωρίς την ιδικήν μου παρουσίαν, κατά παράβασιν της κοινοβουλευτικής τάξεως. Και οι νέοι υπουργοί του βασιλέως ανέλαβον χωρίς την παρουσίαν των υπουργών του λαού.Καταγγέλλω προς τον δημοκρατικόν κόσμον της χώρας την ομάδα των προδοτών και τον καλώ εις πάνδημον ειρηνικήν εκδήλωσιν εναντίον της προδοσίας. Και του παρέχω την διαβεβαίωσιν ότι θα επανέλθωμεν, διότι εμείς εκφράζομεν την θέλησιν του κυριάρχου λαού.Αρχίζει από σήμερον νέος ανένδοτος αγών υπέρ της Δημοκρατίας».
H εμπιστοσύνη
H επιλογή του Γ. Νόβα δεν ήταν έμπνευση της τελευταίας στιγμής. Το σενάριο είχε σχεδιασθεί από το τέλος Ιουνίου, όταν ο Γεώργιος Παπανδρέου ανακοινώνει στο «Μικρό Υπουργικό Συμβούλιο» την απόφασή του να προχωρήσει σε αντικατάσταση του αρχηγού ΓΕΣ Γεννηματά. Ο «πιστός φίλος» Πέτρος Γαρουφαλιάς σπεύδει να ενημερώσει τον βασιλιά. Ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, υφυπουργός Αμυνας, είχε πολλές φορές προειδοποιήσει τον Παπανδρέου για τον υπονομευτικό ρόλο του Γαρουφαλιά.
Κάποιες φορές τόλμησα να ρωτήσω τον Γέρο, γιατί συνεχίζει να εμπιστεύεται τον Γαρουφαλιά. Το πρόσωπό του έπαιρνε μια θλιμμένη όψη και περιοριζόταν στην αποστροφή: «Αφησέ το τώρα, παιδί μου». Από τον Ιανουάριο η ΚΥΠ είχε δώσει πληροφορίες για τον ρόλο του Γαρουφαλιά, ο οποίος επεδίωκε για λογαριασμό του βασιλιά να παγιώσει τον έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων από τα Ανάκτορα και τους Αμερικανούς και για λογαριασμό του να ανατρέψει τον Παπανδρέου και να αναλάβει την πρωθυπουργία.
H απόφαση του Παπανδρέου για αλλαγή της στρατιωτικής ηγεσίας μεταφέρεται στα ανάκτορα από τον Γαρουφαλιά ως «συνωμοσία» με στόχο το Στέμμα. Την επομένη ο διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Κωνσταντίνου, K. Χοϊδάς - με ενεργό ρόλο στο βασιλικό πραξικόπημα -, αξιώνει με επιστολή (!) από τον πρωθυπουργό να μην προχωρήσει σε αλλαγές χωρίς τη συγκατάθεση του βασιλιά! Τότε πείθεται και ο Παπανδρέου ότι ο «πιστός Πέτρος» δεν είναι και τόσο «πιστός»... και αποφασίζει να τον αντικαταστήσει και να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Αμυνας.
Αυτή η απόφαση πυροδότησε την κρίση και τη ρήξη με τα Ανάκτορα. Είχε προηγηθεί η σκευωρία του ΑΣΠΙΔΑ με στόχο τον Ανδρέα Παπανδρέου. H EPE και οι εφημερίδες της Δεξιάς ξεσπάθωσαν και κατηγόρησαν τον Γ. Παπανδρέου ότι με την ανάληψη του υπουργείου Αμυνας στοχεύει να «κουκουλώσει» τις ανακρίσεις που είχαν ήδη αρχίσει για τον ΑΣΠΙΔΑ.
O K. Μητσοτάκης
Το πρώτο δημοσίευμα για τον ΑΣΠΙΔΑ εμφανίζεται στον «Ημερήσιο Κήρυκα» της Λάρισας, δημοσιογραφικό όργανο προσκείμενο στον K. Ροδόπουλο, σκληροπυρηνικό στέλεχος της EPE. Είχε προηγηθεί έκθεση από την Κύπρο του στρατηγού Γρίβα, πρωταγωνιστή της σκευωρίας, προς τον βασιλιά και τον Γαρουφαλιά. Ολοι και όλα πίσω από την πλάτη του πρωθυπουργού. Το υπουργείο Αμυνας σπεύδει να αναθέσει στον αντιστράτηγο της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης I. Σίμο να διεξαγάγει ανακρίσεις.
Ολη αυτή η καλοστημένη ιστορία είναι βούτυρο στο ψωμί του K. Μητσοτάκη. Μπαίνει στο παιχνίδι με τη βοήθεια του Πάνου Κόκκα, ιδιοκτήτη της «Ελευθερίας», και αρχίζει η βεντέτα με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Κόκκας με ενυπόγραφα άρθρα υιοθετεί το σενάριο της Δεξιάς και ζητεί από τον Γ. Παπανδρέου να μην αναμένει το πόρισμα των ανακρίσεων και να «παραμερίσει αμέσως τον υιόν του», τον οποίο χαρακτηρίζει «κακό δαίμονα της Ενωσης Κέντρου»! Εμφανές και το μήνυμα. Υπάρχουν αντικαταστάτες-διάδοχοι του Γ. Παπανδρέου από την ίδια παράταξη!..
Από την αντίπερα όχθη «Το Βήμα» γράφει (27 Μαΐου): «H υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ στερουμένη σοβαρότητος εχρησιμοποιήθη ως πρόφασις από την χούνταν των αμετανοήτων νοσταλγών του παρελθόντος διά την εκκαθάρισιν των νομιμοφρόνων αξιωματικών» και ζητεί την άμεση απομάκρυνση του αρχηγού ΓΕΣ Γεννηματά, ο οποίος είχε ανάμειξη και στο εκλογικό πραξικόπημα του 1961.
Ο στρατηγός Σίμος μεταβαίνει στην Κύπρο όπου εξετάζει 93 μάρτυρες και αποφαίνεται:
«Απεδείχθη πράγματι ότι εγένετο κίνησις ιδρύσεως οργανώσεως υπό την επωνυμίαν ΑΣΠΙΔΑ υπό ομάδος αξιωματικών με τον ιδιοτελή σκοπόν την εξυπηρέτησιν ατομικών συμφερόντων αυτών και των μελών της οργανώσεως διά της προωθήσεως μεμυημένων αξιωματικών εις επικαίρους και σημαινούσας θέσεις ή καί τινα άλλον απώτερον, όστις ούτε απεδείχθη εκ της εξετάσεως ούτε διεφάνη... Δεν απεδείχθη ότι η κίνησις αύτη είχε πολιτικάς επιδιώξεις ή σύνδεσμον τινά με πολιτικά πρόσωπα».
Βασιλική εντολή
Πρόθυμος και πάλι ο Γαρουφαλιάς πηγαίνει στην Κέρκυρα, στις 5 Ιουνίου, συναντά τον βασιλιά και επιστρέφει με τη «βασιλική εντολή» προς τον Παπανδρέου να παραπέμψει την υπόθεση στο Στρατοδικείο! Υπακούει στη βασιλική εντολή και για λόγους ισορροπίας παραπέμπει και την υπόθεση «Περικλή» που αφορούσε την ανάμειξη του Στρατού στο εκλογικό πραξικόπημα του 1961.
Ο αείμνηστος Γέρος της Δημοκρατίας είχε έντονες ευαισθησίες, οι οποίες και εξηγούν κάποιες λανθασμένες και συμβιβαστικές επιλογές και αποφάσεις. Είχα την ευκαιρία να συζητήσω μαζί του και με τους στενούς συνεργάτες του, Ανδρέα Μοθωνιό και Αρη Καχριμάνη, για την απόφασή του να αναλάβει προσωπικώς το υπουργείο Αμυνας και την αποδοχή της βασιλικής εντολής για παραπομπή της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ στο Στρατοδικείο.
Είναι περίεργο, αλλά είμαι βέβαιος ότι η πρώτη συνδέεται με την ευαισθησία έναντι του «πιστού φίλου Πέτρου». Είχε πεισθεί ότι ο Γαρουφαλιάς «έσκαβε τον λάκκο του», αλλά δεν ήθελε να τον θίξει με τον διορισμό κάποιου άλλου. Δεν συνεδέετο η απόφαση με την πρόθεση να προστατεύσει τον Ανδρέα. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τη δεύτερη απόφαση. Μπορούσε να αποδεχθεί το πόρισμα Σίμου, το οποίο δεν είχε πολιτικές προεκτάσεις. Από ευαισθησία, λόγω της ανάμειξης του ονόματος του Ανδρέα, έπεσε στην παγίδα των Ανακτόρων και της χούντας.
Εκτοτε το παιχνίδι το παίζουν άλλοι... και οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Ο Παπαδόπουλος οργανώνει το γνωστό σαμποτάζ στον Εβρο, το οποίο οι δεξιές εφημερίδες αποδίδουν στους κομμουνιστές. Ο Παπαδόπουλος τη «γλιτώνει» και επί κυβερνήσεων αποστατών προάγεται και τοποθετείται στο Γραφείο Ψυχολογικού Πολέμου στο ΓΕΣ, θέση κλειδί για τα σχέδιά του!
Ο Γ. Παπανδρέου θέτει στις 21 Ιουνίου ζήτημα εμπιστοσύνης στη Βουλή. Επιδιώκει την ενίσχυση της ενότητας για την υλοποίηση της απόφασης για την αντικατάσταση του Γαρουφαλιά και του Γεννηματά. Ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής πήρε, αλλά άλλες ήταν οι βουλές των Ανακτόρων.
Κλείνοντας τη συζήτηση στη Βουλή διακήρυττε ότι «ο Στρατός θα εξυγιανθεί και θα ανήκει μόνο εις το Εθνος». Την προηγούμενη όμως ημέρα είχε λάβει επιστολή του Χοϊδά, με την οποία του μετεφέρετο η διαφωνία του «Ρυθμιστή του Πολιτεύματος» στις προετοιμαζόμενες αλλαγές στη στρατιωτική ηγεσία. H αδιάλλακτη στάση των Ανακτόρων δεν μετέβαλε τις προθέσεις του Παπανδρέου. Δεν μπορούσε πλέον να κάνει πίσω. Θα ήταν πρωθυπουργός χωρίς εξουσία, ένας αυλικός πρωθυπουργός, ένας «εξευτελισμένος πρωθυπουργός», κατά τον δικό του χαρακτηρισμό.
Στην Κέρκυρα
Ο Παπανδρέου προχωρεί στο επόμενο βήμα. Στέλνει τον διευθυντή του Πολιτικού του Γραφείου Μανουσάκη στον Γαρουφαλιά να του προτείνει την επιλογή κάποιου άλλου υπουργείου και αυτός απαντά ότι μόνο αν του ζητήσει ο βασιλιάς θα φύγει από το υπουργείο! Τον διαγράφουν από την EK, αλλά αυτός παραμένει στο υπουργείο.
Στην Κέρκυρα ο Κωνσταντίνος ζει ημέρες ευτυχίας μετρώντας τις ώρες για τη γέννηση της Αλεξίας. Δεν βιάζεται να συναντήσει τον πρωθυπουργό, αλλά ο Παπανδρέου στις 7 Ιουλίου ζητεί ακρόαση. Γνωρίζει ότι η συνάντηση μπορεί να καταλήξει σε ρήξη, όπως προαναγγέλλουν καθημερινά οι εφημερίδες της Δεξιάς, πρέπει όμως η κατάσταση να εκκαθαρισθεί. H κυβέρνηση εβάλλετο από παντού. Ο ανακριτής Λαγάνης καλεί για εξέταση τον Ανδρέα Παπανδρέου για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και ο Κόκκας επανέρχεται με άρθρο στην «Ελευθερία» και ζητεί ανασχηματισμό με την απομάκρυνση της «τροχοπέδης» Γαρουφαλιά και της «αχίλλειας πτέρνας» Ανδρέα. Από κοντά και ο Π. Κανελλόπουλος δεν ζητεί παραίτηση της κυβέρνησης, αλλά «να φύγουν ο ή οι Παπανδρέου».
Οι Αμερικανοί
Οι Αμερικανοί θα προτιμούσαν την παραμονή του Παπανδρέου υπό τον όρο ότι θα εδέχετο τους όρους του Παλατιού. Στις 13 Ιουλίου - κατά αφήγηση του ίδιου - ο Ανδρέας Παπανδρέου συναντήθηκε με τον αμερικανό επιτετραμμένο Ανσιουτς σε ένα φιλικό σπίτι. Ο αμερικανός διπλωμάτης ξέχασε τη διπλωματία και είπε ξεκάθαρα ότι καλώς ο βασιλιάς αρνήθηκε στον Γ. Παπανδρέου το υπουργείο Αμυνας, δεδομένου ότι «η ανάμειξή του στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ είναι σαφής»! Ο Ανδρέας αντέδρασε και παρατήρησε ότι η στάση του βασιλιά δεν συμβιβάζεται με το Σύνταγμα. Αφοπλιστικός ο κ. Ανσιουτς: Εγινε ποτέ σεβαστό το Σύνταγμά σας, γιατί πρέπει να γίνει σεβαστό τώρα;
Την ίδια ημέρα επισκέφθηκε τον Γ. Παπανδρέου ο αμερικανός πρεσβευτής Λάμπουις και του μετέφερε ορθά κοφτά πως η γνώμη των ΗΠΑ είναι ότι ο βασιλιάς έχει δίκιο και ότι ο πρωθυπουργός όφειλε να υποχωρήσει για να αποφευχθεί η σύγκρουση με το Παλάτι.
Είναι προφανές ότι ο Κωνσταντίνος γνώριζε και τη θέση των ΗΠΑ και αποφάσισε να γκρεμίσει κάθε γέφυρα συμβιβασμού. Είναι 8 Ιουλίου, βράδυ. Στο Καστρί πατήρ και υιός συζητούσαν και περίμεναν την ειδοποίηση για τη συνάντηση με τον βασιλιά στην Κέρκυρα. Κτυπάει η πόρτα και ένας αγγελιοφόρος του προσκομίζει επιστολή του Κωνσταντίνου. Ούτε λίγο ούτε πολύ, κατηγορούσε τον πρωθυπουργό ότι σχεδίαζε την«ανατροπή του Συντάγματος της χώρας και την επιβολήν δικτατορίας ελεεινής μορφής,αποκρουστικής εις πάντα ελεύθερον άνθρωπον»!
Ο Γ. Παπανδρέου απαντά και του υπενθυμίζει ότι η κυβέρνηση αντλεί την εξουσία από τον λαό και του στέλνει το διάταγμα για την ανάληψη του υπουργείου Αμυνας. Οταν ο Χοϊδάς παραλαμβάνει την επιστολή του πρωθυπουργού, ανακοινώνεται ότι η συνάντηση με τον Κωνσταντίνο ορίστηκε για την Κυριακή 11 Ιουλίου στην Κέρκυρα. Την Παρασκευή ο Κωνσταντίνος τηλεφωνεί στον πρωθυπουργό για να του αναγγείλει τη γέννηση της Αλεξίας. Μια ακτίνα ελπίδας έλαμψε στο πρόσωπο του γηραιού πολιτικού. Πίστεψε ότι ο Κωνσταντίνος «μαλάκωσε» και επεδίωκε κάποια προσέγγιση.
Φρούδες οι ελπίδες... Το Σάββατο το βράδυ φθάνουμε στην Κέρκυρα. Ο Παπανδρέου φαίνεται σχετικά ευδιάθετος. Οσοι δημοσιογράφοι προσπαθήσαμε να ανιχνεύσουμε τους λόγους η σταθερή απάντηση από το περιβάλλον ήταν η χαρά για τη γέννηση της Αλεξίας! Ο Παπανδρέου κατέλυσε στο σπίτι του βουλευτή της EK Θεόδωρου Δεσύλλα, με τον οποίο συνδεόμουν και λόγω κερκυραϊκής καταγωγής.
Μόλις είχαν περάσει τα μεσάνυχτα και ο πρωθυπουργός ετοιμαζόταν να αποσυρθεί, όταν φθάνει αγγελιοφόρος με νέα επιστολή του Κωνσταντίνου, επιθετικότατη και θρασύτατη. Ο Θ. Δεσύλλας μού αφηγήθηκε ότι όταν τη διάβασε τη χαρακτήρισε «προσωπικό λίβελο»... H συνάντηση όμως κύλησε ήρεμα και ο Γ. Παπανδρέου δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι «διεπιστώθη πλήρης αρμονία απόψεων επί του τρόπου της λειτουργίας του πολιτεύματος της βασιλευομένης δημοκρατίας»! Κανένας από εμάς δεν τον πίστεψε.
Εχει υποστηριχθεί ότι, αν ο Γ. Παπανδρέου δεν επέμενε στην αντικατάσταση του Γαρουφαλιά από τον ίδιο και στην αλλαγή του αρχηγού ΓΕΣ, θα παρέμενε πρωθυπουργός και πιθανόν να απετρέπετο η δικτατορία. Είναι πράγματι πιθανόν, υπό την προϋπόθεση ότι η πολιτική ηγεσία θα αποδεχόταν τα στεγανά στις Ενοπλες Δυνάμεις και την επικυριαρχία στην πολιτική ζωή των Ανακτόρων και των Αμερικανών.
Αλλωστε οι αποστάτες έδωσαν γην και ύδωρ, συμμάχησαν και με τη Δεξιά και δεν απέτρεψαν τη δικτατορία. Αυτή ήταν προσχεδιασμένη και σε συσχετισμό με τη διχοτόμηση της Κύπρου που άρχισε το 1964.
Από τους πρωταγωνιστές της περιόδου εκείνης, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έφυγε νωρίς και αλώβητος και τιμήθηκε με τον τίτλο του πρωθυπουργού της μεταπολίτευσης.
Ο Γ. Παπανδρέου άρχισε τον δεύτερο ανένδοτο, φυλακίστηκε και πέθανε επί δικτατορίας και η κηδεία του συνοδεύτηκε από τη μεγαλύτερη αντιδικτατορική διαδήλωση.
Ο Κωνσταντίνος «έφαγε το κεφάλι του». Δούλεψε για τη χούντα και αυτή τον δούλεψε. Τώρα επισκέπτεται την Ελλάδα ως τουρίστας...
Ο Ανδρέας Παπανδρέου παρέμεινε πιστός στις ιδέες του, ίδρυσε μετά τη δικτατορία το ΠαΣοΚ, διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία τον Καραμανλή, κυβέρνησε για δέκα και πλέον χρόνια και έγραψε ιστορία.
Ο K. Μητσοτάκης έγινε για δύο χρόνια πρωθυπουργός με μετεγγραφή στη Δεξιά, τη Νέα Δημοκρατία.
Οι χουντικοί συνέπραξαν με τους Αμερικανούς στην ανατροπή του Μακαρίου και στον διαμελισμό της Κύπρου, φίμωσαν τον ελληνικό λαό και άφησαν πίσω τους ερείπια. Αλλοι πέθαναν στις φυλακές, άλλοι είναι ακόμη μέσα και άλλοι περιφέρονται ως σκιές ενός ατιμωτικού παρελθόντος.
