Του Γιώργου Κασιμάτη, καθηγητή Συνταγματικού δικαίου (Α ΜΕΡΟΣ)
Όπως κάθε κριτικός λόγος, και τα άρθρα αυτά αποβλέπουν στον κριτικό διάλογο, που κινεί τις ιδέες και τη σκέψη και καθιστά πραγματικά ενεργούς τους πολίτες. Τα τελευταία χρόνια, που οι ασύδοτες δυνάμεις της οικονομίας έγιναν η πηγή της πολιτικής και χειραγωγούν πια ολοκληρωτικά το πολιτικό σύστημα, το δε κοινωνικό σύστημα μετέβαλαν σε ζωώδη καταναλωτική κοινωνία, επέβαλαν και την πολιτική σιωπή. Το ζήσαμε με το Σχέδιο Ανάν. Το ζούμε και σήμερα. Ούτε τα μεγάλα συγκροτήματα του Τύπου (εφημερίδες και κανάλια) ούτε οι «διακεκριμένοι» εκπρόσωποι της επιστήμης και γενικά της διανόησης βγάζουν από το στόμα τους ή από τη γραφίδα τους έστω και μία λέξη για το πρωτοφανές στην Ευρώπη σύστημα αντιμετώπισης της κρίσης, το οποίο το ΔΝΤ και η Ευρωζώνη, με επικεφαλής τη Γερμανία, εφαρμόζει πιλοτικά στην Ελλάδα. Μέσα στο κλίμα της γενικής σιωπής, της ενοχής και της υποταγής, ζητούμε το διάλογο. Μπορεί ο λόγος μας να είναι λανθασμένος. Ζητούμε τον αντίλογο. Ζητούμε όχι την αντίρρηση του αντιρρησία, αλλά τον τεκμηριωμένο αντίλογο της διαλεκτικής. Θα είναι μεγάλη συμβολή για το κοινωνικό και το πολιτικό συμφέρον της χώρας μας και γενικά της Ευρώπης, αν, με τα λάθη τα δικά μου, αλλά και με τα λάθη όλων μας, αρχίσει ένας διάλογος που θα βγάλει την κοινωνία μας από το βόλεμα της κατανάλωσης αλλά και της υποταγής.
Οι αθέμιτοι όροι
Έχω υποστηρίξει σε διάφορα δημοσιεύματά μου ότι οι Συμβάσεις Δανεισμού της Ελλάδας (η «Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης», το «Μνημόνιο Συνεννόησης» και η διμερής Σύμβαση με το ΔΝΤ έγκρισης του Διακανονισμού Χρηματοδότησης Άμεσης Ετοιμότητας), από τις οποίες τις δύο πρώτες υπέγραψαν οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Δημοκρατίας και των άλλων δεκαέξι κρατών-μελών της Ευρωζώνης και την τρίτη του ΔΝΤ, παραβιάζουν με βασικούς τους όρους σε βάρος της χώρας μας θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος, καθώς και της ευρωπαϊκής και της διεθνούς νομιμότητας. Ως προς αυτό, δεν έχει διατυπωθεί ακόμη επιστημονικά τεκμηριωμένη αντίρρηση από ειδικούς. Είναι, λοιπόν, αθέμιτες. Δεν είναι, όμως, απλά αθέμιτες, γιατί παραβιάζουν βασικές αρχές και βασικούς κανόνες του δικαίου, αλλά και «απεχθείς». Και τούτο, γιατί οι εν λόγω όροι παραβιάζουν υπέρτερα αγαθά του ανθρώπου και ενός λαού. Στην προκειμένη περίπτωση, οι Συμβάσεις Δανεισμού απειλούν την εθνική κυριαρχία, την ύπαρξη, δηλαδή, της Ελληνικής Δημοκρατίας, τα αγαθά της πολιτισμικής της κληρονομιάς και της ιστορίας της, προσβάλλουν θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, κυρίως δικαιώματα των εργαζομένων και των συνταξιούχων, καθώς και αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης, του κοινωνικού κράτους δικαίου και της αναλογικότητας, παραβιάζουν με την παράκαμψη της Λαϊκής Αντιπροσωπείας (της Βουλής των Ελλήνων) τη δημοκρατική και την αντιπροσωπευτική αρχή κ.ά. Συγκεκριμένα, είναι φανερό ότι με τους όρους που περιλαμβάνουν, την παραίτηση από τις ενστάσεις προστασίας της εθνικής κυριαρχίας και κάθε άλλου υπέρτερου αγαθού της χώρας, την εξευτελιστική υποχρέωση συνεχούς, σε κάθε στάδιο εκτέλεσης των συμβάσεων, υπογραφής γνωμοδότησης από απλούς νομικούς συμβούλους του κράτους που βεβαιώνει τη νομιμότητα των Συμφωνιών και την πολλαπλή παραβίαση της συμβατικής ισότητας σε βάρος της Ελλάδας, με όλα αυτά προσβάλλουν τα υπέρτερα αγαθά και της υπόστασης της Ελληνικής Δημοκρατίας και της αξίας και αξιοπρέπειας του ελληνικού λαού. Είναι, επίσης, «απεχθείς», γιατί οι όροι είναι άσχετοι ως προς το δανειακό αντικείμενο και δεσμεύουν την Ελλάδα όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά, παραβιάζοντας έτσι τη θεμελιώδη αρχή του κράτους δικαίου. Αυτό που ξέρουμε όλοι είναι ότι μια σύμβαση δανείου έχει όρους, οι οποίοι μπορεί να είναι σκληροί, μπορεί να παραβιάζουν ακόμη και τα όρια νομιμότητας του συμβατικού δικαίου, έχουν, όμως, περιεχόμενο και σκοπό τη διαφύλαξη και ικανοποίηση των οικονομικών συμφερόντων των δανειστών. Δεν απειλούν, ούτε θέτουν σε κίνδυνο, πέρα από οικονομικά αγαθά, υπέρτερα αγαθά του ανθρώπου ή ενός λαού. Δεν απειλούν την ύπαρξη και την αξιοπρέπεια του οφειλέτη, όπως ο όρος του Shylock στο έργο του Σαίξπηρ «Ο έμπορος της Βενετίας». Η απειλή εδώ των υπέρτερων αγαθών του ελληνικού κράτους και η παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών του υπερβαίνουν τα όρια κάθε αναγκαίου βάρους που απαιτείται για την κάλυψη των δικαιωμάτων των δανειστών από μια δανειακή σύμβαση. Παραβιάζουν, με άλλες λέξεις, την αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης, που ενέχει το νόημα της αρχής της αναλογικότητας των βαρών. Οι υπερβάσεις και παραβιάσεις αυτές μας δείχνουν ότι με τους όρους αυτούς ασκήθηκε οικονομική και πολιτική βία, με την έννοια που έχει στη σχετική απαγόρευση του διεθνούς δικαίου (της Σύμβασης της Βιέννης του 1969). Είναι, τέλος, «απεχθείς», γιατί οι όροι αυτοί προσβάλλουν βασικές αρχές του δικαιικού και του πολιτικού πολιτισμού, που έχουν διαμορφωθεί και παγιωθεί στους λαούς της Ευρώπης μετά τις εμπειρίες εξευτελισμού του ανθρώπου και των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας του φασισμού, του εθνικοσοσιαλισμού και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η παραβίαση λειτουργίας του πολιτεύματος
Με τις Συμβάσεις Δανεισμού, έκτος από τις παραβιάσεις των θεμελιωδών άρχων νομιμότητας που αναφέραμε, διαπράχθηκε και μια σοβαρότατη παραβίαση της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος: Δεν επικυρώθηκαν από τη Βουλή, όπως απαιτούν το Σύνταγμα, τα συντάγματα των δημοκρατικών χωρών της Ευρώπης και το διεθνές δίκαιο, ούτε κυρώθηκαν, όπως επίσης απαιτεί το Σύνταγμα, από τα τρία πέμπτα των μελών της Βουλής, για να μπορούν να έχουν εφαρμογή στο εσωτερικό της χώρας. Οι παραλήψεις αυτές έγιναν με τη συμφωνία και των αντισυμβαλλόμενων κρατών-μελών της Ευρωζώνης, αφού η ίδια η Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης ορίζει ρητά ότι η ισχύς της αρχίζει από την ημερομηνία της υπογραφής της (ή της παράδοσης της προβλεπόμενης Γνωμοδότησης των Νομικών Συμβούλων του Κράτους), το δε Μνημόνιο Συνεννόη σης ορίζει ότι τα «επικαιροποιημένα Μνημόνια» θα ισχύουν από την υπογραφή τους. Επιπλέον δε, η παράκαμψη της λαϊκής αντιπροσωπείας ορίστηκε και με τον αντισυνταγματικό νόμο 3847/2010, που «κατάργησε» (!) τη συνταγματική διαδικασία επικύρωσης και κύρωσης της Βουλής. Προβάλλεται συχνά από πολιτικά χείλη ότι δεν παρακάμφθηκε η Βουλή, γιατί ενημερώθηκε. Η απλή ενημέρωση και συζήτηση δεν αντικαθιστά την κύρωση, όπου κατατίθενται στην Ολομέλεια αυτούσιες οι διεθνείς συμβάσεις, συζητούνται η αναγκαιότητά τους, οι συνθήκες σύναψής τους και οι επιμέρους διατάξεις τους και τελικά ψηφίζονται ή δεν ψηφίζονται με ευθύνη των αντιπροσώπων του λαού. Η παράκαμψη της διαδικασίας αυτής επικύρωσης και κύρωσης είναι βαρύτατη προσβολή της δημοκρατίας, της νομιμότητας της οποίας φρουροί ήσαν πάντοτε η ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Γιατί συμφώνησε τώρα η Ευρωζώνη στην προσβολή αυτή;
Το πόσο σοβαρή είναι η προσβολή αυτή της δημοκρατικής νομιμότητας μαρτυρεί το γεγονός ότι το σύστημα άσκησης εξουσίας εφαρμογής των Συμβάσεων Δανεισμού είναι εκτός Συντάγματος και εκτός ευρωπαϊκού δικαίου. Για παράδειγμα, εκτός Συντάγματος και ευρωπαϊκής νομιμότητας είναι η άσκηση ελέγχου της διοίκησης του ελληνικού κράτους από τα όργανα της τρόικας για την εφαρμογή των εν λόγω Συμβάσεων. Βεβαίως, οι Συμβάσεις Δανεισμού, με τους όρους που παραβιάζουν θεμελιώδεις αρχές της νομιμότητας και ιδίως με τον όρο της παραίτησης από τις ενστάσεις προστασίας της εθνικής κυριαρχίας, δεν μπορούν να κυρωθούν από τη Βουλή, ακόμη κι αν τις υπερψήφιζαν και οι τριακόσιοι βουλευτές. Και τούτο, γιατί τέτοια γενική παραίτηση «άνευ όρων και αμετακλήτως» από την προστασία της εθνικής κυριαρχίας ούτε η Βουλή μπορεί να την εγκρίνει. Επομένως, πρέπει να δούμε ποιο είναι το επόμενο βήμα για νομιμότητα.
Τι μπορούμε να κάνουμε – Η απαλοιφή των αθέμιτων όρων
Πράγματι, το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται είναι: Τι μπορούμε να κάνουμε; Ασφαλώς υπάρχει νόμιμος δρόμος αποκατάστασης της νομιμότητας. Αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση για την επιδίωξή της. Ο δρόμος αυτός έχει τα ακόλουθα στάδια: Το πρώτο στάδιο αρχίζει με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης να φέρει το ζήτημα νομιμότητας και κύρους των Συμβάσεων στους δανειστές, επισημαίνοντας τους όρους που παραβιάζουν το Σύνταγμα, το δίκαιο της ΕΕ και το διεθνές δίκαιο και καθιστούν τις Συμφωνίες άκυρες. Οφείλει και μπορεί να απαιτήσει, εν ονόματι της δημοκρατικής νομιμότητας, να απαλειφθούν οι όροι που την παραβιάζουν και να αντικατασταθούν από οικονομικούς όρους που θα είναι συμβατοί με τη συνταγματική, την ευρωπαϊκή και τη διεθνή νομιμότητα. Αν αμφισβητείται το αθέμιτο των όρων, μπορεί η κυβέρνηση να προτείνει να ζητηθεί γνωμοδότηση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Συμβουλίου της Ευρώπης. Εάν η κυβέρνηση αντιμετωπίσει άρνηση σε όλα αυτά του πρώτου σταδίου, τότε η κυβέρνηση μπορεί και οφείλει να συνεχίσει την προσπάθεια, υποβάλλοντας τη «διένεξη νομιμότητας» στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με το άρθρο 14 της Σύμβασης Δανεια κής Διευκόλυνσης. Εάν και εδώ συναντήσει άρνηση, η κυβέρνηση θα αναλάβει την ευθύνη, αν θα ακολουθήσει την αθέμιτη εμμονή των δανειστών στους παράνομους όρους ή όχι. Ο ελληνικός λαός, πάντως, θα γνωρίζει σε ποια πλευρά πέφτει το βάρος της ευθύνης για την παραβίαση θεμελιωδών αρχών νομιμότητας. Σήμερα, δεν γνωρίζει αν έγινε οποιαδήποτε προσπάθεια προστασίας της εθνικής κυριαρχίας και γενικότερα της νομιμότητας.
Δύο είναι τα βασικά επιχειρήματα για την αποκατάσταση της νομιμότητας των Συμβάσεων Δανεισμού, που πρέπει να επισημανθούν στους Ευρωπαίους δανειστές μας: Το ένα είναι ότι η νομιμότητα των όρων των εν λόγω Συμβάσεων θα επιτρέψει την επικύρωση και κύρωσή τους από τη Βουλή, οπότε θα αποκατασταθεί πλήρως το κύρος τους, όπως και το κύρος κάθε άλλης σύμβασης που ακολούθησε τις βασικές αυτές συμβάσεις («επικαιροποιημένα Μνημόνια» και διμερείς συμβάσεις). Χωρίς αυτό, οι Συμβάσεις Δανεισμού είναι νομικώς ανυπόστατες. Το δεύτερο επιχείρημα είναι ότι οι παραβιάσεις που ενέχουν οι Συμβάσεις Δανεισμού προσβάλλουν και την Ελλάδα και την Ευρώπη. Βεβαίως, το διεθνές δίκαιο και κάθε έννοια νομιμότητας παραβιάζονται παγίως στον Τρίτο Κόσμο – ακόμη και με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Θέλουμε την κατάλυση της νομιμότητας μέσα στην Ευρώπη; Νομίζουμε όλοι: Όχι! Γι’ αυτό η αποκατάσταση της νομιμότητας των Συμβάσεων Δανεισμού αποκαθιστά, πρώτα από όλα, το κύρος της Ευρώπης. Όσον αφορά το ΔΝΤ, η μακρόχρονη πρακτική που εφαρμόζει στον Τρίτο Κόσμο δεν δείχνει ότι είναι ευαίσθητο ως προς το σεβασμό των λαών και των αρχών νομιμότητας. Η Ευρώπη οφείλει να επιβληθεί.
Οι επικίνδυνες συνέπειες της μη αποκατάστασης της νομιμότητας
Αν δεν επιτευχθεί, παρά τις πραγματικές και επίμονες προσπάθειες της χώρας μας, να απαλειφθούν οι όροι απειλής της εθνικής κυριαρχίας της Ελλάδας και παραβίασης των θεμελιωδών άρχων νομιμότητας, θα καταδειχθεί, χωρίς πια οποιαδήποτε αμφιβολία, ότι οι δανειστές μας, από την καρδιά της Ευρώπης, ασκούν οικονομική και πολιτική βία στη χώρα μας. Σ’ αυτή την περίπτωση, δεν μένει πια τίποτε άλλο για τους πολίτες, από τον ατελεύτητο αγώνα έννομης προστασίας των δικαιωμάτων τους και για το λαό της Ελλάδας, η αναζήτηση κυβέρνησης και κυβερνητικής πολιτικής που θα επιδιώξει πολιτικά μέτρα πέρα από την υποταγή στην παράνομη επιβολή εξουσίας στη χώρα μας. Πέρα από αυτά, η τραγωδία.
Για όλους αυτούς τους λόγους, κάνουμε έκκληση: στην κυβέρνηση να πάρει την πρωτοβουλία για μια αποφασιστική επιδίωξη αποκατάστασης της νομιμότητας των Συμβάσεων Δανεισμού, καθώς και σε όλα τα κόμματα της Βουλής και σε όλα τα συνταγματικά όργανα λειτουργίας του πολιτεύματος να συμβάλουν στη δημιουργία αυτής της πολιτικής θέλησης, κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο που βρίσκεται η Ελλάδα και ο κόσμος.
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 10/2/11
http://www.epikaira.gr/epikairo.php?id=12136&category_id=100
