Η έννοια του εθελοντισμού δεν είναι σαφής. Κάποιοι στο άκουσμα της λέξης θα υποθέσουν ότι πρόκειται για ένα κοινωνικό έργο χωρίς αντάλλαγμα, έναν αλτρουισμό, την προσφορά του ατόμου στην κοινωνία. Άλλοι θα σκεφτούν «ακόμη ένα κόλπο για να πέσουν θύμα εκμετάλλευσης τα εργατικά χέρια ή να βγάλουν χρήματα οι οργανώσεις». Τι από τα δύο ισχύει; Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα εθελοντισμού (5 Δεκεμβρίου) εξετάζουμε τι σημαίνει εθελοντισμός, τι θα έπρεπε να σημαίνει και τι είναι στην πραγματικότητα.
Ξεκινώντας, θα πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός μεταξύ επίσημου και ανεπίσημου εθελοντισμού. Ο επίσημος εθελοντισμός αφορά σε προσφορά μιας ΜΚΟ ή ενός ιδρύματος. Ο ανεπίσημος αφορά σε προσωπικό κοινωνικό έργο.
Αναφορικά με την δεύτερη κατηγορία είναι σαφές ότι όταν για παράδειγμα, κάποιος γίνεται αιμοδότης, ή –το κλισέ- βοηθά μια γιαγιά να περάσει το δρόμο, δεν υπάρχει άμεση εκμετάλλευση.
Όσον αφορά στο όφελος –αν πάρουμε ως δεδομένο ότι τίποτα δεν γίνεται χωρίς να υπάρχει κάποιο κέρδος- τότε αυτό είναι η προσωπική ευχαρίστηση που αισθάνεται κανείς πράττοντας κάτι καλό για τον άλλο.
Σκοπός του εθελοντισμού σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η λύτρωση, η επίδειξη μιας καλής πράξης στον περίγυρο με αποτέλεσμα την συμπάθεια από άλλους (aka το «show off»), η πίστη στο κάρμα ή σε μια ανώτερη δύναμη και εν γένει η πίστη (είτε λόγω θρησκευτικών είτε λόγω προσωπικών πεποιθήσεων) ότι κάνοντας κάτι καλό, κάτι καλό θα σου συμβεί.
Σε κάποιες πιο ακραίες περιπτώσεις, βέβαια, σκοπός είναι οι νέοι κυρίως να συμπεριλάβουν στο βιογραφικό τους τη συμμετοχή τους σε κάποιο εθελοντικό πρόγραμμα.
Θεωρητικά, όμως, η συμμετοχή σε μια εθελοντική οργάνωση , έχει να κάνει με την προσφορά του ατόμου στην κοινωνία μας και την ανιδιοτελή προσφορά που οδηγεί σε μια κοινωνία αλληλεγγύης. Ωστόσο, ισχύει πάντοτε κάτι τέτοιο;
Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει σαφής εκμετάλλευση των εθελοντών. Μία από αυτές είναι όταν ο εθελοντισμός γίνεται με σκοπό τη μείωση του κόστους παραγωγής ενός έργου, συνήθως εκ μέρους του κράτους.
Τρανό παράδειγμα αποτελούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004. Ας μην αναλύσουμε το κατά πόσο οι εθελοντές των αγώνων έπεσαν θύματα εκμετάλλευσης του κράτους, που θα μπορούσε να είχε προσφέρει εργασία σε ανέργους και να απασχολήσει περισσότερα χέρια εργασίας και να κυκλοφορήσει χρήμα στην αγορά. Ας μείνουμε το τι έγινε μετά. Σύμφωνα με δημοσίευμα της Καθημερινής, μετά την εμπειρία τους στους Ολυμπιακούς του 2004, μία παρέα εθελοντών διαφορετικής μεταξύ τους ηλικίας ίδρυσε το σύλλογο «Συνεχιστές Εθελοντές» με σκοπό τη συνέχιση του εθελοντικού τους έργου. Όμως, η συμβολή τους σε μετέπειτα κρατικά προγράμματα δεν εκτιμήθηκε, σύμφωνα με τα όσα δήλωσαν οι ίδιοι: «Μας χρησιμοποιούν για να μην πληρώσουν. Δε μας σέβονται», επεσήμανε χαρακτηριστικά μέλος του συλλόγου, εκφράζοντας βαθειά απογοήτευση για την ελληνική πραγματικότητα.
Το 2009 ο Ριζοσπάστης κυκλοφόρησε άρθρο σχετικά με τους σχολικούς τροχονόμους. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, οι Σχολικοί Τροχονόμοι έχουν βαφτιστεί από το κράτος ως «εθελοντές», με αποτέλεσμα να εργάζονται επί 10 χρόνια στην οδική ασφάλεια, στις διαβάσεις πρόσβασης και αποχώρησης των μαθητών στα σχολικά κτίρια, αλλά και που καλύπτουν πολλές φορές πάγιες ανάγκες των σχολείων και να αμείβονται με μόλις 176 ευρώ το μήνα, τα οποία θεωρούνται «έξοδα κίνησης». Με αυτούς τους εθελοντές, το κράτος κάλυπτε σε αρκετές περιπτώσεις πάγιες ανάγκες των ολοήμερων σχολείων, όπως είναι η φροντίδα του φαγητού των παιδιών, με αποτέλεσμα και οι υπηρεσίες αυτές να μην ανταποκρίνονται στις υπάρχουσες ανάγκες.
Σε αυτές τις περιπτώσεις και πολλές ακόμη, το περιεχόμενο που έχει ο «εθελοντισμός» στο αστικό κράτος είναι η απλήρωτη εργασία για το μπάλωμα πάγιων λαϊκών αναγκών.
Από την άλλη, υπάρχει και η άποψη ότι εθελοντικές εκστρατείες –τύπου δενδροφυτεύσεις κτλ- βρίσκουν μέσω αυτών μία καλή ευκαιρία για διαφήμιση.
Εν κατακλείδι θα μπορούσαμε να πούμε, χωρίς να καταδικάζουμε τον εθελοντισμό και αναγνωρίζοντας, πολύ συχνά, τον αλτρουιστικό του χαρακτήρα, ότι πολύ συχνά αποτελεί την κυνική εκμετάλλευση του νεανικού αλτρουισμού στην υπηρεσία του κέρδους των επιχειρήσεων. Απευθύνεται έτσι στην ατομική ευθύνη, εν καιρούς ανευθυνότητας από μέρους της ηγεσίας της χώρας, των επιχειρήσεων, των μέσων ενημέρωσης.
Χωρίς να γίνεται εσκεμμένα, δημιουργείται έτσι μια αντίθεση ανάμεσα στην κρατική, την εταιρική και την ατομική εθελοντική δράση.
https://marvilblog.wordpress.com/2012/12/04/εθελοντισμός-προσφορά-ή-εκμετάλλευσ/
