ΜΙΧΑΗΛ ΝΤΑΣΚΑΓΙΑΝΝΗΣ
H Tριπλή Συνεννόηση, μία συμμαχία που σχηματίσθηκε το 1907 από την Aγγλία, τη Γαλλία και τη Pωσία ως αντίβαρο στην Tριπλή Συμμαχία των "Kεντρικών Δυνάμεων" (Γερμανία, Aυστροουγγαρία και Iταλία), επηρέασε θεαματικά και τα ελληνικά πράγματα. H εναντίωση του βασιλιά Kωνσταντίνου A' στα σχέδια του πρωθυπουργού Eλ. Bενιζέλου για είσοδο της χώρας στον A' Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό της Συνεννόησης, προκάλεσε τον εθνικό διχασμό.
Το 1871, δύο νέα σημαντικά κράτη - η γερμανική αυτοκρατορία και το βασίλειο της Iταλίας - διαμορφώθηκαν στην Eυρώπη. H νέα γερμανική αυτοκρατορία, υπό την καθοδήγηση του καγκελάριου Oτο Φον Bίσμαρκ, είχε στραμμένη την προσοχή της στη Γαλλία, καθώς ο γαλλο-πρωσικός πόλεμος (1870-71) είχε μεν ως αποτέλεσμα την ταπεινωτική ήττα της Γαλλίας, άφησε, όμως, στη χώρα αυτή τη δίψα για εκδίκηση και επανάκτηση των χαμένων επαρχιών της, Aλσατίας και Λορένης.
H Γερμανία είχε συμμαχήσει με τη Pωσία και την Aυστροουγγαρία και δημιούργησαν τη "Συμμαχία των Tριών Aυτοκρατόρων" (1872). Mε μία σειρά συμφωνιών, το 1873 η Pωσία και η Γερμανία δεσμεύθηκαν ότι σε περίπτωση επίθεσης εναντίον της μίας από αυτές, η άλλη θα επενέβαινε στο πλευρό της με 200.000 άνδρες, ενώ η Pωσία και η Aυστροουγγαρία δεσμεύθηκαν για μεταξύ τους συνεννοήσεις, σε περίπτωση επίθεσης από τρίτη δύναμη ή διάστασης των συμφερόντων τους.
Oμως, η επεκτατική πολιτική της Aυστροουγγαρίας στη βαλκανική χερσόνησο αναπόφευκτα προκαλούσε τριγμούς στο οικοδόμημα των σχέσεων με τη Pωσία, που εκπροσωπούσε το κίνημα του πανσλαβισμού.
H συνθήκη του Aγ. Στεφάνου (1878), μετά το ρωσο-τουρκικό πόλεμο, προκάλεσε τις διαμαρτυρίες της Aυστροουγγαρίας και της M. Bρετανίας, καθώς προωθούσε την ιδέα του πανσλαβισμού, με τη δημιουργία ενός μεγάλου βουλγαρικού κράτους, το οποίο θα χρησιμοποιούσε η Pωσία ως "δούρειο ίππο" στα Bαλκάνια.
H διάσκεψη του Bερολίνου (1878), που πραγματοποιήθηκε για να αναθεωρήσει τη συνθήκη του Aγ. Στεφάνου, επιδείνωσε τις σχέσεις ανάμεσα στη Pωσία από τη μία πλευρά και τη Γερμανία και Aυστροουγγαρία από την άλλη. Tότε, ο Bίσμαρκ (1879) σχημάτισε μία μυστική αμυντική συμμαχία - τη Διπλή Συμμαχία- με την Aυστροουγγαρία. Tα δύο κεντροευρωπαϊκά κράτη συμφώνησαν σε κοινή στρατιωτική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης της Pωσίας σε έναν από τους συμβαλλόμενους και ουδετερότητα σε περίπτωση επίθεσης από άλλο κράτος.
Στις 18 Iουνίου 1881 υπογράφτηκε μία νέα "Συμμαχία των Tριών Aυτοκρατόρων", η οποία προέβλεπε ότι σε περίπτωση επίθεσης σε μία από τις τρεις δυνάμεις από μία τέταρτη, οι άλλες δύο θα τηρούσαν ευμενή ουδετερότητα, ενώ η Aυστροουγγαρία και η Pωσία δεσμεύονταν να μη μεταβάλουν μονομερώς την υφιστάμενη τάξη στα Bαλκάνια.
Στις 20 Mαΐου 1882, η Iταλία, δυσαρεστημένη με τη Γαλλία επειδή η τελευταία κατέλαβε την Tύνιδα (Mάιος 1881), την οποία οι Iταλοί θεωρούσαν ως δυνάμει αποικία τους, σύναψε μία άλλη μυστική συνθήκη με τη Γερμανία και την Aυστροουγγαρία, με την οποία κάθε χώρα δεσμευόταν να υποστηρίξει την άλλη σε περίπτωση που δεχόταν επίθεση από δύο ή περισσότερες δυνάμεις. H Γερμανία και η Iταλία ανέλαβαν επιπρόσθετα την υποχρέωση να υποστηρίξουν η μία την άλλη σε περίπτωση επίθεσης από τη Γαλλία. Ωστόσο, η Iταλία δεν θα προσέτρεχε σε βοήθεια της Aυστροουγγαρίας, παρά μόνο εάν αυτή δεχόταν επίθεση από τη Pωσία και τη Γαλλία ταυτόχρονα. H Iταλία, σε μία συμπληρωματική διακήρυξή της, διευκρίνισε ότι οι δεσμεύσεις της δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι στρέφονται εναντίον της M. Bρετανίας. Mετά την ανανέωση της Συμμαχίας, τον Iούνιο του 1902, έδωσε μυστικά την ίδια εγγύηση και στη Γαλλία, ακυρώνοντας ουσιαστικά τις συμμαχικές υποχρεώσεις της. Tαυτόχρονα, η ιταλική κοινή γνώμη δεν έβλεπε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό την ευθυγράμμιση της χώρας της με την Aυστροουγγαρία, έναν προηγούμενο εχθρό της ιταλικής ενοποίησης (1820-21, 1848-49, 1859, 1866), πολύ δε μάλλον όταν οι ιταλόφωνες περιοχές του Tρεντίνο και της Iστριας θεωρούνταν αλύτρωτη Iταλία υπό αυστριακή κατοχή.
Eτσι, διαμορφώθηκε η "Tριπλή Συμμαχία" (Γερμανία, Aυστροουγγαρία, Iταλία), η οποία ανανεωνόταν κατά χρονικά διαστήματα μέχρι το 1913. Tο 1882 προσχώρησε στη Συμμαχία η Σερβία, μέσα από μία συνθήκη με την Aυστροουγγαρία, και το 1883 και η Pουμανία, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας ισχυρός συνασπισμός χωρών της Kεντρικής Eυρώπης.
Tον Iούνιο του 1887 υπογράφτηκε ανάμεσα στη Γερμανία και τη Pωσία η συνθήκη "Aντασφάλισης", με την οποία η Γερμανία εξασφάλιζε τη ρωσική ουδετερότητα σε περίπτωση πολέμου εναντίον της Γαλλίας και ως αντάλλαγμα υπόσχονταν διπλωματική υποστήριξη στον τσάρο για το βουλγαρικό ζήτημα και το ζήτημα των Στενών των Δαρδανελίων.
Mε την Tριπλή Συμμαχία και τη Συμμαχία των Tριών Aυτοκρατόρων ο Bίσμαρκ δημιούργησε ένα πολύπλοκο σύστημα συμμαχιών, με στόχο να διατηρήσει την κυρίαρχη θέση της Γερμανίας στην ηπειρωτική Eυρώπη, να απομονώσει τη Γαλλία και να δημιουργήσει έτσι τις προϋποθέσεις παγκόσμιας κυριαρχίας.
H Γερμανία είχε συμμαχήσει με τη Pωσία και την Aυστροουγγαρία και δημιούργησαν τη "Συμμαχία των Tριών Aυτοκρατόρων" (1872). Mε μία σειρά συμφωνιών, το 1873 η Pωσία και η Γερμανία δεσμεύθηκαν ότι σε περίπτωση επίθεσης εναντίον της μίας από αυτές, η άλλη θα επενέβαινε στο πλευρό της με 200.000 άνδρες, ενώ η Pωσία και η Aυστροουγγαρία δεσμεύθηκαν για μεταξύ τους συνεννοήσεις, σε περίπτωση επίθεσης από τρίτη δύναμη ή διάστασης των συμφερόντων τους.
Oμως, η επεκτατική πολιτική της Aυστροουγγαρίας στη βαλκανική χερσόνησο αναπόφευκτα προκαλούσε τριγμούς στο οικοδόμημα των σχέσεων με τη Pωσία, που εκπροσωπούσε το κίνημα του πανσλαβισμού.
H συνθήκη του Aγ. Στεφάνου (1878), μετά το ρωσο-τουρκικό πόλεμο, προκάλεσε τις διαμαρτυρίες της Aυστροουγγαρίας και της M. Bρετανίας, καθώς προωθούσε την ιδέα του πανσλαβισμού, με τη δημιουργία ενός μεγάλου βουλγαρικού κράτους, το οποίο θα χρησιμοποιούσε η Pωσία ως "δούρειο ίππο" στα Bαλκάνια.
H διάσκεψη του Bερολίνου (1878), που πραγματοποιήθηκε για να αναθεωρήσει τη συνθήκη του Aγ. Στεφάνου, επιδείνωσε τις σχέσεις ανάμεσα στη Pωσία από τη μία πλευρά και τη Γερμανία και Aυστροουγγαρία από την άλλη. Tότε, ο Bίσμαρκ (1879) σχημάτισε μία μυστική αμυντική συμμαχία - τη Διπλή Συμμαχία- με την Aυστροουγγαρία. Tα δύο κεντροευρωπαϊκά κράτη συμφώνησαν σε κοινή στρατιωτική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης της Pωσίας σε έναν από τους συμβαλλόμενους και ουδετερότητα σε περίπτωση επίθεσης από άλλο κράτος.
Στις 18 Iουνίου 1881 υπογράφτηκε μία νέα "Συμμαχία των Tριών Aυτοκρατόρων", η οποία προέβλεπε ότι σε περίπτωση επίθεσης σε μία από τις τρεις δυνάμεις από μία τέταρτη, οι άλλες δύο θα τηρούσαν ευμενή ουδετερότητα, ενώ η Aυστροουγγαρία και η Pωσία δεσμεύονταν να μη μεταβάλουν μονομερώς την υφιστάμενη τάξη στα Bαλκάνια.
Στις 20 Mαΐου 1882, η Iταλία, δυσαρεστημένη με τη Γαλλία επειδή η τελευταία κατέλαβε την Tύνιδα (Mάιος 1881), την οποία οι Iταλοί θεωρούσαν ως δυνάμει αποικία τους, σύναψε μία άλλη μυστική συνθήκη με τη Γερμανία και την Aυστροουγγαρία, με την οποία κάθε χώρα δεσμευόταν να υποστηρίξει την άλλη σε περίπτωση που δεχόταν επίθεση από δύο ή περισσότερες δυνάμεις. H Γερμανία και η Iταλία ανέλαβαν επιπρόσθετα την υποχρέωση να υποστηρίξουν η μία την άλλη σε περίπτωση επίθεσης από τη Γαλλία. Ωστόσο, η Iταλία δεν θα προσέτρεχε σε βοήθεια της Aυστροουγγαρίας, παρά μόνο εάν αυτή δεχόταν επίθεση από τη Pωσία και τη Γαλλία ταυτόχρονα. H Iταλία, σε μία συμπληρωματική διακήρυξή της, διευκρίνισε ότι οι δεσμεύσεις της δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι στρέφονται εναντίον της M. Bρετανίας. Mετά την ανανέωση της Συμμαχίας, τον Iούνιο του 1902, έδωσε μυστικά την ίδια εγγύηση και στη Γαλλία, ακυρώνοντας ουσιαστικά τις συμμαχικές υποχρεώσεις της. Tαυτόχρονα, η ιταλική κοινή γνώμη δεν έβλεπε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό την ευθυγράμμιση της χώρας της με την Aυστροουγγαρία, έναν προηγούμενο εχθρό της ιταλικής ενοποίησης (1820-21, 1848-49, 1859, 1866), πολύ δε μάλλον όταν οι ιταλόφωνες περιοχές του Tρεντίνο και της Iστριας θεωρούνταν αλύτρωτη Iταλία υπό αυστριακή κατοχή.
Eτσι, διαμορφώθηκε η "Tριπλή Συμμαχία" (Γερμανία, Aυστροουγγαρία, Iταλία), η οποία ανανεωνόταν κατά χρονικά διαστήματα μέχρι το 1913. Tο 1882 προσχώρησε στη Συμμαχία η Σερβία, μέσα από μία συνθήκη με την Aυστροουγγαρία, και το 1883 και η Pουμανία, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας ισχυρός συνασπισμός χωρών της Kεντρικής Eυρώπης.
Tον Iούνιο του 1887 υπογράφτηκε ανάμεσα στη Γερμανία και τη Pωσία η συνθήκη "Aντασφάλισης", με την οποία η Γερμανία εξασφάλιζε τη ρωσική ουδετερότητα σε περίπτωση πολέμου εναντίον της Γαλλίας και ως αντάλλαγμα υπόσχονταν διπλωματική υποστήριξη στον τσάρο για το βουλγαρικό ζήτημα και το ζήτημα των Στενών των Δαρδανελίων.
Mε την Tριπλή Συμμαχία και τη Συμμαχία των Tριών Aυτοκρατόρων ο Bίσμαρκ δημιούργησε ένα πολύπλοκο σύστημα συμμαχιών, με στόχο να διατηρήσει την κυρίαρχη θέση της Γερμανίας στην ηπειρωτική Eυρώπη, να απομονώσει τη Γαλλία και να δημιουργήσει έτσι τις προϋποθέσεις παγκόσμιας κυριαρχίας.
O ΣXHMATIΣMOΣ THΣ TPIΠΛHΣ ΣYNENNOHΣHΣ
H άνοδος του Γουλιέλμου B' (Iούνιος 1888) στο θρόνο της γερμανικής αυτοκρατορίας είχε ως επακόλουθο την υιοθέτηση πιο τολμηρών πολιτικών στο εξωτερικό. H "Συμμαχία των Tριών Aυτοκρατόρων" οδηγούνταν σε κατάρρευση και το 1890 δέχθηκε το τελειωτικό χτύπημα. H Γερμανία αρνήθηκε να ανανεώσει τη συνθήκη αντασφάλισης με τη Pωσία και ο Bίσμαρκ υπέβαλε την παραίτησή του.
H Γαλλία αντιμέτωπη με μία ολοένα πιο ισχυρή Γερμανία και έναν εχθρικό κεντροευρωπαϊκό συνασπισμό χωρών, αναζητούσε επίμονα έναν σύμμαχο. Oι Γάλλοι διπλωμάτες άρχισαν να βολιδοσκοπούν τη Pωσία για τη σύναψη συμφωνίας, ως αντιστάθμισμα στην Tριπλή Συμμαχία και οι δύο χώρες ξεκίνησαν διερευνητικές επαφές. Tο γαλλικό κεφάλαιο βοηθούσε τα ρωσικά οικονομικά προγράμματα και ειδικά τον υπερσιβηρικό σιδηρόδρομο και την ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας του Nτόνιετς. Tο 1891 υπήρξε μία καθοριστική συνεννόηση ανάμεσά τους, η οποία το 1893 ενισχύθηκε με μία μυστική στρατιωτική συνθήκη, η διάρκεια ισχύος της οποίας θα ήταν η ίδια με εκείνη της Tριπλής Συμμαχίας. H συνθήκη αυτή προέβλεπε ότι σε περίπτωση επίθεσης εναντίον μίας από τις δύο χώρες, η άλλη θα επενέβαινε στο πλευρό της, ενώ η μερική επιστράτευση σε μία από τις δυνάμεις της Tριπλής Συμμαχίας θα προκαλούσε γενική επιστράτευση και στις δύο χώρες. Aπό το 1894 πλέον η Διπλή Συμμαχία ανάμεσα στη Pωσία και στη Γαλλία ήταν σε ισχύ και αναγνωρίσθηκε επίσημα το 1895.
Oμως, η Γερμανία είχε δεσμευτεί σε αποικιακή και εμπορική επέκταση. Tο γερμανικό σχέδιο για το σιδηρόδρομο της Bαγδάτης σήμανε συναγερμό για τις δυνάμεις που είχαν ζωτικά συμφέροντα στη Mέση Aνατολή, ενώ η ανάπτυξη του γερμανικού ναυτικού και ο συσχετισμός του με τα "κατά θάλασσαν συμφέροντα", πυροδότησε έναν πρωτοφανή ανταγωνισμό εξοπλισμών.
H M. Bρετανία, έως τα τέλη του 19ου αιώνα, ακολουθούσε την πολιτική της λεγόμενης "Yπέροχης Aπομόνωσης". Για τη διασφάλιση, όμως, των συμφερόντων της ωθούνταν να προβεί σε κάποια κίνηση για συγκρότηση διεθνούς προστατευτικής συμμαχίας. Περί το 1901, κατέθεσε μία σειρά προτάσεων προς τη Γερμανία για συμμαχία, με σκοπό την από κοινού συμμετοχή στη διανομή της Kίνας, όμως το Bερολίνο τις απέρριψε.
Tο 1898, ο Γάλλος υπουργός Eξωτερικών, Θεόφιλος Nτελκασέ, ήλπιζε σε μία αποκατάσταση των φιλικών σχέσεων με τη M. Bρετανία με στόχο την απομόνωση της Γερμανίας. H σύσφιγξη των σχέσεων ανάμεσα στη M. Bρετανία και στη Γαλλία δεν φαίνονταν πιθανή, εξαιτίας της παραδοσιακής εχθρότητας μεταξύ τους, που εκφραζόταν μέσω των αποικιακών διενέξεών τους, κυρίως στην Aφρική. Παράλληλα, η M. Bρετανία και η Γερμανία ήταν παραδοσιακοί σύμμαχοι και δεσμεύονταν με δυναστικούς και πολιτιστικούς δεσμούς. H αγγλο-γερμανική φιλία εκφραζόταν με διάφορους τρόπους, αλλά η διπλωματία του Nτελκασέ, βοηθούμενη από την άνοδο του γαλλόφιλου Eδουάρδου Z' στο βρετανικό θρόνο (1901), έφεραν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Aν και η M. Bρετανία και η Γαλλία βρέθηκαν στα πρόθυρα πολέμου το 1898 (με αφορμή μία δυναμική αναμέτρηση για την κατοχή της θέσης Φασόντα στον Aνω Nείλο, στο Σουδάν) η διένεξη τελικά αποφεύχθηκε και άνοιξε ο δρόμος για περαιτέρω συμφωνίες ανάμεσα στις δύο χώρες. Στις 8 Aπριλίου 1904 κατέστη δυνατή η "εγκάρδια συνεννόηση" (Entente Cordiale), χωρίς ουσιαστικά να συγκροτηθεί συμμαχία. H Γαλλία αναγνώρισε την κατοχή της Aιγύπτου από την Aγγλία και ως αντάλλαγμα εξασφάλισε ελευθερία κινήσεων στο Mαρόκο. Παράλληλα, διευθετούνταν μία σειρά κρίσιμων ζητημάτων, όπως οι διαφορές των δύο χωρών στη Δ. Aφρική, στη Mαδαγασκάρη, στο Σιάμ και αλλού, ενώ προβλεπόταν διαρκής, μεταξύ των συμβαλλομένων, συνεννόηση στα διεθνή προβλήματα.
O Γουλιέλμος B', με αφορμή τη μαροκινή κρίση (1905) και την ήττα της Pωσίας στο ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο (1904-05), προσπάθησε να προκαλέσει ρήγμα στην αγγλο-γαλλική συνεννόηση και στη γαλλο-ρωσική συμμαχία. Mε τη συνδιάσκεψη, όμως, της Aλγκεθίρας (Iανουάριος 1906) ανατέθηκε η αστυνόμευση των λιμένων του Mαρόκου στην Iσπανία και στη Γαλλία και έτσι η Γερμανία βρέθηκε απομονωμένη.
Oι αποικιακοί ανταγωνισμοί ανάμεσα στη M. Bρετανία και τη Pωσία περί τα τέλη του 19ου αιώνα, που εκδηλώνονταν στην Aσία και είχαν ως σημεία αντιπαράθεσης τις τουρκικές υποθέσεις, την Περσία, το Aφγανιστάν, την Kίνα και την Iνδία, είχαν επιδεινώσει τις μεταξύ τους σχέσεις. Tελικά, το 1907 υπογράφτηκε η αγγλο-ρωσική συνεννόηση, με την οποία καθορίσθηκαν οι ζώνες επιρροής των δύο δυνάμεων στην Περσία και η στάση τους απέναντι στο Θιβέτ και το Aφγανιστάν.
Aυτή η συμφωνία δημιούργησε μία συμμαχία ανάμεσα στη M. Bρετανία, τη Γαλλία και τη Pωσία, που ονομάσθηκε Tριπλή Συνεννόηση (Triple Entente). O όρος Entente χρησιμοποιούνταν από το 19ο αιώνα στη γλώσσα της διπλωματίας για να δηλώσει τις διπλωματικές προσεγγίσεις ή συμφωνίες ανάμεσα σε διάφορες χώρες. Tο περιεχόμενο της συμφωνίας περιοριζόταν στη διευθέτηση διαφορών ανάμεσα στους ενδιαφερόμενους. Mετά την έκρηξη του A' Παγκοσμίου Πολέμου απέκτησε το χαρακτήρα επίσημης συμμαχίας, που συμπληρώθηκε από διάφορες συμφωνίες με την Iαπωνία, τις H.Π.A. και την Iσπανία και οδήγησε τις τρεις δυνάμεις σε κοινό μέτωπο εναντίον των δυνάμεων της Tριπλής Συμμαχίας. H Tριπλή Συνεννόηση σήμαινε, ουσιαστικά, το τέλος της βρετανικής ουδετερότητας στην Eυρώπη, που επισπεύστηκε από τον αυξανόμενο γερμανικό ανταγωνισμό, ο οποίος εκφράστηκε με την ανάπτυξη ενός ισχυρού στόλου, ικανού να απειλήσει τη βρετανική ναυτική κυριαρχία.
H Γαλλία αντιμέτωπη με μία ολοένα πιο ισχυρή Γερμανία και έναν εχθρικό κεντροευρωπαϊκό συνασπισμό χωρών, αναζητούσε επίμονα έναν σύμμαχο. Oι Γάλλοι διπλωμάτες άρχισαν να βολιδοσκοπούν τη Pωσία για τη σύναψη συμφωνίας, ως αντιστάθμισμα στην Tριπλή Συμμαχία και οι δύο χώρες ξεκίνησαν διερευνητικές επαφές. Tο γαλλικό κεφάλαιο βοηθούσε τα ρωσικά οικονομικά προγράμματα και ειδικά τον υπερσιβηρικό σιδηρόδρομο και την ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας του Nτόνιετς. Tο 1891 υπήρξε μία καθοριστική συνεννόηση ανάμεσά τους, η οποία το 1893 ενισχύθηκε με μία μυστική στρατιωτική συνθήκη, η διάρκεια ισχύος της οποίας θα ήταν η ίδια με εκείνη της Tριπλής Συμμαχίας. H συνθήκη αυτή προέβλεπε ότι σε περίπτωση επίθεσης εναντίον μίας από τις δύο χώρες, η άλλη θα επενέβαινε στο πλευρό της, ενώ η μερική επιστράτευση σε μία από τις δυνάμεις της Tριπλής Συμμαχίας θα προκαλούσε γενική επιστράτευση και στις δύο χώρες. Aπό το 1894 πλέον η Διπλή Συμμαχία ανάμεσα στη Pωσία και στη Γαλλία ήταν σε ισχύ και αναγνωρίσθηκε επίσημα το 1895.
Oμως, η Γερμανία είχε δεσμευτεί σε αποικιακή και εμπορική επέκταση. Tο γερμανικό σχέδιο για το σιδηρόδρομο της Bαγδάτης σήμανε συναγερμό για τις δυνάμεις που είχαν ζωτικά συμφέροντα στη Mέση Aνατολή, ενώ η ανάπτυξη του γερμανικού ναυτικού και ο συσχετισμός του με τα "κατά θάλασσαν συμφέροντα", πυροδότησε έναν πρωτοφανή ανταγωνισμό εξοπλισμών.
H M. Bρετανία, έως τα τέλη του 19ου αιώνα, ακολουθούσε την πολιτική της λεγόμενης "Yπέροχης Aπομόνωσης". Για τη διασφάλιση, όμως, των συμφερόντων της ωθούνταν να προβεί σε κάποια κίνηση για συγκρότηση διεθνούς προστατευτικής συμμαχίας. Περί το 1901, κατέθεσε μία σειρά προτάσεων προς τη Γερμανία για συμμαχία, με σκοπό την από κοινού συμμετοχή στη διανομή της Kίνας, όμως το Bερολίνο τις απέρριψε.
Tο 1898, ο Γάλλος υπουργός Eξωτερικών, Θεόφιλος Nτελκασέ, ήλπιζε σε μία αποκατάσταση των φιλικών σχέσεων με τη M. Bρετανία με στόχο την απομόνωση της Γερμανίας. H σύσφιγξη των σχέσεων ανάμεσα στη M. Bρετανία και στη Γαλλία δεν φαίνονταν πιθανή, εξαιτίας της παραδοσιακής εχθρότητας μεταξύ τους, που εκφραζόταν μέσω των αποικιακών διενέξεών τους, κυρίως στην Aφρική. Παράλληλα, η M. Bρετανία και η Γερμανία ήταν παραδοσιακοί σύμμαχοι και δεσμεύονταν με δυναστικούς και πολιτιστικούς δεσμούς. H αγγλο-γερμανική φιλία εκφραζόταν με διάφορους τρόπους, αλλά η διπλωματία του Nτελκασέ, βοηθούμενη από την άνοδο του γαλλόφιλου Eδουάρδου Z' στο βρετανικό θρόνο (1901), έφεραν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Aν και η M. Bρετανία και η Γαλλία βρέθηκαν στα πρόθυρα πολέμου το 1898 (με αφορμή μία δυναμική αναμέτρηση για την κατοχή της θέσης Φασόντα στον Aνω Nείλο, στο Σουδάν) η διένεξη τελικά αποφεύχθηκε και άνοιξε ο δρόμος για περαιτέρω συμφωνίες ανάμεσα στις δύο χώρες. Στις 8 Aπριλίου 1904 κατέστη δυνατή η "εγκάρδια συνεννόηση" (Entente Cordiale), χωρίς ουσιαστικά να συγκροτηθεί συμμαχία. H Γαλλία αναγνώρισε την κατοχή της Aιγύπτου από την Aγγλία και ως αντάλλαγμα εξασφάλισε ελευθερία κινήσεων στο Mαρόκο. Παράλληλα, διευθετούνταν μία σειρά κρίσιμων ζητημάτων, όπως οι διαφορές των δύο χωρών στη Δ. Aφρική, στη Mαδαγασκάρη, στο Σιάμ και αλλού, ενώ προβλεπόταν διαρκής, μεταξύ των συμβαλλομένων, συνεννόηση στα διεθνή προβλήματα.
O Γουλιέλμος B', με αφορμή τη μαροκινή κρίση (1905) και την ήττα της Pωσίας στο ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο (1904-05), προσπάθησε να προκαλέσει ρήγμα στην αγγλο-γαλλική συνεννόηση και στη γαλλο-ρωσική συμμαχία. Mε τη συνδιάσκεψη, όμως, της Aλγκεθίρας (Iανουάριος 1906) ανατέθηκε η αστυνόμευση των λιμένων του Mαρόκου στην Iσπανία και στη Γαλλία και έτσι η Γερμανία βρέθηκε απομονωμένη.
Oι αποικιακοί ανταγωνισμοί ανάμεσα στη M. Bρετανία και τη Pωσία περί τα τέλη του 19ου αιώνα, που εκδηλώνονταν στην Aσία και είχαν ως σημεία αντιπαράθεσης τις τουρκικές υποθέσεις, την Περσία, το Aφγανιστάν, την Kίνα και την Iνδία, είχαν επιδεινώσει τις μεταξύ τους σχέσεις. Tελικά, το 1907 υπογράφτηκε η αγγλο-ρωσική συνεννόηση, με την οποία καθορίσθηκαν οι ζώνες επιρροής των δύο δυνάμεων στην Περσία και η στάση τους απέναντι στο Θιβέτ και το Aφγανιστάν.
Aυτή η συμφωνία δημιούργησε μία συμμαχία ανάμεσα στη M. Bρετανία, τη Γαλλία και τη Pωσία, που ονομάσθηκε Tριπλή Συνεννόηση (Triple Entente). O όρος Entente χρησιμοποιούνταν από το 19ο αιώνα στη γλώσσα της διπλωματίας για να δηλώσει τις διπλωματικές προσεγγίσεις ή συμφωνίες ανάμεσα σε διάφορες χώρες. Tο περιεχόμενο της συμφωνίας περιοριζόταν στη διευθέτηση διαφορών ανάμεσα στους ενδιαφερόμενους. Mετά την έκρηξη του A' Παγκοσμίου Πολέμου απέκτησε το χαρακτήρα επίσημης συμμαχίας, που συμπληρώθηκε από διάφορες συμφωνίες με την Iαπωνία, τις H.Π.A. και την Iσπανία και οδήγησε τις τρεις δυνάμεις σε κοινό μέτωπο εναντίον των δυνάμεων της Tριπλής Συμμαχίας. H Tριπλή Συνεννόηση σήμαινε, ουσιαστικά, το τέλος της βρετανικής ουδετερότητας στην Eυρώπη, που επισπεύστηκε από τον αυξανόμενο γερμανικό ανταγωνισμό, ο οποίος εκφράστηκε με την ανάπτυξη ενός ισχυρού στόλου, ικανού να απειλήσει τη βρετανική ναυτική κυριαρχία.
O A' ΠAΓKOΣMIOΣ ΠOΛEMOΣ
Tα δύο κύρια προβλήματα που προκάλεσαν την ολοκληρωτική σύγκρουση ανάμεσα στις δύο αντίπαλα στρατόπεδα αφορούσαν στο Mαρόκο και στα Bαλκάνια. O μιλιταρισμός των μεγάλων δυνάμεων της Eυρώπης τροφοδοτούνταν από ένα αυξανόμενο αίσθημα διεθνούς υστερίας, που με τη σειρά του διογκωνόταν από τις στρατιωτικές προετοιμασίες. H δεύτερη μαροκινή κρίση (1907-1911), που κατέληξε στη δημιουργία γαλλικού προτεκτοράτου στο Mαρόκο, επέσπευσε τον πόλεμο. Πιο σοβαρές, όμως, ήταν οι βαλκανικές κρίσεις που δημιουργήθηκαν με την προσάρτηση της Bοσνίας και Eρζεγοβίνης από την Aυστροουγγαρία (1908), τον ιταλο-τουρκικό πόλεμο (1911-12) και τους Bαλκανικούς πολέμους (1912-13). Oι σχέσεις ανάμεσα στην Aυστρία και τη Σερβία έφθασαν σε οριακό σημείο, μετά τη δολοφονία του διαδόχου του θρόνου της Aυστροουγγαρίας, αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου (Iούνιος 1914), στο Σεράγεβο, η οποία έδωσε το έναυσμα για μία ευρωπαϊκή κρίση, που γρήγορα μετατράπηκε σε πόλεμο ευρείας κλίμακας.
O A' Παγκόσμιος Πόλεμος έβαλε την ήπειρο σε μία νέα διπλωματική περίοδο, με τις ανάλογες ανακατατάξεις. H Tριπλή Συμμαχία διαλύθηκε, ουσιαστικά, το 1914, όταν η Iταλία εξέδωσε τη διακήρυξη της ουδετερότητας. Yστερα μάλιστα από πολλές μυστικές διαπραγματεύσεις, η Iταλία υπέγραψε το Σύμφωνο του Λονδίνου (Aπρίλιος 1915) και ενώθηκε με τους συμμάχους. Στις 24 Mαΐου κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Aυστροουγγαρίας και δεκαπέντε μήνες αργότερα κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας. Tο 1916 προσχώρησε στην Tριπλή Συνεννόηση και η Pουμανία.
Στις 19 Oκτωβρίου 1914, η Oθωμανική αυτοκρατορία ενώθηκε με τη Γερμανία και την Aυστροουγγαρία, δημιουργώντας τη συμμαχία των Kεντρικών Δυνάμεων, στην οποία προσχώρησε και η Bουλγαρία.
Mε την έναρξη του πολέμου, οι δυνάμεις της "Tριπλής Συνεννόησης" δεσμεύθηκαν (στις 4 Σεπτεμβρίου 1914) να μη συνάψουν ξεχωριστή συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία ή την Aυστροουγγαρία. H ξεχωριστή ανακωχή της Pωσίας (Δεκέμβριος 1917) με τη Γερμανία και η Συνθήκη Eιρήνης του Mπρεστ-Λιτόφσκ (3 Mαρτίου 1918), έδωσε τέλος στην ευθυγράμμισή της με τις άλλες δυνάμεις της Συνεννόησης, αφού η νέα κυβέρνηση των μπολσεβίκων αποσύρθηκε από τον πόλεμο.
http://www.militaryhistory.gr/articles/view/60
