Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2015

ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΤΟ «ΜΕΣΟΝ» ΗΤΑΝ ΑΓΝΩΣΤΟ 1940: Οταν οι ηθοποιοί, οι καλλιτέχνες και οι πολιτικοί πήγαιναν στο στρατό και στο μέτωπο [εικόνα] Πηγή: 1940: Οταν οι ηθοποιοί, οι καλλιτέχνες και οι πολιτικοί πήγαιναν στο στρατό και στο μέτωπο [εικόνα] |

Τι έκαναν πολιτικοί και διανοούμενοι, εβδομήντα χρόνια πριν, το 1940; Κανείς δεν έλειψε κανείς από το προσκλητήριο της πατρίδος, έδωσαν όλοι το βροντερό παρόν στην πρώτη γραμμή του Μετώπου, μαζί και οι απεσταλμένοι δημοσιογράφοι των εφημερίδων, που έστελναν τις ανταποκρίσεις τους, με την ένδειξη «κάπου εις το Μέτωπο».

Ο συγγραφέας του μυθιστορήματος «Αργώ» Γιώργος Θεοτοκάς για να τον δεχτούν εθελοντή στον πόλεμο, το ζήτησε ρουσφέτι απ' τον στρατηγό Σέργιο Γυαλίστρα! Ο Οδυσσέας Ελύτης, κατατάχθηκε ανθυπολοχαγός στην πρώτη γραμμή ( έγραψε το «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας») όπως ο λογοτέχνης Ανδρέας Καραντώνης, ο ακαδημαϊκός Άγγελος Βλάχος , (έγραψε « το Μνήμα της Γριάς» ), οι συγγραφείς Άγγελος Τερζάκης, ( έγραψε την «Ελληνική Εποποιία 1940-41), Λουκής Ακρίτας ( έγραψε το διήγημα «οι Αρματωμένοι»), Γιάννης Μαγκλής, Διονύσιος Ρώμας (μετέπειτα βουλευτής) ο πολιτικός- υπουργός Γεώργιος Καρτάλης, ο βαρύτονος Ευάγγελος Μαγκλιβέρας, οι τενόροι Γ. Τουμπακάρης (έπεσε ηρωϊκώς μαχόμενος), Κώστας Σάμιος, οι ζωγράφοι Σπύρος Βασιλείου και Γιάννης Τσαρούχης ( που κρατούσε στα χέρια του πάντα μια δική του εικόνα της Παναγίας), οι ηθοποιοί, Λάμπρος Κωνσταντάρας ( τραυματίσθηκε σε μάχη και όταν έγινε καλά στα μετόπισθεν, ζήτησε να τον ξαναστείλουν στην πρώτη γραμμή) Διονύσης Παπαγιανόπουλος (ο πολέμαρχος ανθυπολοχαγός στην πρώτη γραμμή), Ντίνος Ηλιόπουλος ( ασυρματιστής του πυρoβολικού), Παντελής Ζερβός ( λοχίας στην πρώτη γραμμή), Νίκος Σταυρίδης (τραυματιοφορέας), Λυκούργος Καλλέργης, Θάνος Κωτσόπουλος, Μάνος Κατράκης, Στέλιος Βόκοβιτς, Γκίκας Μπινιάρης, Νάσος Χριστογιαννόπουλος, Φρίξος Θεοφανίδης, Μάκης Τζίνης, Στέφανος Πήλιος, όλοι με ψυχή λέοντα στην πρώτη γραμμή. Δυο γενναίοι ηθοποιοί που σκοτώθηκαν, οι Δήμος Αυγείας και Πάνος Παπακυριακόπουλος (ο γνωστός ως Πάνος Ντόλης)
Οι πεσόντες στον πόλεμο ηθοποιοί
Ο Δήμος Αυγείας και ο Πάνος Παπακυριακόπουλος, ήταν οι μεγάλες απώλειες των ηθοποιών στον πόλεμο. Ο Δήμος στις 21-11-40, κολυμπώντας, μ' ένα μαχαίρι στο στόμα, έκοψε τα καλώδια κι έσωσε μια σημαντική γέφυρα από την ανατίναξη κι έτσι μπήκε ο στρατός μας στην Κορυτσά. Για την πράξη του αυτή παρασημοφορήθηκε. Ξαναπήγε στο Μέτωπο, όπου σε μια άλλη μάχη τραυματίσθηκε στην κοιλιά και πέθανε από αιμορραγία. Ο Πάνος Παπακυριακόπουλος ( Ντόλης το ψευδώνυμό του στο θέατρο του Λαού στο Μεταξουργείο, όπου έπαιζε) έπεσε πολεμώντας στον Αυλώνα στις 25-1-1941.
Ο Χρήστος Πύρπασος, (Πυρπασόπουλος), δημοσιογράφος, ηθοποιός και συγγραφέας, συγκλονισμένος αποτύπωσε τον πόνο των συναδέλφων του νεκρού Πάνου Ντόλη, στους παρακάτω στίχους: « ...κι έπεσε για την πατρίδα / ο φτωχός ο θεατρίνος, / έξω από τον Αυλώνα,/ ο άξιος πολεμιστής. / Πέθανε ανδρικά στη μάχη / ωσάν Έλληνας εκείνος / του θεάτρου του πολέμου / που ήταν πρωταγωνιστής»
Στον πόλεμο και ... πρωθυπουργοί
Στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, πήραν μέρος και πολιτικοί. ΄Ενας εθελοντής δεκανέας ο Παν. Κανελλόπουλος, που έγινε δυο φορές πρωθυπουργός, εξέδιδε στο Μέτωπο με συνεργάτες τους Στρατή Αναστασέλη και Ελευθέριο Κοτσαρίδα την εφημερίδα με τις δυο ονομασίες, πότε ως «Αχρίς» και πότε ως «Οχρίς» με άρθρα και νέα για τους στρατιώτες του Μετώπου. Ο Γεώργιος Ράλλης ήταν του Ιππικού, πολέμησε στην πρώτη γραμμή και μία από τις συγκλονιστικές στιγμές που έζησε ήταν όταν τραυματίσθηκε σοβαρά το ιπποδρομιακό άλογό του, και αναγκάστηκε μετά να το σκοτώσει.... Ο Κων. Μητσοτάκης πήγε καθυστερημένος στο Μέτωπο από τη Σύρο, πήρε μέρος στην εαρινή επίθεση το Μάρτιο. Ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος,γενναία στην πρώτη γραμμή. Ο έφεδρος υπολοχαγός, ο Ισαάκ Λαυρεντίδης, έγινε αντιπρόεδρος της Βουλής, πολέμησε γενναίατραυματίσθηκε στη φοβερή μάχη του υψώματος 731,όπου έπεσαν πολλά κορμιά. Και όταν έδεσαν τα τραύματα του, ζήτησε από τον διοικητή του να πάει και πάλι στο « πανηγύρι του πολέμου». Ο στρατιώτης Χαρίλαος Φλωράκης, έγινε Γ.Γ. του ΚΚΕ και πολέμησε στην πρώτη γραμμή. Στην πρώτη γραμμή πολέμησε και ο Γεώργιος Καρτάλης μετέπειτα υπουργός, όπως και διάφοροι άλλοι. αντιπρόεδρος κυβερνήσεως του ΠΑΣΟΚ, πολέμησε
Αντί για τουφέκι κρατούσαν την πέννα
Στην πρώτη γραμμή βεβαίως και οι απεσταλμένοι των εφημερίδων, τρανταχτά ονόματα της δημοσιογραφίας. Τα χειρόγραφα τους έφταναν την επομένη στην Αθήνα, με ειδικό ταχυδρομείο, αυτολογοκριμένα όπως επέβαλαν οι κανόνες του πολέμου: Σπύρος Μελάς ( Καθημερινή - Εστία), Βάσος Τσιμπιδάρος, Ευστάθιος Θωμόπουλος, Γιώργος Παπαγιώργος Π. Αγγελόπουλος (Ακρόπολις), Παύλος Παλαιολόγος, Γεώργιος Ρούσσος και Μιχάλης Κυριακίδης ( Ελεύθερον Βήμα) , Γεώργιος Δρόσος, Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου, Γιώργος Ανδρουλιδάκης και Χρήστος Μούζιος ( Πρωία) Νίκος Γιοκαρίνης (Αθηναϊκά Νέα), Αλέκος Λιδωρίκης, Πάνος Καραβίας, Κώστας Τριανταφυλλίδης, Αθανάσιος Γεωργίου, Σάββας Κωνσταντόπουλος (Ασύρματος), (Σπύρος Μαντάνος (Τύπος), Θωμάς Μαλαβέτας ( Έθνος) Παντελής Καψής, Κώστας Ουράνης ( Ελληνικόν Μέλλον) Τίμος Μωραϊτίνης, Λουκής Ακρίτας (Εστία), Χρήστος Κολιάτσος, Νίκος Αναστασόπουλος, Τάκης Παπαγιαννόπουλος, Θεμιστοκλής Αμουτζόπουλος ( Καθημερινή), Κώστας Σκαλτσάς (Έθνος) Κώστας Αθάνατος, Νίκος Καπιτζόγλου Θ. Δογάνης (Βραδυνή). ΄Ηταν επίσης οι Στράτης Μυριβήλης, Δημ. Δεβετζής , Σόλων Γρηγοριάδης και Σπ. Αυλωνίτης.
Η μοναδική γυναίκα απεσταλμένη, ήταν η Αντέλα Μέρλιν,που την έστειλε ο Δημ. Λαμπράκης για τα Αθηναϊκά Νέα, κατόπιν παρακλήσεώς της. Στο Μέτωπο βρισκόταν και οι φωτορεπόρτερ Τσακιράκης, Κουρμπέτης, Φλώρος,Πουλίδης, Μεγαλοοικονόμου, στους οποίους οφείλονται οι πολλές φωτογραφίες που δημοσιεύονται τέτοιες μέρες.
Σημαντική ήταν και η προσφορά των γελοιογράφων, όπως του Φωκίωνα Δημητριάδη, του Παυλίδη, του Μπέζου, του Καστανάκη, του Γκέϊβελη, του Λυδάκη, του Παπασταύρου, αλλά και του Στέλιου Πολενάκη, με τα σπαρταριστά κινούμενα σχέδια, για τον επηρμένο αρλεκίνο του φασισμού, τον Μπενίτο Μουσολίνι. 
Από το Μέτωπο, από αριστερά στη φωτογραφία όρθιοι: Δ. Γαλερίδης (δημοσιογράφος), Γεώργιος Καρτάλης (υπουργός), Δ. Θιβαδόπουλος ( καθηγητής), Γεώργιος Θεοτοκάς ( συγγραφέας), Συμεόνογλου (βιομήχανος) Κώστας Μάγερ (δημοσιογράφος). Καθιστοί: Ευ. Μαγκλιβέρας (βαρύτονος), Λάμπρος Κωνσταντάρας (ηθοποιός) Κώστας Σάμιος ( τενόρος) και Τσαλίκης (έμπορος). Από άρθρο του Τάσου Κοντογιαννίδη στην RealNews


Πηγή: 1940: Οταν οι ηθοποιοί, οι καλλιτέχνες και οι πολιτικοί πήγαιναν στο στρατό και στο μέτωπο [εικόνα] | iefimerida.gr http://www.iefimerida.gr/news/128059/1940-%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CE%BF%CE%B9-%CE%B7%CE%B8%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BF%CE%AF-%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF-%CF%80%CE%AE%CE%B3%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%B1%CE%BD-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CF%8C-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%AD%CF%84%CF%89%CF%80%CE%BF#ixzz3pbGI4aRN

Η UNESCO θέλει λέει να κάνει μέλος και το Κόσοβο





…που ως γνωστόν υπερασπίζεται την πολιτιστική κληρονομιά. Φωτό από το μοναστήρι του Devic που έπεσε στα χέρια των «πολιτισμένων» μετά την γενοκτονία των Σέρβων του Κοσόβου. Αυτός είναι ο «νέος πολιτισμός» της Δύσης…

olympia

Γιατί βρίζει ο άνθρωπος; Μπινελίκια λάιτ

Γιατί βρίζει ο άνθρωπος; Για να εκτονωθεί. Για να κοροϊδέψει και να μειώσει. Για να αστειευτεί. Για να εκδηλώσει οικειότητα. Γιατί είναι βρωμόστομος. Λόγοι υπάρχουν. Γιατί βρίζει ο άνθρωπος ως μυθοπλαστικός χαρακτήρας; Για τους ίδιους λόγους, συν την προστιθέμενη αληθοφάνεια και το εύκολο γέλιο.
Η διαμάχη για τη χρήση βωμολοχιών σε έργα τέχνης έχει μακρά ιστορία και όλες οι απόψεις έχουν κατατεθεί, συνεπώς δεν έχει νόημα να ξανανοίξω μια κορεσμένη συζήτηση. Θα προτιμήσω να μιλήσω για μια άλλη πλευρά της κωμωδίας και μάλιστα της ελληνικής: θα εξετάσω τη χρήση των μειωτικών χαρακτηρισμών από τον θεατρικό συγγραφέα και σεναριογράφο Χρήστο Γιαννακόπουλο (1909-1963). Προς τούτο, απομόνωσα λέξεις-κλειδιά από τρεις ταινίες βασισμένες σε θεατρικά του έργα.
Καταρχάς, γιατί ο Χρήστος Γιαννακόπουλος; Από σύμπτωση. Πρώτα επέλεξα τις ταινίες και μετά διαπίστωσα ότι και στις τρεις έχει συμμετοχή. Και γιατί αυτές οι τρεις συγκεκριμένες ταινίες; Αφενός επειδή μου αρέσουν και αφετέρου επειδή οι μειωτικές εκφράσεις (δεν πρόκειται για τίποτα βαριές, «ακατάλληλες» βρισιές, όπως θα διαπιστώσετε σε λίγο) εδώ δεν χρησιμοποιούνται ως παραγέμισμα, ούτε για να γαργαλίσουν ταπεινά ένστικτα. Η χρήση τους εν προκειμένω έχει δομικό χαρακτήρα: αν έλλειπαν, οι ταινίες δεν θα ήταν αυτές που είναι. Αλλά επ' αυτού περισσότερα στο τέλος. Ας δούμε πρώτα στις ταινίες (με χρονολογική σειρά):
(Α) Ο Φανούρης και το Σόι του (1957)
Παραγωγή: Ανζερβός. Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος & Χρήστος Γιαννακόπουλος (από το ομώνυμο θεατρικό έργο των ίδιων). Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ιωαννόπουλος.

Ο Φανούρης Σκαρβέτσος (Μίμης Φωτόπουλος) έχει τρεις αδερφές: η μεγάλη παντρεμένη, η μικρή πολύ μικρή για γάμο, αλλά η μεσαία πάτησε τα 30 και πρέπει να παντρευτεί. Ο αδερφός έχει συμφωνήσει να τη δώσει στον γαλατά της γειτονιάς, τον Σόλωνα Δελακώτσο (Χριστόφορος Χειμάρας), δίνοντάς του και 300 λίρες προίκα. Ο μπαρμπ'-Αλέξης (Λαυρέντης Διανέλλος), υπάλληλος στο επιπλάδικο του Φανούρη δεν τον πάει τον Σόλωνα ούτε με σφαίρες. Σε δύο σκηνές στην αρχή και μία προς το τέλος τον αποκαλεί (όχι κατά πρόσωπο, αλλά μιλώντας γι' αυτόν με άλλους):
  • ακαμάτη
  • αρκουδόγυφτο
  • βόιδακλα
  • μουλάρι
  • μπουζουκοκέφαλο
  • σαπιοκοιλιά
  • τσιφούταρο
(Β) Μακρυκωσταίοι και Κοντογιώργηδες (1960)
Παραγωγή: Φίνος Φίλμ. Σενάριο: Αλέκος Σακελλάριος & Χρήστος Γιαννακόπουλος (από το ομώνυμο θεατρικό έργο των ίδιων). Σκηνοθεσία: Αλέκος Σακελλάριος.

Ο Στέλιος Κοντογιώργης (Ντίνος Ηλιόπουλος) και ο Θωμάς Μακρυκώστας (Κώστας Χατζηχρήστος) είναι οι τελευταίοι επιζήσαντες μιας μακροχρόνιας βεντέτας των οικογενειών τους στον Κουτσόπυργο, ένα χωριό της Πελοποννήσου. Παρ' όλα αυτά, και οι δύο είναι απολύτως απρόθυμοι να δώσουν τέλος στη βεντέτα, δολοφονώντας ο ένας τον άλλον. Τα νέα για το τελευταίο επεισόδιο της βεντέτας στο χωριό φέρνει στον Στέλιο ο μπαρμπα-Θανάσης Κοντογιώργης (Παντελής Ζερβός) για να τον προτρέψει να φάει λάχανο τον Θωμά πριν προλάβει και τον φάει εκείνος. Ο Στέλιος αρνείται και από εκείνη τη στιγμή μέχρι το τέλος της ταινίας ο μπαρμπα-Θανάσης δεν τον αφήνει σε χλωρό κλαρί. Στις τέσσερις σεκάνς που μοιράζονται οι δύο χαρακτήρες (στο ραφείο του Στέλιου, στο ξενοδοχείο του Θωμά, στο απόκεντρο ξενοδοχείο όπου καταφεύγουν οι δύο βασικοί χαρακτήρες για να γλιτώσουν ο ένας από τον άλλον και στο καφενείο του σιδηροδρομικού σταθμού) ο μπαρμπα-Θανάσης παρανομιάζει (κατά πρόσωπο) τον Στέλιο:
  • αίσχος της φαμίλιας μας
  • αίσχος του Κουτσόπυργου
  • αίσχος των Κοντογιωργαίων
  • ανάπηρο κορμί
  • αρχιρελίζη του Κουτσόπυργου
  • άχρηστο γομάρι
  • ζωντόβολο
  • κακομοίρη
  • καρνάβαλο
  • κνώδαλο (2) (αρχ. ελλ. κνώδαλον = άγριο πλάσμα, κτήνος· στα νέα ελλ.: ασήμαντος, τιποτένιος, ανόητος)
  • κοπρόσκυλο (2)
  • όρνιο (3)
  • παλιο-ζαγάρι
  • ρεζίλμπαση (τουρκ. rezilbaşı = αρχιρεζίλης)
  • ρεντίκολο της κοινωνίας
  • συφοριασμένο
  • συφοριασμένο ψωρόγιδο
  • χαντακωμένο
  • ψοφάλογο
  • ψοφίμι

(Γ) Της Κακομοίρας (1963)
Παραγωγή: Δήμος Χατζηχρήστος (αλλά στα στούντιο της Φίνος Φιλμ, με εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό της εταιρείας). Σενάριο: Ντίνος Κατσουρίδης (διασκευή του ομώνυμου θεατρικού έργου των Γιώργου & Χρήστου Γιαννακόπουλου). Σκηνοθεσία: Ντίνος Κατσουρίδης.

Ο Ζήκος (Κώστας Χατζηχρήστος) δουλεύει υπάλληλος στην μπακαλοταβέρνα του Παντελή Σκουφάντερου (Κώστας Δούκας). Οι δυο τους τρώγονται σε όλη την ταινία σαν τον σκύλο με τη γάτα. Ο Ζήκος λέει διάφορα νόστιμα και σε άλλους χαρακτήρες, αλλά έχει ιδιαίτερη αδυναμία στον κυρ-Παντελή, τον οποίο στολίζει (είτε κατά πρόσωπο είτε μιλώντας γι' αυτόν με άλλους) με τα εξής ευφάνταστα:
  • αητόπουλο
  • βιολετέρα (La Violetera: ισπανική ταινία του 1958· η ηρωίδα πουλάει βιολέτες στο δρόμο· στα νέα ελλ.: σουρτούκης / σουρτούκω)
  • βόιδαρο
  • γερο-μπιζμπίκη
  • γερο-ξεφτίλα (2)
  • γερο-τσιφούταρο
  • γομάρι
  • κιαρατά (2)
  • κοτζάμ γεροντάρα
  • κοτζάμ γορίλα
  • κουρκούτα
  • μαντρόσκυλο
  • μούργο
  • μπεμπέκο
  • μπέμπη
  • μπουλντόγκ
  • ξεγοφιασμένο στραβάδι
  • ξεφτίλα
  • όρνιο (2)
  • παιδί-λάστιχο
  • ρινόκερο
  • σουρουκλεμέ (τουρκ. sürükle(n)mek = αυτός που σέρνεται· μεταφορικά: σουρτούκης, αλανιάρης, ρεμπέτης)
  • τεμπελχανά
  • χλαπάτσα
  • χοντρομπαλά
Όπως βλέπετε, τα μπινελίκια είναι όντως λάιτ και καμία σχέση δεν έχουν με τις λεκτικές προσβολές που ακούγονταν στα σκουπίδια των 80's (σε βιντεοκασέτες και επιθεωρήσεις). Επίσης, δεν έχουν σχέση ούτε με τα άνευ λόγου μπινελίκια της σύγχρονης δραματουργίας. (Μου έρχεται στο μυαλό η ταινία του 2013 "The Wolf of Wall Street" του Martin Scorsese, όπου η "F-word" ακούγεται 569 φορές, αριθμός-ρεκόρ.) Αντιθέτως, έχουν λειτουργικό χαρακτήρα, λέγονται επειδή υπάρχει λόγος δραματουργικός. Στην [Α], ο μπαρμπ'-Αλέξης μάς προϊδεάζει για το πόσο αχώνευτος χαρακτήρας είναι ο Σόλων πριν τον δούμε να εμφανίζεται. Και στο τέλος, στην ταβέρνα, τον αποτελειώνει για να ωθήσει τον γιο του να ζητήσει εκείνος σε γάμο την Κατίνα. Στη [Β], ο μπαρμπα-Θανάσης καθυβρίζει ασταμάτητα τον Στέλιο και έτσι, εκτός του ότι στηρίζει το κωμικό στοιχείο του δικού του ρόλου αποκλειστικά στα μπινελίκια, χτίζει έμμεσα και τον χαρακτήρα του δειλού Στέλιου. Τέλος, στη [Γ], τι θα ήταν ο Ζήκος χωρίς τα απαξιωτικά σχόλια προς τους πάντες (πλην των ωραίων δεσποινίδων); Δεν θα ήταν παρά ένας χαζούλης μπακαλόγατος. Τα απαξιωτικά σχόλια είναι δομικό στοιχείο του χαρακτήρα του.
Αποδίδω στον Χρήστο Γιαννακόπουλο την πατρότητα των αλιευμένων απαξιωτικών χαρακτηρισμών, μολονότι δύο από τις τρεις προαναφερθείσες ταινίες τις έχει γράψει μαζί με τον Αλέκο Σακελλάριο, κι αυτό γιατί ο Σακελλάριος στα πολλά θεατρικά και σενάρια που έχει γράψει μόνος του δεν δείχνει τέτοιες τάσεις. Έπειτα, υπάρχει και η [Γ], όπου γίνεται της κακομοίρας από μπινελίκια λάιτ, στην οποία ο Σακελλάριος δεν είχε καμία συμμετοχή. Συνεπώς, κατά πάσα πιθανότητα, ο Γιαννακόπουλος ήταν εκείνος που έκανε κέφι οι χαρακτήρες που δημιουργούσε να τα χώνουν. Και ήταν μάστορας στο χώσιμο.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πώς όταν χρησιμοποιείς τέτοιο λεξιλόγιο σε κωμωδία εξασφαλίζεις εύκολο γέλιο. Πρόκειται για πλάκα, με την έννοια της καζούρας, όχι για χιούμορ. Όταν όμως είσαι μάστορας, σαν τον Γιαννακόπουλο, χρησιμοποιείς αυτό το λεξιλόγιο, που σίγουρα παραβιάζει τα όρια της ευπρέπειας ακόμα κι όταν δεν προσβάλλει τον ακροατή/θεατή, με τρόπο δημιουργικό, με τρόπο που προάγει τη δραματουργία. Υπό αυτό το πρίσμα, μαζί με το εύκολο γέλιο που εξασφάλιζε, ο Γιαννακόπουλος με τα μπινελίκια λάιτ έχτιζε χαρακτήρες. Σε κάθε περίπτωση, δεν φταίει η ίδια η γλώσσα (οι λέξεις!) όταν γίνεται προσβλητική, αλλά η χρήση της. Τα πάντα μπορούν να ειπωθούν επ' ωφελεία του έργου, αρκεί να βρει κανείς τον τρόπο.
dimart
του Γιώργου Θεοχάρη

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο dimartblog.com
Επιμέλεια: Viralnet.gr
http://www.viralnet.gr/permalink/3672.html

ΠΑΛΙΑ ΔΡΑΜΑ -Η Κεντρική πλατεία της Δράμας.-

Η Κεντρική πλατεία της Δράμας.
KENTRIKH_PLATEIA_DRAMAS_PALIA_DRAMA
Η Κεντρική πλατεία της Δράμας έχει τη δική της ιστορία. Κάποιοι ειδικοί κάποτε εκτίμησαν τη θέση της, την έκτασή της και τον προορισμό της. Χαρακτηρίστηκε κεντρική, γιατί από τις παρυφές της ξεκινούσαν ακτινωτά δρόμοι και την έδεναν με τον απλόχωρο ορίζοντα της πόλης. Οδηγούσαν στην επάνω πόλη ως τα όρια του Γενικού Νοσοκομείου, δυτικά ως τα Εκπαιδευτήρια με παράπλευρα κατηφορικά στενά, που έφταναν ως τα νερά των πηγών της Αγίας Βαρβάρας. Από το νότιο άκρο της ένας δρόμος ευθύς οδηγούσε στον Εθνικό Κήπο και στον Σιδηροδρομικό Σταθμό.
Η πλατεία τα χρόνια εκείνα των ήρεμων τόνων είχε τη δική της φυσιογνωμία, το δικό της ύφος και τον προβλεπόμενο ανοικτό της ορίζοντα. Τα γύρω από την πλατεία οικοδομήματα ταυτίζονταν απόλυτα με την οριζόμενη έκτασή της και της έδιναν όψη αριστοκρατική και συμμετρική. Βέβαια, για να μη γινόταν αυτό που έγινε από την δεκαετία του 1950 και μετά, χρειαζόταν η βούληση των αρμόδιων αρχών. Χρειαζόταν συνειδητότητα για την απόλυτη διατήρηση των παραδοσιακών σχημάτων της πόλης, όπως αυτά είχαν ορισθεί από τον αρχικό κατασκευαστή. Δε έπρεπε να θιχθούν  τα όρια της πλατείας, να μη σμικρυνθούν, να διαφυλαχθούν ως κόρη οφθαλμού, γιατί επρόκειτο  για πολιτιστικό μνημείο, γιατί είναι η κεντρική πλατεία και σήμερα με το κουτσουρεμένο της σχήμα. Ήταν χώρος περιπάτου των δημοτών, τόπος για ευχάριστες συναντήσεις και πρόσχαρες συναναστροφές και ομηγύρεις.
Θυμάμαι με απορία τις αναπλάσεις που έγιναν στην πλατεία. Όλες θεωρήθηκαν αντιαισθητικές και μη πρόσφορες. Εφαρμόσθηκε ο γνωστός και πονηρός νόμος «ράβε – ξήλωνε» με αποτέλεσμα σήμερα στη δυτική πλευρά να υπάρχει ένα κτίσμα του δήμου- δήθεν κέντρο ενημέρωσης – που έχω τη γνώμη ότι κανείς από τους δραμηνούς δημότες δεν μπορεί να εννοήσει τον λόγο της ύπαρξής του και την χρησιμότητά του.
Μέχρι σήμερα γίνονταν κάποιες ανακοινώσεις για ανοίγματα δρόμων, για ανάπλαση χώρων, για προστασία των μνημείων, της παράδοσης (της παλιάς Δράμας).
Μετά όμως από τις ηθελημένες καταστροφές και τα χαλάσματα που έγιναν, δεν μπορεί να εννοήσει κάποιος, που ξέρει, τι απόμεινε που μπορεί να αναπλαστεί ή να παλαιωθεί σύμφωνα με το νόμο του σεβασμού στην ιστορική παράδοση και στις προγονικές πολιτιστικές αξίες.
http://www.proinos-typos.gr/gr/index.php?option=com_content&view=article&id=12713:2015-10-05-18-12-56&catid=19:2011-04-04-09-26-29&Itemid=98

Όταν η επιθεώρηση πολέμησε τον εχθρό Ηθοποιοί, συνθέτες, τραγουδιστές και άλλοι πνευματικοί της χώρας εναντίον του κατακτητή με τα δικά τους «όπλα»

Ο κομπέρ επί σκηνής, καπέλα με παγιέτες, στρας ή φτερά, σκηνικά εφήμερα, υποτυπώδη ή φαντασμαγορικά όπως το σκηνογραφικό ομοίωμα του αντιτορπιλικού Έλλη, μουσική υπόκρουση οικεία, όπως αυτή του Εθνικού ή του Ακάθιστου Ύμνου, θεατρικά νούμερα σύντομα, σατιρικά έως καυστικά.
Γράφει η Νίκη Παπάζογλου
Η επιθεώρηση, από την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου προσφέρει στον ελληνικό λαό ένα θέαμα σπαρταριστό και μοναδικό, γνήσιο και λαϊκό συνδυάζοντας την ανελέητη σάτιρα προς τον επίδοξο κατακτητή με στιγμές γέλιου που όλοι έχουν ανάγκη.
Μετρά ήδη αρκετά χρόνια ζωής, λίγο πριν την έναρξη του πολέμου όμως έχει σωπάσει. Η δικτατορία βάζει φρένο στην ελευθεροστομία κι έτσι ο παροξυσμός που σημείωνε πριν το 1936 στερείται το λίσπασμά του. Στην νέα εκτίναξη που παρατηρείται με την έναρξη του πολέμου οι στόχοι αλλάζουν. Οι επιθεωρησιογράφοι δεν παρωδούν πλέον την πολιτική κατάσταση, ούτε τα κοινωνικά φαινόμενα. Τα πυρά της Επιθεώρησης συγκεντρώνονται στον Ιταλό Δικτάτορα και στον στρατό του, κατεύθυνση προς την οποία δεν υπάρχει ούτε αναστολή, ούτε εμπόδιο. Η επιθεώρηση επιστρατεύεται για τον πολεμικό της ρόλο που τον έχει παίξει τόσο καλά στο παρελθόν και οι καλλιτέχνες δίνουν την δική τους μάχη απέναντι στον εχθρό.
Μέσα σε λίγες ώρες τα περισσότερα θέατρα κατεβάζουν τα έργα που έπαιζαν και ανεβάζουν Επιθεωρήσεις. Κι ενώ έχουν φτάσει να παίζονται σ’ όλα σχεδόν τα θέατρα μόνο θεάματα ατόφια επιθεωρησιακά η ανάμικτα, οι συγγραφείς παρακολουθούν από κοντά την επικαιρότητα. Κάθε εξέλιξη του μετώπου, κάθε πολεμικό ανακοινωθέν, κάθε είδηση ξένου πρακτορείου ειδήσεων, μόλις ακούγεται από το ραδιόφωνο ή κυκλοφορεί στο έκτακτο παραρτήμα των εφημερίδων, αξιοποιείται από τους ετοιμοπόλεμους συγγραφείς οι οποίοι την μετατρέπουν αυτοστιγμί σε νούμερο για να ανέβει το ίδιο κιόλας βράδυ.
Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, τον Οκτώβριο του 1940, ηθοποιοί, τραγουδιστές και θεατρικοί συγγραφείς «περνούν» πολιτικά μηνύματα, προβάλλουν τις νίκες και διακωμωδούν τους αντιπάλους. Οι καλλιτέχνες του θεάτρου, επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στα πολεμικά γεγονότα με σκοπό την εμψύχωση και την παρηγοριά, χαρίζοντας την ψυχική ανάταση που όλοι έχουν ανάγκη. Εκείνη την περίοδο η Άννα Καλουτά μετατρέπεται στο «ηρωικό ευζωνάκι» ενώ η Σοφία Βέμπο ερμηνεύει το «Παιδιά της Ελλάδος Παιδιά» που γίνεται εν μια νυκτί το πιο δημοφιλές τραγούδι της χώρας.
Ακόμα και οι τίτλοι των επιθεωρήσεων είναι χαρακτηριστικοί. «Κορόιδο Μουσολίνι», «Πολεμικές Καντρίλιες» «Αθήνα-Ρώμη και φεύγουμε» είναι μερικοί από αυτούς, που αναδεικνύουν την στοχευμένη θεματική, προβάλλουν τις νίκες, και διακωμωδούν την αποτυχημένη απόπειρα των Ιταλών να καταλάβουν την Ελλάδα.
Με την σήμανση του πολέμου, τα θέατρα της πρωτεύουσας κλείνουν για τρεις ημέρες, 29,30 και 31 Οκτωβρίου λόγω του ιταλικού αιφνιδιασμού και της επιστράτευσης πολλών ηθοποιών.
Οι επιθεωρήσεις του πολέμου
Όταν ανασυγκροτούνται, η Μαρίκα Κοτοπούλη κατεβάζει το έργο «Μαντάμ Μποβαρύ» που παιζόταν μέχρι τότε και στη θέση του ανεβαίνει η επιθεώρηση «Πολεμικά Παναθήναια». Εκεί η Ελένη Χαλκούτση σατιρίζει τα πολεμικά ανακοινωθέντα των Ιταλών που απέδιδαν τις ήττες τους στην κακοκαιρία, ενώ η ίδια η Κοτοπούλη στο 
τέλος του έργου, περιτριγυρισμένη από τους υπόλοιπους ηθοποιούς απαγγέλει «Ηρθ ο καιρός που θα βροντήξει το κανόνι» ξεσηκώνοντας τον κόσμο.
Την ίδια στιγμή στο θέατρο «Κεντρικό» ο θίασος της Κατερίνας, του οποίου βασικό στέλεχος ήταν ο Χρήστος Τσαγανέας, από θίασος πρόζας γίνεται κι αυτός επιθεωρησιακός, ανεβάζοντας την πολεμική σατυρική επιθεώρηση των Γιαλαμά - Οικονομίδη - Θίσβιου «Πολεμικές Καντρίλιες». Στη συνέχεια ανεβαίνει η επιθεώρηση «Νοκ-Αουτ».
Το θέατρο «Μουσούρη» αντίστοιχα ανεβάζει τα «Πρωτοβρόχια», των Α. Σακελλάριου και Δ. Ευαγγελίδη, με τον θίασο της Μιράντας-Κ. Μουσούρη. Σε αυτές παίζουν οι Ορέστης Μακρής, Κυριάκος Μαυρέας, Κώστας Δούκας, Περικλής Χριστοφορίδης, Ερρίκος Κονταρίνης, Μιράντα, Μαρίκα Κρεββατά, Μαλαίνα Ανουσάκη, Μαρίκα Νέζερ και Λιλή Κοντονή. Η συνέχεια περιλαμβάνει τις επιθεωρήσεις «Φινίτο λα Μούζικα» και «Μπράβο Κολονέλο» . Η δεύτερη που έγραψαν και πάλι οι Ευαγγελίδης και Σακελλάριος, με μουσική Θεόφραστου Σακελλαρίδη και σκηνογραφίες Μάριου Αγγελόπουλου σημείωσε εξαιρετική επιτυχία. Ο θίασος αποτελούνταν από τους Μιράντα Μυράτ, Κώστα Μουσούρη ενώ συνεργάζονται και ο Κυριάκος Μαυρέας, ο Ορέστης Μακρής, η Μαρίκα Κρεββατά, ο Κώστας Δούκας, η Μαρίκα Νέζερ κ.ά.
Το τραγούδι της έναρξης τραγουδιέται από ολόκληρο το θίασο επί σκηνής λέει: 
«Μπράβο Κολονέλλο!/ Ετσι σε θέλω να νικάς, έτσι σε θέλω!/ Φόρα τα μαχαίρια και στη μάχη να ορμάς./ Και να τρέχεις προς εμάς, Χαιρετώντας φασιστί με τα δύο χέρια!/ Μπράβο μώρε Τσιάνο/ Που τις χτυπάς τις πόλεις απ’ τ’ αεροπλάνο...»
Στο θέατρο «Αλάμπρα» ανεβαίνει η πρώτη επιθεώρηση γραμμένη από τους Μαμάκη και Γιοκαρίνη, πάνω σε μουσική του Ιωσήφ Ριτσιάρδη. Ο θίασος είχε ως εξής: Ολυμπία Ριτσιάρδη, Νίκος Μηλιάδης, Γιάννης Πρινέας, Ρίτα Δημητρίου, Ρένα Ντορ, Τοτό Λιάσκα, Καντιώτης, Γαβριηλίδης, και το χορευτικό ζευγάρι: Παυλόφσκαγια-Σταύρος Σπυρόπουλος. Στο θέατρο «Κυβέλης» ο θίασος Παρασκευά Οικονόμου ανέβασε την επιθεώρηση «Μπόμπα» ενώ το θέατρο «Ολύμπια» παίζει την επιθεώρηση «Αθήνα-Ρώμη» με άλλο μουσικό θίασο.
Η Σοφία Βέμπο, τραγουδά το «Παδιά της Ελλάδος Παιδιά» στο «Μπέλλα Γκρέτσια» του Μίμη Τραϊφόρου στο «Μοντιάλ» μαζί με άλλα αντιιταλικά τραγούδια. Η φήμη που αποκτά είναι τέτοια που όταν ο κατακτητής καταλαμβάνει την πόλη της απαγορεύει να τραγουδά. Αργότερα από φόβο μη συλληφθεί διαφεύγει στην Μέση Ανατολή συνεχίζοντας να τραγουδά στα ελληνικά στρατόπεδα, αλλά και σε συναυλίες.
Το Μπέλλα Γκρέτσια είναι μια καθαρά πολεμική επιθεώρηση που αφήνει τη δική της σφραγίδα σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο που περνά ολόκληρη η χώρα. Εκτός όμως από τη παρουσία της Σοφίας Βέμπο άλλη μια τραγουδίστρια βρίσκεται στον θίασο εκείνο τον καιρό. Η ανεπανάληπτη Ρένα Βλαχοπούλου, παίζει για τρίτη φορά σε κάποια αθηναϊκή σκηνή, στέλνοντας κάθε βράδυ μηνύματα ελπίδας και συμπαράστασης στα νιάτα της Ελλάδας, τραγουδώντας το «Κορόιδο Μουσολίνι». Τον θίασο αποτελούσαν λαμπρά ονόματα της εποχής όπως οι: Αννα Καλουτά, Μαρία Καλουτά, Ηρώ Χαντά, Μίμης Κοκκίνης, Μάνος Φιλιππίδης και η Σοφία Βέμπο. Τραγούδι Ρένα Βλαχοπούλου, κομπέρ Μίμης Τραϊφόρος.
Σ’ αυτή τη σκηνή, κάθε βράδυ κατά τη διάρκεια της παράστασης η Άννα Καλουτά τραγουδά «Ηρωικό ευζωνάκι»«Ιέν-δυο-ιέν-δυο, ιγώ ιμ ιγώ, ιβζουνάκι γοργό...» τραγούδι το οποίο την καθιερώνει ως το «ηρωικό ευζωνάκι» του ελληνικού θεάτρου. Στη συνέχει στο Μόντιαλ γράφεται η επόμενη επιθεώρηση από τους Γιαννουκάκη Γιαννακόπουλο και Σακελλάριο. Ο τίτλος της «Πολεμική Αθήνα» υποδεικνύει γι’ άλλη μια φορά το θέμα.
«ΠΑΙΔΙΑ, ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΑΙΔΙΑ»
Η πρώτη συνάντησή τους δεν μπορεί να πει κανείς πως πήγε καλά. Οι κόντρες που είχαν όταν συνεργάστηκαν ήταν καθημερινό φαινόμενο, αλλά η ζωή τα έφερε έτσι ώστε ο Μίμης Τραϊφόρος να χαρίσει στη Σοφία Βέμπο τη μεγαλύτερη επιτυχία όλων των εποχών με το «Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά» και δικαίως να αποσπάσει τον τίτλο της «Τραγουδίστριας της νίκης», αλλά και στη συνέχεια να ενωθούν με τα δεσμά του γάμου. Ετσι, λοιπόν, στην επόμενη συνεργασία τους η Σοφία Βέμπο λέει κάποια μέρα πίσω στα καμαρίνια στον Μίμη Τραϊφόρο:
-«Έμαθα πως γράφεις ωραίους στίχους. Θέλω να μου γράψεις ένα πολεμικό τραγούδι».
-«Πρώτη φορά βλέπω θεούς να ζητάνε χάρη από κοινούς θνητούς...» 
-«Αστ’ αυτά. Απ’ αυτά ξέρεις πολλά! Τραγούδια μπορείς να μου γράψεις;».
-«Θα προσπαθήσω».
-«Αν μπορείς, γράφ το απάνω στη Ζεχρά του Σουγιούλ. Μου αρέσει πολύ η μουσική της». 
Τότε ο Μίμης Τραϊφόρος πηγαίνει στο καμαρίνι του, χαρτί δεν υπήρχε αλλά αυτό δεν ήταν πρόβλημα. Πάνω στο τσιγαρόχαρτο αρχίζει γρήγορα να γράφει τους στίχους του τραγουδιού:
«Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά /που σκληρά πολεμάτε, πάνω στα βουνά./ Παιδιά, στη γλυκιά Παναγιά, προσευχόμαστε όλοι/ Να ‘ρθετε ξανά».
Η Σοφία διαβάζοντας του στίχους βουρκώνει από συγκίνηση.
Τραγουδάει το τραγούδι το ίδιο κιόλας βράδυ κλαίγοντας. Το θέατρο είναι γεμάτο με νεοσύλλεκτους φαντάρους και τους πρώτους τραυματίες που έχουν επιστρέψει με κρυοπαγήματα. Πριν τελειώσει το τραγούδι, ένα παλικάρι με κομμένα και τα δυο του πόδια φώναζει: «Τραγούδα, Σοφία, τραγούδα, όταν τραγουδάς δε νιώθουμε πόνους στα πόδια μας!».
Το ρεπερτόριο αλλάζει
Η γερμανική εισβολή αλλάζει αναγκαστικά το ρεπερτόριο. Η υπηρεσία λογοκρισίας που οργανώνουν οι κατακτητές κάνουν τις επιθεωρήσεις να σωπάσουν. Έξι μέρες μετά, στις 12 Μαϊου του 1941, δίνεται στους θιασάρχες εγκύκλιος της «Διευθύνσεως Λαϊκής Διαφωτίσεως» η οποία ανανεώνεται στις 30 Ιουνίου 1941 και στις 11 Ιουλίου του ίδιου χρόνου.
Ο θεατρικός κόσμος όμως συνεχίζει να δίνει την μάχη του κατά των κατακτητών, μέσα σε κλίμα κινδύνου. Οι επιθεωρησιογράφοι συνεχίζουν να δουλεύουν τα κείμενά τους με ευελιξία φροντίζοντας να τα εμπλουτίζουν με υπονοούμενα, τα οποία οι ηθοποιοί υπογραμμίζουν ή και διανθίζουν με την τέχνη τους.
Παρόλα αυτά το «κόλπο» δεν πιάνει πάντα. Οι κυρώσεις που επιβάλλουν οι Γερμανοί είναι πολλές φορές αυστηρές και περιλαμβάνουν συλλήψεις, φυλακίσεις, εγκλεισμούς σε στρατόπεδα, ανακρίσεις από τους Ες-Ες, «συστάσεις».
Αν και οι πιέσεις στους θιασάρχες για να ανεβάσουν γερμανικά θεατρικά έργα είναι ισχυρές γίνονται προσπάθειες να αποφευχθούν με κάθε τρόπο. Ένα ευφάνταστος είναι βαφτίζοντας τα έργα με γερμανικά ονόματα.
Οι περισσότεροι ηθοποιοί, στις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ παίρνουν μέρος στην αντίσταση ενώ πολλοί από αυτούς διώκονται. Ο Γιώργος Οικονομίδης, η Ρένα Ντορ, ο Σπύρος Πατρίκιος, ο Θόδωρος Μορίδης, η Ηρώ Χαντά, ο Πάνος Πλέσσας, η Φρόσω Κοκόλα, ο Γιάννης Βεάκης, ο Γιώργος Γληνός, ο Πέλος Κατσέλης, η Δανάη Στρατηγοπούλου και πολλοί άλλοι.
Από τις τραγικές περιπτώσεις αυτή του τενόρου Λεάνδρου Καβαφάκη και της ηθοποιού Μανταλένας Χατζοπούλου που εκτελούνται τον Αύγουστο του 1944 στο Δαφνί μαζί με τη Λέλα Καραγιάννη και άλλους πατριώτες, καθώς και του Αττίκ που αυτοκτονεί μην αντέχοντας την πείνα και την εξαθλίωση, λίγο πριν από την αποχώρηση των Γερμανών όπως αναφέρει ο Ευάγγελος Μαχαίρας, στο βιβλίο του «Το Θέατρο» (εκδ. Καστανιώτη)
Το θέατρο του Βουνού
Το καλοκαίρι του 1944 ο Βασίλης Ρώτας με υπόδειξη της ΠΕΕΑ ιδρύει το «Θεατρικό όμιλο της ΕΠΟΝ Θεσσαλίας», ανταποκρινόμενος στο επίμονο αίτημα των αγωνιστών για θέατρο. Το θίασο αποτελούν επαγγελματίες ηθοποιοί, αλλά και ερασιτέχνες από τους αντάρτες. Μεταξύ αυτών ο
συγγραφέας Γεράσιμος Σταύρου, ο ηθοποιός Γιώργος Δήμας, οι Βάσης και Αννα Ξένου, ο Νικηφόρος Ρώτας, ο Αλέξανδρος Ξένος.
Την ίδια περίοδο, δρα στα βουνά της Ηπείρου ένας ακόμη σημαντικός θίασος που συγκρότησε το συμβούλιο της ΕΠΟΝ Νομού Αρτας, με επικεφαλής τον ποιητή και φιλόλογο Γ. Κοτζιούλα, ο οποίος γίνεται γνωστός ως «Λαϊκή Σκηνή». Για την αξία των έργων του Γιώργου Κοτζιούλα, η Ελλη Αλεξίου γράφει στο περιοδικό Θέατρο τεύχος 53-54/1976: «Και η ανεβασμένη πίστη για λευτεριά στο αντάρτικο, υποχρέωνε τον Κοτζιούλα να γίνει διδαχός του αγρότη. Το καθήκον αυτό δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί πάνω στα χνάρια του Τσέχωφ ή στις ανέσεις του Γκαίτε. Εδώ ο Κοτζιούλας θα δίδασκε το αλφαβητάρι τέχνης στον άμαθο Έλληνα αγρότη. Οι δυσκολίες δεν αγκάλιαζαν μόνο τη γραφή του ίδιου του έργου, μα και τα συνακόλουθα μιας παράστασης μέσα στις αετοφωλιές των έρημων βουνών, δίπλα στην ένδεια των πάντων, από τα στοιχειώδη σκηνικά, μέχρι το ψωμί που θα μπορούσε να στυλώσει τους ξενηστικωμένους μαχητές - ηθοποιούς».
Μια ακόμη σελίδα στην ιστορία του θεάτρου στην περίοδο της Αντίστασης είναι και οι παραστάσεις κουκλοθεάτρου, με επικεφαλής τον Γ. Ακίλογλου αλλά και ο καραγκιόζης.
Στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα 1941 - 1944 δεν πήραν μέρος μόνον οι ηθοποιοί αλλά ολόκληρος ο πνευματικός κόσμος της χώρας. Λογοτέχνες, ζωγράφοι, χαράκτες, συγγραφείς, συνθέτες εμπνεόμενοι από τον αγώνα για την ελευθερία και από τα ιδανικά της Αντίστασης. Δημιουργούν μια νέα λογοτεχνία, ένα νέο θεατρικό λόγο, μια νέα μουσική, νέες μορφές εικαστικών τεχνών.
Στις εφημερίδες δημοσιεύονται αξιόλογα κείμενα, τα περιοδικά, που κυκλοφορούν νόμιμα, αποφεύγοντας με διάφορους τρόπους την τριπλή λογοκρισία - ιταλική, γερμανική κι εκείνη της κατοχικής κυβέρνησης - εκφράζουν την αντίθεση των πνευματικών ανθρώπων σε κάθε ιδέα υποταγής ή συνεργασίας με τους κατακτητές. Με αναφορές στην αρχαία και την νεότερη ελληνική ιστορία δείχνουν το σωστό δρόμο. Αντιστασιακά κείμενα, γράφονται την περίοδο εκείνη και μοιράζονται από χέρι σε χέρι δημοσιευμένα σε “παράνομες εφημερίδες και περιοδικά”. Οι πνευματικοί άνθρωποι γράφουν εμβατήρια για τους αντάρτες, τα οποία μελοποιούνται από αντιστασιακούς συνθέτες, αλλά και ποιήματα, τα οποία απαγγέλλονταν σε συγκεντρώσεις που γίνονταν σε σπίτια, και σκετς για Καραγκιόζη ή Κουκλοθέατρο που παίζονταν στα νοσοκομεία και στα συσσίτια. Οργανώνουν πάρτι στα σπίτια τους με εισιτήριο και οι εισπράξεις στέλνονταν στις αντιστασιακές οργανώσεις.
Σύσσωμος ο πνευματικός κόσμος της χώρας συστρατεύεται και δημιουργεί ένα νέο είδος τέχνης που ακούει στο όνομα αντιστασιακή Τέχνη. Με αυτή προσπαθεί να ξεσηκώσει το λαό κατά των κατακτητών ενώ συγχρόνως απαθανατίζει τους αγώνες και τις θυσίες του…

http://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/746844/otan-i-epitheorisi-polemise-ton-ehthro

28 Οκτωβρίου 1940

H Ιταλία κηρύσσει πόλεμο και προσβάλλει τα από Αλβανίας σύνορα της Ελλάδας. Συνάντηση Χίτλερ - Μουσσολίνι στη Φλωρεντία, τοπική ώρα 11.00. "Φύρερ, προελαύνουμε.." ήταν τα πρώτα λόγια του Μουσσολίνι.
Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940 ήταν η πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, η οποία διήρκεσε από τις 28 Οκτωβρίου 1940 μέχρι τις 23 Απριλίου 1941. Επίσημη έναρξη του Πολέμου θεωρείται η «επίδοση του τελεσιγράφου», ενώ μετά τις 6 Απριλίου 1941, με την επέμβαση των Γερμανών, συνεχίστηκε ως ελληνοιταλικογερμανικός πόλεμος.
Ο πόλεμος αυτός ήταν το αποτέλεσμα της επεκτατικής πολιτικής του φασιστικού καθεστώτος του Μπενίτο Μουσολίνι που είχε εγκαθιδρύσει στην Ιταλία. Στα μέσα του 1940, ο Μπενίτο Μουσολίνι, έχοντας ως πρότυπο τις κατακτήσεις του Αδόλφου Χίτλερ, θέλησε να αποδείξει στους Γερμανούς συμμάχους του Άξονα ότι μπορεί και ο ίδιος να οδηγήσει την Ιταλία σε ανάλογες στρατιωτικές επιτυχίες. Η Ιταλία είχε ήδη κατακτήσει την Αλβανία από την άνοιξη του 1939, καθώς και πολλές βρετανικές βάσεις στην Αφρική, όπως τη Σομαλιλάνδη, το καλοκαίρι του 1940, αλλά αυτές δεν ήταν επιτυχίες ανάλογες αυτών της ναζιστικής Γερμανίας. Ταυτόχρονα ο Μουσολίνι επιθυμούσε να ισχυροποιήσει τα συμφέροντα της Ιταλίας στα Βαλκάνια, που ένοιωθε ότι απειλούνταν από τη γερμανική πολιτική από την στιμή που η Ρουμανία είχε δεχθεί την γερμανική προστασία για τα πετρελαϊκά της κοιτάσματα.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου του 1940, ο Ιταλός Πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι επέδωσε ιδιόχειρα στον Έλληνα Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, στην οικία του δεύτερου, στην Κηφισιά, τελεσίγραφο, με το οποίο απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία του Ελληνικού Βασιλείου, (λιμένες, αεροδρόμια κλπ.), για τις ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του για τη μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική. Μετά την άρνηση του Πρωθυπουργού (το περίφημο «όχι»), ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις άρχισαν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εισβολής στην Ελλάδα.
  • Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι ανεξάρτητα των όσων έχουν γραφεί κατά καιρούς σε διάφορα έντυπα, ο πόλεμος αυτός δεν ήταν αιφνίδιος. Η επίδοση του τελεσιγράφου αναμενόταν ήδη από ημέρα σε ημέρα, η δε ημερομηνία αυτή της επίδοσης θεωρούνταν η πλέον πιθανή δεδομένου ότι αποτελούσε εθνική επέτειο του φασισμού στην Ιταλία από το 1925. Αλλά και από ένα τεράστιο δίκτυο πληροφοριών που είχε αναπτυχθεί τότε, σε συνδυασμό με διάφορα γεγονότα όπως αναφέρονται παρακάτω, οδηγούσαν με απόλυτη ακρίβεια την επερχόμενη πολεμική σύγκρουση κατά την οποία η Ελλάδα βρέθηκε τουλάχιστον έτοιμη να την αντιμετωπίσει.
Ο Ελληνικός Στρατός αντεπιτέθηκε και ανάγκασε τον ιταλικό σε υποχώρηση και μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, σχεδόν το ένα τέταρτο του εδάφους της Αλβανίας είχε καταληφθεί από τους Έλληνες. Η αντεπίθεση των Ιταλών, το Μάρτιο του 1941, απέτυχε, με κέρδος μόνο μικρές εδαφικές εκτάσεις στην περιοχή της Χειμάρρας. Τις πρώτες μέρες του Απριλίου, με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης, οι Ιταλοί ξεκίνησαν και αυτοί νέα αντεπίθεση. Από τις 12 Απριλίου, ο Ελληνικός Στρατός άρχισε να υποχωρεί από την Αλβανία, για να μην περικυκλωθεί από τους προελαύνοντες Γερμανούς. Ακολούθησε η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς, στις 20 Απριλίου και με τους Ιταλούς, τρεις μέρες αργότερα, οι οποίες περαίωσαν τυπικά τον ελληνοϊταλικόγερμανικό πόλεμο.
Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής αποτέλεσε τη πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και ανύψωσε το ηθικό των λαών στη σκλαβωμένη Ευρώπη. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η νίκη των Ελλήνων επηρέασε την έκβαση ολόκληρου του πολέμου, καθώς υποχρέωσε τους Γερμανούς να αναβάλουν την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, προκειμένου να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Ιταλούς που έχαναν τον πόλεμο με την Ελλάδα. Η καθυστερημένη επίθεση τον Ιούνιο του 1941, ενέπλεξε τις γερμανικές δυνάμεις στις σκληρές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, με αποτέλεσμα την ήττα τους στη διάρκεια της Μάχης της Μόσχας.

Παραρτήματα

Διάγγελμα Πρωθυπουργού προς τον Ελληνικόν Λαόν.

28η Οκτωβρίου 1940
Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν δια την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι ετηρήσαμεν την πλέον αυστηρά ουδετερότητα και ίσην προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημάς το δικαίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι Ελληνες, μου εξήτησε σήμερον την 3ης πρωινήν την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους, κατά την ίδιαν αυτής βούλησιν, και μου ανεκοίνωσεν ότι προς κατάληψιν αυτών, η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζεν την 6η πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ' εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο, ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας εναντίον της Ελλάδος.
Τώρα θα αποδείξωμεν εαν πράγματι έιμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Ολον το Εθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε δια την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς παραδόσεις μας. Νυν υπέρ πάντων ο αγών.
Ιωάννης Μεταξάς

Διάγγελμα της Α.Μ. του Βασιλέως προς τον Ελληνικόν Λαόν.

28η Οκτωβρίου 1940
Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως σας ανήγγειλε προ ολίγου υπό ποίους όρους ηναγκάσθημεν να κατέλθωμεν εις πόλεμον κατά της Ιταλίας, επιβουλευθείσης την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Κατα την Μεγάλην αυτήν στιγμήν είμαι βέβαιος ότι κάθε Ελλην και κάθε Ελληνίς θα εκτελέσωσι το καθήκον των μέχρι τέλους και θα φανώσιν αντάξιοι της ενδόξου ημών ιστορίας.
Με πίστη εις τον Θεόν και εις τα πεπρωμένα της φυλής, το Εθνος σύσσωμον και πειθαρχούν ως εις άνθρωπος θα αγωνισθή υπέρ βωμών και εστιών μέχρι τελικής νίκης.
Γεώργιος Β'

“10 Απριλίου 1941"
Μετά τήν συνθηκολόγηση μέ τήν Γερμανία παραδίδονται τά οχυρά Παλιουριώνες* καί Ρούπελ*. Οί Γερμανοί εκφράζουν τόν θαυμασμό τους στούς Ελληνες στρατιώτες, δηλώνουν ότι αποτελεί τιμή καί υπερηφάνεια τό ότι είχαν σάν αντίπαλο έναν τέτοιο στρατό καί ζητούν από τόν Ελληνα διοικητή νά επιθεωρήσει τόν Γερμανικό στρατό ώςένδειξη τιμής καί αναγνωρίσεως! Η Γερμανική Σημαία υψώνεται μόνο μετά τήν πλήρη αποχώρηση τού Ελληνικού Στρατού.
Ένας Γερμανός αξιωματικός τής αεροπορίας εδήλωσε στόν διοικητή τής ομάδος μεραρχιών Ανατολικής Μακεδονίας αντιστράτηγον Δέδε ότι ό Ελληνικός Στρατός ήταν ό πρώτος στρατός στόν οποίον τά στούκας δέν προκάλεσαν πανικό.
“Οι στρατιώται σας” είπε, ”αντί νά φεύγουν αλλόφρονες, όπως έκαναν είς τήν Γαλλία καί τήν Πολωνία, μας επυροβόλουν από τας θέσεις των.”

Οχυρό Ρούπελ
Το οχυρό Ρούπελ είναι το μεγαλύτερο συγκρότημα της οχυρωμένης τοποθεσίας κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων που έφερε το όνομα Γραμμή Μεταξά, με συνολικό ανάπτυγμα καταφυγίων 1.849 μέτρα και μήκος στοών 4.251 μέτρα. Το Ρούπελ, κατασκευασμένο στις δυτικές αντηρίδες του όρους Τσιγγέλι στον ποταμό Στρυμόνα , μαζί με το οχυρό Παλιουριώνες εξασφάλιζαν τη στενωπό Ρούπελ.

Χρονικό οχυρού Ρούπελ (6 - 9 Απριλίου 1941)
6 Απριλίου
H γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε στις 05.15 της 6ης Απριλίου. Για τον κανονισμό των βολών πυροβολικού είχε μεταφερθεί στα βόρεια του Στρυμόνα ένα δέσμιο στη γη αερόστατο, η παρουσία του ήταν προκλητική καθώς η ελληνικές δυνάμεις στερούσαν από αεροπορική κάλυψη. Ελάχιστα λεπτά αργότερα άρχισαν οι επιθέσεις από αεροσκάφη στούκας, στόχος τους εκτός από το οχυρό ήταν και το Κέντρο Αντίστασης Καπίνας.
Η γερμανική επίθεση στα ανατολικά του Ρούπελ
Στα ανατολικά του αριστερού υποτομέα του Συγκροτήματος Σιδηροκάστρου έδρασαν τα τάγματα ΙΙ/125 & ΙΙΙ/125, όπου σύμφωνα με το σχέδιο της επίθεσης έπρεπε πρώτα να καταλάβουν το ύψωμα 350 στο διάκενο των οχυρών Ρούπελ-Καρατάς. Για να μην καταληφθεί το ύψωμα πολέμησαν, η διμοιρία του φυλακίου Κούλας, και του 3ου λόχου προκάλυψης. Το ΙΙ/125 τάγμα πλησίασε, στις 06.40, το ύψωμα 350 και το κατέλαβε με αιφνιδιαστική επίθεση, ακολουθούμενο από το ΙΙΙ/125.
Επίθεση του ΙΙΙ/125 γερμανικού τάγματος
Εκμεταλλευόμενοι τις πτυχώσεις του εδάφους, οι Γερμανοί έφθασαν σε απόσταση 200 μ. από τα έργα του οχυρού Ρούπελ. Οι υπερασπιστές του οχυρού μαζί με την βοήθεια του Καρατάς και του πυροβολικού κατάφεραν να αποκρούσουν και της τρεις επιθέσεις του τάγματος.
Διείσδυση του ΙΙ/125 γερμανικού τάγματος στα νώτα του Ρούπελ
Οι Γερμανοί του ΙΙ/125 τάγματος υποβλήθηκαν σε παρόμοιες δοκιμασίες, αλλά ήταν ο μόνος πραγματικός κίνδυνος για τις ελληνικές δυνάμεις καθ’όλοι την διάρκεια του αγώνα. Από τους 100 άντρες πέρασαν οι 60 με μια ομάδα βαρέων πολυβόλων και μια ομάδα διαβιβαστών. Οι υπόλοιποι λόχοι του τάγματος γνώρισαν την καταστροφή. Ο 5ος λόχος σχεδόν διαλύθηκε. Ο 8ος κατάφερε να περάσει το βράδυ της 6-7/4 και ενώθηκε με τα υπόλοιπα τμήματα το μεσημέρι της 7/4 με πολύ μεγάλες απώλειες.
7 Απριλίου
Την αυγή του 7ης Απριλίου συγκροτήθηκαν τρεις περίπολοι του Ρούπελ με αποστολή την εκκαθάριση της περιοχής από τους εχθρούς και την αποκατάσταση της τηλεφωνικής επικοινωνίας. Αποτέλεσμα αυτής της περιπολίας ήταν η σύλληψη 14 αιχμαλώτων με 3 συσκευές ασυρμάτου και 2 όλμους. Επίσης δεν έλειψαν οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί, μάλιστα στις 7 και 8 Απριλίου, τα στούκας χρησιμοποίησαν βόμβες 500 κιλών. Η υποχώρηση των Γερμανών και οι μικρές απόλυες των Ελλήνων υπερασπιστών ανύψωσαν το ηθικό των Ελλήνων. Ο Παπακωνσταντίνου σημειώνει χαρακτηριστικά: "Το ηθικόν των στρατιωτών υπέροχον. Τους βομβαρδισμούς και την κόλασιν πυρός υποδέχοντο με ζητωκραυγάς".
Αγώνες εναντίον των Γερμανών στα νώτα του Ρούπελ.
Η παρουσία των Γερμανών στα νότια του οχυρού Ρούπελ απασχόλησε τις ελληνικές δυνάμεις. Η διμοιρία αρμάτων που θα ενεργούσε με το απόσπασμα του Παπαχατζή δεν χρησιμοποιήθηκε λόγω εδαφικών δυσχερειών. Εναντίων των Γερμανών που είχαν καταλάβει το παρατηρητήριο της 7ης πυροβολαρχίας στο ύψωμα Τεπελάρ κινήθηκαν δύο διμοιρίες του 3ου λόχου υπό των Νιάνου και Παπαχατζή υπό τον ανθυπολοχαγού Καρατζά. Μετά από ολοήμερη μάχη, οι ελληνικές δυνάμεις κατάφεραν να απωθήσουν τους Γερμανούς στο ύψωμα Γκολιαμά ανάμεσα στο χωριό Κλειδί και το λόφο Λουτρών.
8 Απριλίου
Στις 6:00 το πρωί της 8ης Απριλίου το οχυρό Ρούπελ δέχτηκε νέο σφοδρό βομβαρδισμό από την αεροπορία και το πυροβολικό, που συνεχίστηκε όλη την ημέρα. Οι Γερμανοί του ΙΙΙ/125 τάγματος ετοιμάστηκαν για νέα επίθεση με τρεις ομάδες εδάφους και μία διμοιρία σκαπανέων. Για το σκοπό αυτό ενισχύθηκε με δύο διμοιρίες του 13ου και 14ου λόχου.Οι απώλειες του οχυρού την ημέρα αυτή ήταν ένας νεκρός και τέσσερις τραυματίες οπλίτες ενώ οι υλικές ήταν ελάχιστες. Σημαντικές, αντίθετα, ήταν οι απώλειες του εχθρού. Ενέργειες για την εξουδετέρωση των Γερμανών στα νώτα του Ρούπελ. Πιο σοβαρή ήταν η κατάσταση στα νότια του οχυρού αφού το ΙΙ/125 τάγμα ενισχύθηκε από την κάθοδο των γερμανών δυνάμεων της 5ης Ορεινής Μεραρχίας στα δυτικά του Στρυμόνα.
Η κατάσταση χειροτέρεψε για την ελληνική πλευρά γιατί η Ομάδα Μεραρχιών διέταξε τα τάγματα του 41 Συντάγματος Πεζικού να επιστρέψουν στης αρχικές τους θέσεις μάχης. Η κατάσταση ήταν κρίσιμη καθώς η επόμενη προγραμματισμένη ενέργεια ήταν η διάβαση του Στρυμόνα από την 5η Ορεινή Μεραρχία.
9 Απριλίου
Το οχυρό Ρούπελ υπέστη βομβαρδισμούς πυροβολικού και αεροπορίας και την ημέρα αυτή. Μέχρι το μεσημέρι οι βομβαρδισμοί ήταν μικρής έντασης αλλά από τις 14:00 μετατράπηκαν σε σφοδρούς. Στις 12:30, όμως, όταν επρόκειτο να εφορμήσουν τα τμήματα κρούσης, το ελληνικό πυροβολικό εξαπέλυσε στους χώρους εξόρμησης το φονικό πυρ και προκλήθηκαν πολλές και βαριές απόλυες στους Γερμανούς. Μετά από αυτό τα γερμανικά τμήματα άρχισαν να οπισθοχωρούν. Οι απόλυες του οχυρού ήταν πέντε νεκροί και έντεκα τραυματίες. Στις 17:00 προσήλθαν Γερμανοί κήρυκες για να γνωστοποιήσουν την συνθηκολόγηση του ΤΣΑΜ ζητώντας την παράδοση του οχυρού.
Ο διοικητής του, Ταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος απάντησε ότι τα οχυρά δεν παραδίδονται αλλά καταλαμβάνονται και ότι θα συνεχίσει τον αγώνα στερούμενος άλλων διαταγών. Ο κήρυκας διαβεβαίωσε στην στρατιωτική του τιμή ότι δεν επρόκειτο για απάτη και όρισε συνάντηση για την 6:00 της επόμενης 10/4. Το οχυρό επικοινώνησε με τη Μεραρχία όπου κοινοποίησε την συνθηκολόγηση. Η αντίδραση των ανδρών του οχυρού ήταν ότι ο αγώνας έπρεπε να συνεχιστή. Την επομένη 10 Απριλίου 1941 έλαβε χώρα η παράδοση του οχυρού. Τα γερμανικά τμήματα "μας εσεβάσθησαν και μας ετίμησαν", σύμφωνα με την έκθεση Πλευράκη. Έξω από το οχυρό ήταν παραταγμένο γερμανικό τμήμα και απέδωσαν τιμές. Ο εντεταλμένος για την παραλαβή του οχυρού Γερμανός αξιωματικός συγχάρηκε τον διοικητή του, Ταγματάρχη Γεώργιο Δουράτσο, διαβεβαιώνοντας τα συγχαρητήρια και το θαυμασμό των ανωτέρων του. Τόνισε μάλιστα ότι για τους Γερμανούς αποτελούσε τιμή και υπερηφάνεια ότι είχαν ως αντίπαλο έναν τόσον ηρωικό στρατό. Σχετικά με τις απόλυες των εμπολέμων στον αριστερό υποτομέα του Συγκροτήματος Σιδηροκάστρου, ο Πλευράκης σημειώνει στην έκθεση του: "Αι απώλειαι ασήμαντοι έναντι τοιούτου αγώνος ώστε περιορισθεί σε 4 νεκρούς αξιωματικούς και 40 άνδρες τραυματίες 2 αξιωματικοί και 150 άνδρες. Απεναντίας του αντιπάλου βαρύτατε ως μαρτυρούν τα υπάρχοντα νεκροταφεία και ας αποσιωπώ δια λόγους σκοπιμότητος".

Οχυρό Παλιουριώνες
Το οχυρό βρισκόταν βορειοανατολικά της κωμόπολης Νέο Πετρίτσι Σερρών.
Οι οχυρώσεις του αποτελούνταν από τρία συγκροτήματα και δύο μεμονωμένα πολυβολεία, με υπόγειες στοές που έφταναν τα 1762 μέτρα. Τα επιφανειακά του έργα ήταν, 4 απλά και 6 διπλά πολυβολεία, 2 σύνθετα πολυβολεία-παρατηρητήρια, 1 σύνθετο πολυβολείο-αντιαρματικό πυροβολείο, 1 σύνθετο πολυβολείο-βομβιδοβολείο, 1 αντιαεροπορικό πολυβολείο, 1 αντιαρματικό πυροβολείο, 1 μονό και 1 διπλό ολμοβολείο, 3 πολυβολεία πλαγιοφύλαξης, 7 παρατηρητήρια, 2 σταθμούς οπτικού, 4 απλές εξόδους, 1 έξοδος με πολυβόλο και 1 εξόδος με παρατηρητήριο και βομβιδοβολείο.
Ο οπλισμός του αποτελείτο από 2 πυροβόλα των 75mm, 1 αντιαεροπορικό των 20mm, 2 αντιαρματικά των 37mm, 3 όλμους των 81mm, 31 πολυβόλα, 16 οπλοπολυβόλα, 35 βομβιδοβόλα και επανδρώνονταν από 15 αξιωματικούς και 585 υπαξιωματικούς και οπλίτες.
http://www.agiotatos.gr/greekhistory/video/28-1940.html